به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد تاکی شامگاه پنجشنبه در صد و سی‌ودومین نشست گفتمان برتر فرهنگی چهارمحال و بختیاری با موضوع «از آفرینش تا نقش‌آفرینی زن در سه الگو» که با حضور مدیرکل تبلیغات اسلامی و جمعی از فعالان فرهنگی و اساتید حوزه و دانشگاه در اداره‌کل تبلیغات اسلامی برگزار شد با اشاره به واکنش قرآن کریم در قبال برخی آیات تورات ناظر به موضوع زن، اظهار کرد: در آیه دو، فصل ۱۸ از تورات آمده است که زن معاون و موافق برای آدم خلق شد یعنی یک تقدم و تأخر رتبی میان زن و مرد در خلقت قائل است با این تفسیر که مرد خلیفه خداوند بوده و زن برای مرد آفریده شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان پاسخ قرآن کریم برای این گزاره تورات، ادامه داد: قرآن فرموده است که «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً» (بقره/۳۰) که در اینجا بحث زن و مرد مطرح نیست همه انسان‌ها را اشاره دارد. زن و مرد به تصریح قرآن از نفس واحده هستند.
تاکی افزود: این خط گفتمانی که تورات در خصوص خلقت زن یا اغواگری حوا نسبت به آدم و نیز تبعی بودن نسبت به مرد را نشان می‌دهد، در غربِ قرون وسطی تبدیل به گفتمان و نگرش ناظر به زن شد و اولین دوره فمینیسم در تاریخ اروپا در واکنش به همین نگرش تورات است که اسلام اتفاقاً در این خط قرار نداشته بلکه منتقد تورات است.
جایگاه زن در قرآن و سیره معصومین (ع)
وی با یادآوری جایگاه زن در سیره پیامبر (ص)، توضیح داد: ایشان دستور داده بودند که زنان برای نماز مغرب و عشاء به مسجد بیایند اما برخی‌ها همچون زبیر مخالف این مسئله بودند و القا می‌کردند که حضرت ما را به بی‌غیرتی تشویق می‌کنند.
تاکی اظهار کرد: پیامبر (ص) همان خط گفتمانی قرآن کریم را نسبت به زن دنبال می‌کنند که خلقت و مقامش مانند مرد است و جایگاه و وظایفی دارد. حضرت این خط گفتمانی وحیانی را ادامه داده و قائل به کرامت زن هستند.
این نویسنده و پژوهشگر در خصوص سیره امیرالمومنین (ع) نسبت به زن، تصریح کرد: حضرت بر طبق نقل تاریخ گروه زنانی را تربیت کرده بودند که در خصوص مقام ولایت مناظره کنند و اینها در واقع جهاد تبیین می‌کردند.
تاکی در ادامه جایگاه و نقش‌آفرینی زنان در سیره ائمه (ع) را مرور کرد و گفت: امامان (ع) زنانی را برای شئون مختلف اجتماعی تربیت کردند که گزارش‌های تاریخی در این خصوص موجود است و این رویکرد را در سیره علمای تراز اول شیعه همچون شهید اول نیز مشاهده می‌کنیم.
وی با تأکید بر اینکه اسلام مشکل بنیادین با حضور زن در اجتماع ندارد، توضیح داد: آنچه از ماحصل استنباط و استدلال فقها و احکام فقهی بر می‌آید این نکته است که اسلام می‌خواهد حریم و کرامت زن در اجتماع مخدوش نشود و لغزیدن مرد هم اتفاق نیفتد.
تاکی با ذکر اینکه فقه ما مشکلی با حضور اجتماعی زنان ندارد، تصریح کرد: عمده مشکلات ناظر به موانع سطر و افتنان است که البته دامنه این مباحث بسیار گسترده است.
نگاه مقایسه‌ای به شاخص‌های سه الگوی زن
این مدرس حوزه و دانشگاه با پرداختن به شاخصه‌های سه الگوی زن و با تأکید بر اینکه الگوی سوم زن مسلمان هنوز حتی در لایه فکری هم وجود ندارد و ابهام‌آمیز است، افزود: در الگوی اول، زن هویت مستقل ندارد بلکه خانواده عنصر اصلی هویت‌بخش اوست یعنی زن بدون نقش همسری و مادری هویت روشنی ندارد.
تاکی اضافه کرد: الگوی اول یا الگوی تحجر (شرق و غرب سنتی)، دختر مجرد یا دختری را که از وقت ازدواج او گذشته شده باشد یا حتی زنی را که فرزند ندارد ناقص می‌داند و در این الگو دختری، نقش محسوب نمی‌شود.
نگاه سه الگو به حضور اجتماعی زنان
وی با تصریح اینکه در الگوی دوم یا الگوی تجدد (غرب مدرن)، زن بدون حضور اجتماعی هویتی ندارد، توضیح داد: زن در این الگو هویتی مستقل از خانواده دارد و در قالب خانواده تعریف نمی‌شود و اجتماع، عنصر اصلی هویت‌بخش زن در این الگوست.
تاکی تصریح کرد: در الگوی سوم یا الگوی اسلام ناب (زن مسلمان)، رشد انسانی عامل هویت‌بخش زن بوده و این زن حتی بدون نقش خانوادگی و اجتماعی نیز هویت روشنی دارد که در جمهوری اسلامی هنوز هم وقتی در خصوص زن می‌خواهیم صحبت کنیم یا سخن از سیاست‌های ناظر به اشتغال زنان و یا سیاست‌های ناظر به خانواده است یعنی دختری که سن ازدواجش گذشته است، در این سیاست‌گذاری جایی ندارد.
