به گزارش مهر، تقویم برگ‌های خود به سرعت ورق زد و به شهادت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی نزدیک شدیم، یکسال گذشت از شهادت مردی بی‌ادعا که خادم الرضا بود و شهید خدمت شد، خستگی ناپذیر بود و برای رفع مشکلات مردم آسایش را بر خود حرام می‌دانست، آری شهید رئیسی شخصیتی برجسته در عرصه سیاست و مدیریت اجرایی کشور، همواره در طول مسئولیت‌های مختلف خود، از جمله ریاست قوه قضائیه و ریاست جمهوری، با ایمان راسخ، اعتقاد به عدالت، و پیگیری مسائل مردم، در خط مقدم جهاد برای خدمت به کشور و جامعه قرار داشت. او نه تنها در عرصه‌های مختلف حقوقی و قضائی تجربه‌ای غنی داشت، بلکه در مدیریت اجرایی نیز با استفاده از تجارب خود در قوه قضائیه و سازمان‌های مختلف، در تلاش بود تا مشکلات کشور را برطرف کند و عدالت را در همه عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی برقرار سازد. در این راستا، شهید رئیسی همواره بر پایبندی به اصول انقلابی، ایجاد اصلاحات ساختاری، و مبارزه جدی با فساد تأکید داشت.

در آستانۀ سالگرد عروج شهید رئیسی در گفتگویی با سیدمحمد حسینی، یکی از نزدیک‌ترین همکاران و معاون پارلمانی دولت شهید رئیسی، به بررسی ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی شهید رئیسی و تأثیر آن‌ها در اداره کشور و تعامل با دیگر ارکان حکومت پرداخته‌ایم تا ابعادی از شخصیت او را که کمتر شناخته شده است روشن کنیم؛ در ادامه این گفتگو را بخوانید.

شما معاون پارلمانی دولت شهید رئیسی بودید کمی از سابقه آشنایی با آقای رئیسی بفرمائید؛ آیا قبل از دولت هم با ایشان آشنایی و همکاری داشتید؟

با توجه به مسئولیت‌های شهید رئیسی که چهره مطرحی بودند، از دهه هفتاد به ویژه زمانی که نماینده مردم در مجلس پنجم بود کم و بیش برای تظلم خواهی در مورد برخی پرونده‌ها و نیز طرح مسائل کشور با ایشان ارتباط داشتم. همچنین در زمانی که در دولت دهم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بودم با رئیس قوه قضائیه و دیگر مسئولان قضائی از جمله دکتر رئیسی ارتباط داشتم.

ایشان معمولاً با روی خوش، دلسوزی و احساس مسئولیت مواردی را که مطرح می‌شد پیگیری می‌کرد و همواره گوش شنوایی برای شنیدن پیشنهادات، اشکالات، راهکارها و نیز عزم جدی برای اقدام لازم را داشت. در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۶ به‌همراه اساتید عضو شورای مرکزی کانون دانشگاهیان ایران اسلامی اولین تشکلی بودیم که در مهر ۹۵ از آیت‌الله رئیسی برای کاندیدا شدن دعوت کردیم و دیگر احزاب و فعالان سیاسی را ترغیب کردیم که از ایشان بخواهند تا وارد کارزار انتخاباتی شوند و سرانجام که پذیرفتند، بنده مسئولیت ستاد دانشگاهیان ایشان را پذیرفتم و ارتباطات بیشتر شد. در دوره‌ای که شهید رئیسی تولیت آستان قدس رضوی را عهده دار شد، از جانب ایشان عضو هیئت مدیره کتابخانه و موزه ملی ملک شدم. در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هم تلاش زیادی کردیم که دکتر رئیسی کاندیدا شود، چون بر این باور بودیم که در مورد دیگر داوطلبان ریاست جمهوری، اتفاق نظر حاصل نخواهد شد و ایشان می‌تواند محور وحدت باشد.

