خبرگزاری مهر، گروه استانها؛ *فاطمه جعفری: زبان راجی بخشی از خانواده زبان‌های ایرانی غربی و از بازمانده‌های زبان مادی میانه به شمار می‌رود و در واقع، گویش راجی نه‌تنها یک ابزار ارتباطی، بلکه حامل بخشی از تاریخ، فرهنگ و هویت مردمان منطقه دلیجان است که قرن‌ها با زبان و فرهنگ خود زیسته‌اند و آن را نسل به نسل منتقل کرده‌اند. برخی محققان بر این باورند که نام "راجی" از "راگا" یا "ری" گرفته شده که در دوران مادها یکی از مراکز مهم حکومتی و فرهنگی بوده و به همین دلیل، پیوند این گویش با زبان مادی و زبان پهلوی بسیار پررنگ و معنادار است.
در ساختار زبانی راجی می‌توان ویژگی‌هایی را مشاهده کرد که آن را از زبان فارسی معیار و حتی سایر گویش‌های منطقه‌ای متمایز می‌کند، واژگان خاص با ریشه‌های اوستایی و مادی، تنوع آوایی بالا، ساختار فعل خاص و نحوه کاربرد ضمایر از جمله ویژگی‌هایی است که توجه زبان‌شناسان را به خود جلب کرده است، برای مثال، واژه‌هایی مانند "اِسبا" به معنای سگ، "هُشگا" به معنای خشک، و "لوباکه" به معنای روباه تنها نمونه‌هایی از ذخیره واژگانی این گویش هستند که هنوز در بین سالمندان دلیجان و روستاهای اطراف رواج دارند.
همچنین در این گویش، بسیاری از صداهایی که در فارسی نو گم شده‌اند یا تغییر یافته‌اند، هنوز حفظ شده‌اند و نوعی اصالت تاریخی را در خود دارند که می‌تواند منبعی ارزشمند برای پژوهش‌های زبان‌شناسی تاریخی ایران باشد.
متأسفانه با گسترش زبان فارسی رسمی، ورود رسانه‌های سراسری و تغییر سبک زندگی، استفاده از زبان راجی در نسل‌های جدید کاهش یافته است و در بسیاری از خانواده‌ها دیگر والدین به فرزندان خود راجی یاد نمی‌دهند و در نتیجه، این گویش در معرض فراموشی قرار گرفته است.
با این حال، اقدامات ارزشمندی نیز برای حفظ این گویش صورت گرفته است و ثبت زبان راجی دلیجان به عنوان میراث معنوی استان مرکزی یکی از این اقدامات بوده که در جهت مستندسازی و احیای این زبان گام مهمی به شمار می‌رود و همچنین برگزاری همایش‌هایی همچون «میراث ماندگار دیلیگون» با حضور پژوهشگران، مردم محلی و مسئولان فرهنگی نقش مهمی در ایجاد آگاهی عمومی و تشویق مردم برای استفاده و انتقال این گویش داشته است و حتی برخی هنرمندان محلی نیز با سرودن شعرها، اجرای نمایش‌ها و تولید محتوای فرهنگی به زبان راجی تلاش می‌کنند که روح زندگی را در کالبد این زبان بدمند.
در نهایت، زبان راجی دلیجان تنها یک گویش نیست، بلکه روایتگر تاریخ هزاران ساله، سبک زندگی، باورها و ارزش‌های مردمانی است که در دل فلات مرکزی ایران زیسته‌اند.
حفاظت از این زبان یعنی حفاظت از ریشه‌ها، خاطرات جمعی و فرهنگ محلی که اگر فراموش شود، بخش مهمی از هویت منطقه نیز به دست فراموشی سپرده خواهد شد و امروز وظیفه ما است که این میراث زنده را نه فقط به عنوان بخشی از گذشته، بلکه به عنوان بخشی از آینده فرهنگی ایران در نظر بگیریم و برای پاسداشت آن بکوشیم.
*کارشناس ادبی و فرهنگی