وی با یادآوری اینکه البته تعیُن رشد اجتماعی زن در بستر نقش‌های خانوادگی و اجتماعی شکل می‌گیرد اما منوط به خانواده و شغل نیست، توضیح داد: نقش اجتماعی در الگوی اول ناظر به همسری و مادری، در الگوی دوم ناظر به شغل و در الگوی سوم ناظر به رشد انسانی با ترکیب نقش مادری و همسری و اثرگذاری اجتماعی است.
تاکی اظهار کرد: در الگوی اول و دوم، به زنان به عنوان ظرف تکوین طفل نگاه می‌شود حال آنکه در الگوی سوم زن و مرد با مشارکت هم در تکوین فعل مشارکت جوهری دارند و در شکل‌گیری فیزیک، روح و روان و هویت فرزند دخیلند.
شاخصه‌های ناظر به نقش خانوادگی
این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در الگوی اول خانه محل اصلی و منحصر برای نقش‌آفرینی زن است، ادامه داد: در الگوی دوم اما اجتماع محل اصلی نقش‌آفرینی است و در الگوی سوم، باتوجه به تقسیم نقش‌ها، اولویت نقش‌آفرینی زن در خانه است اگرچه هیچ منعی برای ورود زن به اجتماع نیز وجود ندارد.
تاکی با تصریح اینکه خانه و خانواده محوری‌ترین رکن اجتماع است، اظهار کرد: در سیره علوی و فاطمی داریم که حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین (ع) برای کارهای درون و بیرون از خانه توافق و تقسیم کار کرده بودند که زن کارهای داخل خانه و مرد کارهای بیرون از خانه را انجام دهند.
وی با اشاره به اینکه اولویت زن خانه است، توضیح داد: در الگوی اول خانه و در الگوی دوم اجتماع، محل رشد و ارتقای عناصر وجودی زن است. الگوی سوم اما قائل است که شکوفایی زن در عین حال که در خانه اتفاق می‌افتد به نقش‌آفرینی زن در اجتماع نیز وابسته است و زن در این دو نقش به وضعیت مطلوب می‌رسد.
تاکی با ذکر اینکه در الگوی سوم زن و مرد هر دو نقش محوری را در خانه دارند و تقسیم نقش می‌کنند، توضیح داد: اما مرد به تصریح قرآن به سبب عهده‌دار بودن نفقه و امور اقتصادی خانواده نقش مدیر و زن نقش تربیتی و فرهنگی را در در خانه دارد که شهید مطهری این را به مدیریت ظاهری و مدیریت معنوی خانه تعبیر کرده است.
نقش زن در ساحت اقتصاد و معیشت خانواده
وی با تصریح اینکه در الگوی سوم مرد مسئول مایحتاج اقتصادی خانواده است، ادامه داد: زن هیچ وظیفه‌ای در این حوزه ندارد حال آنکه در الگوی دوم یعنی زن غربی، زن و مرد در خانه همچون شریک اقتصادی بوده و نقشی کاملاً یکسان در تأمین معاش و نیز کارهای خانه دارند.
تاکی با ذکر اینکه در الگوی اول نقش اجتماعی خاصی برای زن تعریف نمی‌شود، افزود: در الگوی دوم، این نقش اجتماعی منحصر به شغل و درآمد اقتصادی است. در الگوی سوم اما این نقش اعم از شغل و اثرگذاری اجتماعی بوده که در برخی موارد حق و در برخی موارد، تکلیف زن است.
وی اظهار کرد: مشکل امروز این است که شاخص‌های الگوی سوم و تفاوت‌های آن با الگوهای اول و دوم به صراحت گفته نشده و فقط به یک سری مبانی اکتفا شده و دارای ابهام فکری و کلامی است.
تاکی در پایان به بررسی شش اتفاق کلان در کشور شامل اتفاقات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، معماری و شهرسازی، پزشکی و زیستی و نیز مداخلات بین‌المللی پرداخت که اینها منجر به تضعیف جایگاه زن و خانواده شده است.
برنامه‌ریزی برای رسیدن به الگوی سوم زن مسلمان
فاطمه اسکندری در ابن نشست با اشاره به حضور و نقش اجتماعی بانوان، اظهار کرد: در حوزه بانوان تعاریف و الگوهای فراوانی بیان شده و در این راستا در الگوی زن شرقی با یک زن بدون نقش و در الگوی زن غربی با اصالت دادن به جنسیت مواجه هستیم.
مسئول قرارگاه فرهنگی بانوان چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه الگوی سوم زن مسلمان نه مختصات زن شرقی و نه زن غربی را دارد، ادامه داد: مقام معظم رهبری از این الگو تعبیر به «بانوی انقلابی» کردند و قائلند که بانوان ایرانی باید به این الگو برسند که تعاریف و مشخصات خود را داراست.
اسکندری بیان کرد: در این راستا در قرارگاه فرهنگی بانوان به این مهم رسیدیم که تربیت مربیان در حوزه الگوی سوم زن مسلمان ایرانی موضوعیت دارد که انجام گرفت. بااینحال باز به این نتیجه رسیدیم که در کنار تربیت کنش‌گران، نیازمند راهنمایی و مشورت اساتید حوزه و دانشگاه و نیز مسئولان و مدیران استان نیز خواهیم بود لذا این نشست برنامه‌ریزی شد.
یادآور می‌شود، در این نشست اساتید حوزه و دانشگاه استان به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود ناظر به موضوع پرداختند.