با توجه به این تعریف رهبر انقلاب از شهید رئیسی، ایشان چه ویژگی‌هایی داشتند که مستحق چنین تعریفی از رهبری شدند؟

به تعبیر بلند و دقیق رهبر فرزانه انقلاب، شهید رئیسی شخصیتی جامع الاطراف داشت. ویژگی‌های متعددی در ایشان وجود داشت که او را لایق مسئولیت‌های خطیر از جمله ریاست دو قوه کرد. به نظرم مهمترین آن خصوصیات عبارتند از: اعتقاد راسخ، ایمان مستحکم، اخلاص، اتکال به خداوند، ارادت و توسل به ائمه اطهار، اشراف و احاطه به مسائل خرد و کلان کشور، ولایتمداری، جدیت و پیگیری در کارها، صبر و استقامت، جرأت و جسارت اقدام، خودباوری و اعتماد به نفس، روحیه انقلابی و مدیریت جهادی، پرکاری و خستگی ناپذیری، اخلاق حسنه از جمله تواضع و مردمی بودن، دردآشنا و دردمند بودن، خادم مردم و محرومان و حامی مظلومان به ویژه ستمدیدگان غزه و…

شهید رئیسی پیش از ریاست جمهوری مسئولیت‌های خطیر و مهمی در بخش‌های مختلف حاکمیت بر عهده داشت، زمامداری او در قوه مجریه چگونه بود؟

تجارب ارزنده و اطلاعات وسیعی که شهید رئیسی در مسئولیت‌های مهم قبلی مثل ریاست سازمان بازرسی کشور، دادستانی کل، معاونت و ریاست قوه قضائیه کسب کرده بود، به گونه‌ای که شناخت لازم نسبت به نقاط قوت و ضعف دستگاه‌ها و راهکارهای برون رفت از گرفتاری‌ها را داشت و اهتمام، احساس مسئولیت و دلسوزی که نسبت به حل معضلات کشور، خدمت به مردم و پیشرفت ایران اسلامی داشت، موجب شد که با آگاهی از شرایط دشوار کشور و امید به بهبود اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وارد عرصه شود و بدون فوت وقت و اغتنام فرصت در کمتر از سه سال طرحی نو درافکند و اقداماتی اساسی را پایه گذاری کند که به گواهی رهبری اگر دولت ایشان ادامه می‌یافت بسیاری از مشکلات برطرف می‌شد. همواره در جلسات دولت به همکاران متذکر می‌شد که ما باید در خط مقدم مجاهدت و منشأ تحول از وضع موجود به وضع مطلوب باشیم و وقتی اعضای به بیان موانع می‌پرداختند و از سنگ اندازی‌ها گلایه می‌کردند، آنان را به تلاش همراه با تدبیر دعوت می‌کرد که اگر به جمع بندی رسیدند که طرح و برنامه‌ای تأمین کننده مصالح ملی و منافع مردم هست با قوت و بدون تزلزل و واهمه از جوسازی‌ها، کمر همت بربندند و کار را شروع کنند. زبان حال و قال ایشان این بود که: مشکلی نیست که آسان نشود، مرد باید که هراسان نشود؛ توصیه همیشگی ایشان پرهیز از پرداختن به حاشیه‌ها بود که سبب بازماندن از کار و مأموریت‌های اصلی می‌شود. شعار شهید کار و کار و کار بود.

با توجه به اینکه شهید رئیسی یک شخصیت حقوقی و قضائی به حساب می‌آمد و سابقه مبارزه با فساد را در دستگاه قضائی و سازمان بازرسی در کارنامه خود داشت، این ویژگی چه تأثیری در شیوه حکمرانی او و اداره امور کشور داشت؟

شهید رئیسی با معرفت عمیق نسبت به فلسفه بعثت انبیا و تعالیم حیات‌بخش ائمه اطهار، تحقق عدالت را آرمان و هدف بزرگی می‌دانست که در قرآن نیز بر آن تصریح شده (لیقوم الناس بالقسط) و به تبع اولیا الهی همه موحدان باید در تحقق آن بکوشند، به ویژه کسانی که از موقعیت و جایگاه مناسبی برخوردارند. ایشان قوه قضائیه را به شرطی عدلیه می‌دانست که کمر همت برای اجرای عدالت بربندد و با مفسدان که مانع اجرای عدالت هستند، به جد مبارزه کند. در این راه توفیقاتی داشت و توانست در دوران مسئولیت در قوه قضائیه، با دانه درشت‌هایی که با ویژه خواری و اخلال در نظام اقتصادی می‌خواستند بار خود را ببندند مثل بعضی وابستگان درجه یک رئیس‌جمهور، معاون اول و بعضی وزرای دولت دوازدهم برخورد کرد و تبعات آن را که کینه‌توزی آنان است به جان خرید. آیت‌الله رئیسی در قوه مجریه احساس مسئولیت بیشتری می‌کرد از این جهت که منشأ اغلب مفاسد در دستگاه‌های اجرایی است، لذا مصمم بود که علاوه بر مبارزه با مفسدان و سو استفاده کنندگان، رویه‌ها و ساختارهای فسادزا را اصلاح کند و با حرکت به سمت تشکیل دولت الکترونیک و دولت هوشمند و شفافیت امور مانع شکل‌گیری فساد شود.

با تجربه‌ای که به ویژه در سازمان بازرسی اندوخته بود و شناختی که از منافذ فساد داشت، در جلسات دولت تاکید می‌کرد که اعضای دولت، مدیرانی پاک‌دست و منزه انتخاب کنند که دل در گرو مصالح ملی دارند نه در پی تأمین منافع فردی هستند. و انتخاب افراد سالم را هم کافی نمی‌دانست بلکه نظارت بر تصمیمات و اقدامات آنان را ضروری می‌دانست و تاکید بر اصلاح فرآیندها و قوانین و مقرراتی داشت که راه فساد مالی را باز می‌کند. با تقویت ستاد مبارزه با مفاسد و دفتر بازرسی ویژه رئیس‌جمهور و مطالبه از وزارت اطلاعات و دیگر دستگاه‌های نظارتی سعی وافر داشت که فسادی رخ ندهد، اگر موردی هم پیش آمد بلافاصله رسیدگی و برخورد شود. از جمله در خصوص پرونده چای دبش که به محض وصول گزارش در این خصوص دست به کار شد تا مفسده‌ای را که ریشه در دولت قبل داشت، ریشه‌کن کند و هیچ ملاحظه و محافظه کاری در این خصوص نداشت. عده‌ای غیرمنصفانه کوشیدند که این پرونده را به سوژه‌ای برای خدشه دار کردن وجهه و رویکرد فساد ستیزی ایشان جلوه دهند! در حالیکه به گفته آقای اژه‌ای اولین بار، دولت رئیسی این موضوع را کشف و به قوه قضائیه برای رسیدگی و مجازات مجرمان و متخلفان ارجاع داد.

در بزنگاه‌های تصمیم‌گیری و ارتباط میان دولت و مجلس چه کنشگری از شهید رئیسی قابل بازگویی است؟ به عنوان رئیس جمهور چقدر پایبند مصوبات مجلس بود؟

شهید رئیسی صرفاً حقوقدان و قانون دان نبود بلکه کاملاً پای‌بند قانون بود و در اجرای لحظه‌ای درنگ نمی‌کرد. مثلاً وقتی طرح یا لایحه‌ای در مجلس تصویب و با تأیید شورای نگهبان به قانون تبدیل و از سوی رئیس‌مجلس به ریاست جمهوری ارسال می‌شد بلافاصله و بدون درنگ توسط ایشان امضا و به دستگاه‌های مربوط ارجاع داده می‌شد. یک مورد هم نداشتیم که ایشان از این وظیفه سرباز زند. در حالیکه در گذشته موارد متعدد داشتم که بعضی رؤسای جمهور قانونی را ابلاغ نمی‌کردند و ناگزیر رئیس مجلس خود اقدام می‌کرد. حتی مورد داشتیم که پس از رد لایحه برنامه ششم توسط مجلس، دولت حاضر نشد آن را اصلاح و تکمیل کند و ناچار مجلس برای اولین بار از رهبری اذن گرفت تا وظیفه دولت را خود انجام دهد. دکتر رئیسی نه تنها خود پای‌بند قانون بود بلکه اجازه نمی‌داد دولتمردان نیز خلاف قانون عمل کنند. در مواردی وزرا اجرای یک قانون را میسر نمی‌دانستند و به اصطلاح «تکلیف ما لا یطاق» تلقی می‌کردند. موضع ایشان این بود که لایحه اصلاحی آماده تا پس از تصویب دولت به مجلس فرستاده شود و اگر لازم است با قید فوریت ارسال شود.

در مورد قانون بودجه ابتدای سال تاکید می‌کرد که اگر بندی قابلیت اجرا ندارد در همین سه ماهه با نیمه اول سال برای اصلاح اقدام کنید در حالیکه معمولاً دولت‌ها در سه ماهه پایانی سال متمم یا اصلاحیه بودجه را به مجلس می‌فرستادند. آیت الله رئیسی تعامل خوبی با نمایندگان ملت داشت در همان سال اول با تمام آنان ملاقات و نظرات تک تک آنان را شنید و تذکر، سوال، تحقیق و تفحص و نیز استیضاح را حق قانونی نمایندگان می‌دانست. برای نمونه پس از رأی مجلس به استیضاح وزیر صمت، نه تنها موضع سلبی نگرفت بلکه در اولین جلسه دولت بر همکاری با نمایندگان تاکید کرد.

رهبر انقلاب پس از شهادت سید ابراهیم رئیسی جمله معروفی دارند که فرمودند دلم برای رئیسی سوخت، این را چطور تعبیر می‌کنید؟

شهید رئیسی ویژگی‌های ممتاز و منحصر به فردی داشت. عالمی ربانی، مجتهدی مجاهد و مدیری کارآمد بود که اگر دارای چنین فضل و دانشی نبود به عنوان نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری و رئیس قوه قضائیه که شرط آن اجتهاد است، انتخاب نمی‌شد.اما برخی در زمان تبلیغات ریاست جمهوری و بعد از آن، تحصیلات عالی حوزوی و دانشگاهی وی را ندیده گرفتند و نسبت‌های ناروا و عجیب و غریبی دادند، از این جهت که چگونه برخی سیاسیون به خود اجازه می‌دهند بی محابا به فردی منزه و متخلق، ناجوانمردانه تهمت بزنند و نسبت‌های ناصواب بدهند. شهید رئیسی با حلم و بردباری این هتاکی‌ها را تحمل می‌کرد و می‌گفت اگر با توهین به من مشکل حل می‌شود من حرفی ندارم.

رئیس‌جمهوری که در شرایط سخت کرونا و چالش‌های اقتصادی و سیاسی، مدیریت اجرایی کشور را تحویل گرفت و خود را وقف خدمت به مردم کرد و به آب و آتش زد تا گره از مشکلات مردم باز کند؛ آرامش و آسایش را بر خود حرام کرد تا شاهد بهبود اوضاع کشور باشد و در همه عرصه‌ها گام‌های بلندی برداشت مع الاسف جمعی با اغراض و امراض جناحی، بی‌رحمانه به وی تاختند و با روایت‌های تحریف شده و تفسیرهای خلاف واقع، اقدامات مثبت ایشان را کتمان کردند و یا وارونه جلوه دادند و از هر سوژه‌ای برای تمسخر و استهزاء استفاده کردند که ذکر تک تک موارد از حوصله این گفتگو خارج است.

آیت‌الله رئیسی برای حفظ وحدت و همگرایی خون دل‌ها خورد اما مناقشات و منازعات را به میان مردم و رسانه‌ها نکشید و فقط گاهی سفره دل خود را در محضر رهبر صبور انقلاب گشود تا اندکی از بسیار را بگوید، از این رو رهبری فرمودند: «دلم برای رئیسی سوخت»! همان افراد و جریاناتی که حاضر نبودند جمله‌ای در تأیید خدمات فراوان دکتر رئیسی بر زبان جاری سازند، بعد از حادثه جانگداز پرواز اردیبهشت، در تمجید از ایشان روزه سکوت، انکار و تخطئه را شکستند و با تکلف خصوصیات ارزنده‌ای از ایشان را مطرح کردند. این بی‌انصافی‌ها بود که موجب شد رهبری آن جمله ماندگار را که زبان حال دلسوزان و خیرخواهان جامعه و مطابق واقع بود، مطرح کردند. امیدواریم حالا که خداوند این عبد صالح را گلچین کرده و اجر جهادش را با شهادت داده است، دیگر شاهد آن نیش و کنایه‌ها و افتراها و تداوم مظلومیت این خادم الرضا و خادم ملت نباشیم.

از ارتباط خودتان و خاطراتی که از شهید رئیسی دارید بازگو کنید.

هر جلسه دولت و هر نشست دیگر و یا هر سفری که با ایشان داشتیم خاطراتی را به‌همراه دارد. در عین جدیت در امور، معمولاً تبسمی بر لب داشت که نشان مؤمن است (حزنه فی قلبه و بشره فی وجهه). حرف‌ها را دقیق گوش می‌داد و در سخن پیرامون افراد از مدار اخلاق و انصاف خارج نمی‌شد. سلوک و رفتارش با بنده که سال‌ها با ایشان رفاقت و مؤانست داشتم، بسیار صمیمی و دوستانه بود، جایگاه ریاست جمهوری سبب نشده بود که شاهد ذره‌ای نخوت و غرور در وی باشیم و روحیه فروتنی و خاکساری وی قبل و بعد از ریاست جمهوری تغییری نکرد. در دیدارهای دونفره حرف دل خود را می‌زد، حتی خواب‌هایی که دیده بود و به نظر رؤیای صادقه بود تعریف می‌کرد. اگر در جلسات دولت به صورت کلی در خصوص ضرورت تبیین راهبردها و منویات رهبری و عمل کردن به آنها سخن می‌گفت، در دیدار دو نفره به صراحت از افرادی که دارای چنین ویژگی بودند تمجید می‌کرد و از کسانی که اهل ملاحظه کاری‌های دنیایی و محافظه کاری‌های منفعت طلبانه بودند گلایه می‌کرد.

افسوس می‌خورد که چرا بعضی شخصیت‌ها در فتنه ۸۸ راه خود را جدا کردند و به خود و جامعه لطمه زدند.

معمولاً در حاشیه جلسات دولت نکاتی در مورد تعامل با مجلس و مواضع نمایندگان بین ما رد و بدل می‌شد و گاهی درباره دیگر مسائل کشور یادداشت‌هایی به ایشان می‌دادم از جمله درباره تأمین امنیت در سیستان و بلوچستان پیشنهادی مکتوب به ایشان دادم به محض خواندن، دست به قلم شد و ظاهراً خطاب به شورای عالی امنیت ارجاع داد. در مقابل ابزار احساسات مردم خود را طلبه‌ای بیش نمی‌دانست و شعارها و حمایت‌ها را متوجه خود نمی‌دانست بلکه اظهار می‌داشت این ابراز علاقه و محبت نسبت به انقلاب، شهدا، نظام و رهبری است. خاطرات فراوان است، به یک مورد دیگر اشاره می‌کنم ایشان همان‌گونه که در آغاز جلسات دولت به فرازی از فرمان امام علی (ع) به مالک اشتر یا آیه‌ای از قرآن یا حدیث و نکته‌ای اخلاقی و معنوی اشاره می‌کرد سعی می‌کرد خود قبل از دیگران پای‌بند آن خصال نیکو باشد تا کلامش در دل‌ها بنشیند و منشأ اثر باشد.

از جمله سفارشات شهید رئیسی این بود که اطرافیان و نزدیکان خود را کنترل کنید که از موقعیت شما سو استفاده نکنند. و خود ایشان در این خصوص سخت مراقبت می‌کرد. برای نمونه در روز تشییع جنازه در دانشگاه تهران فردی را نزدیک تابوت دیدم که چهره‌اش ناشناخته بود پرس و جو کردم کیست، اکثر افراد که از اعضای دولت هم بودند وی را نمی‌شناختند بالاخره یک نفر گفت وی برادر شهید رئیسی هست که ما حتی یک بار هم ایشان را در ریاست جمهوری و یا دیگر برنامه‌ها ندیده بودیم و بعد از چند ماه در سفری که به مشهد داشتم برادر دیگر ایشان را برای اولین بار در یادواره شهدا دیدیم.

با توجه به مذاکرات، رویکرد محوری شهید رئیسی در رابطه با سیاست خارجی چه بود؟

دکتر رئیسی بر دیپلماسی و سیاست متوازن به ویژه تقویت روابط و تبادلات تجاری با کشورهای همسایه تاکید داشت. منظور ایشان از توازن این بود که مثل دولت قبل صرفاً نگاهمان به غرب نباشد بلکه شرق را هم ببینیم، با آفریقا و آمریکای لاتین و جنوبی هم مناسبات خوبی داشته باشیم و در تحقق این رویکرد توفیقات قابل توجهی داشت. با تدبیر ایشان و تلاش شهید والامقام دکتر امیرعبداللهیان شاهد تحول در سیاست خارجی بودیم که اجمالا به دو سه مورد اشاره می‌کنم. عضویت در سازمان شانگهای بعد از سال‌ها انتظار، عضویت در گروه اقتصادی بریکس از جمله این موفقیت‌ها بود. هر یک از ۲۸ سفر خارجی ایشان، حساب شده و همراه با نتایج ارزنده بود، به گونه‌ای که غربی‌ها متوجه شدند قادر به منزوی ساختن جمهوری اسلام ایران نیستند و تحریم‌ها هرگز ما را از پای در نمی‌آورد. برخلاف نگاهی که قبلاً بر دیپلماسی ما غالب بود که حتی وارد کردن واکسن ضد کرونا را با خواسته‌های غرب مثل پذیرش fatf گره می‌زدند، شهید رئیسی با عزت و اقتدار اقدام کرد و مشکل واردات واکسن را حل کرد. در عین حال مذاکرات با غرب هم ادامه داشت البته بدون اینکه اقتصاد کشور شرطی شود و بدون اینکه گفتگوهای با غرب به تنها کار وزارت خارجه تبدیل شود. حمایت همه جانبه از مردم مظلوم فلسطین و غزه از دیگر اقدامات مؤثر وزارت خارجه بود.

آیا توصیه‌ای دارید که به دولتمردان چهاردهم ارائه دهید تا در اجرای تعهداتشان به کارشان بیاید؟

از دولت دکتر پزشکیان این انتظار وجود دارد که طرح‌ها و برنامه‌های اساسی شهید رئیسی را استمرار بخشد و به نتیجه برساند، از جمله تکمیل ۴ خط جدید انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به استان‌های تشنه‌ی آب شرب، کشاورزی و صنعتی، سرعت بخشیدن به پروژه‌های تولید برق، انجام و تکمیل بزرگ راه‌ها و راه آهن مسیر ترانزیتی شمال جنوب و شرق‌غرب مثل راه آهن چابهار به زاهدان و رشت به آستارا، جلوگیری از توقف ساخت مسکن و دیگر فعالیت‌های زیرساختی و عمرانی…؛ در عرصه دیپلماسی نیز زمینه همکاری تجاری و سیاسی با کشورهای مختلف به ویژه همسایه و منطقه، با بهبود و توسعه روابط و نیز با عضویت ج. ا. ایران در سازمان شانگهای و گروه اقتصادی بریکس و همکاری با اتحادیه اقتصادی اورآسیا در دوره دکتر رئیسی فراهم شده که از این فرصت باید برای گشایش اقتصادی و خنثی سازی تحریم‌ها به بهترین وجه استفاده کرد و دفاع همه جانبه از مردم مظلوم غزه نباید به فراموشی سپرده شود. تحقق اهداف برنامه هفتم پیشرفت که بارها از سوی آقای پزشکیان مطرح شده، دیگر مطالبه‌ی به حق مردم است و این توقع وجود دارد که با همان جدیت، پیگیری و اشراف آیت‌الله رئیسی کارها دنبال شود، به ویژه طرح‌های ناتمام در اولویت قرار گیرد.

امید است توصیه همیشگی شهید رئیسی به مدیران ارشد نصب العین مدیران ارشد دولت چهاردهم باشد و آن اجرایی کردن راهبردها و منویات رهبر دوراندیش انقلاب است که خیر و سعادت دنیا و آخرت در آن است ان‌شاءالله