در عصری که فناوری با شتابی سرسام‌آور مرزهای نوآوری را درمی‌نوردد، نظام بانکی و مالی ایران با چالش‌ها و فرصت‌های بی‌سابقه‌ای روبرو است. هوش مصنوعی و بلاکچین، دو فناوری تحول‌آفرین که قواعد بازی در حوزه مالی جهان را از اساس تغییر داده‌اند، اکنون به دروازه بانک‌های ایران می‌کوبند. این گزارش به بررسی وضعیت فعلی و چشم‌انداز آینده فناوری‌های مالی نوین در ایران پرداخته و با نگاهی موشکافانه، پتانسیل‌های بالقوه و چالش‌های پیشروی نظام بانکی ایران در مواجهه با این انقلاب دیجیتال را تشریح می‌کند.
به گزارش روزنامه اعتماد، در دوره کنونی، نهادهای مالی دیگر صرفاً محل نگهداری پول نیستند؛ بلکه با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، نقش مهمی در مدیریت مالی، امنیت و ارائه خدمات به مشتریان دارند. هوش مصنوعی و فناوری بلاکچین، ابزارهای مهمی برای تغییر روند ارائه خدمات، کاهش هزینه‌ها، افزایش امنیت و بهبود تجربه کاربران محسوب می‌شوند.
هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های بزرگ، امکان ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده، پیش‌بینی نیازهای مشتریان، کشف تقلب و کاهش خطاهای انسانی را فراهم می‌کند. بانک‌های جهانی از روبات‌های چت، سیستم‌های تحلیل ریسک و الگوریتم‌های پیشرفته برای بهبود بهره‌وری و ارائه خدمات سریع‌تر بهره می‌برند.
فناوری بلاکچین، ساختاری توزیع‌شده و بدون نیاز به واسطه ارائه می‌دهد که امنیت و شفافیت در معاملات را تضمین می‌کند. کاربرد آن در حوزه‌هایی مانند پرداخت‌های بین‌المللی، توکن‌سازی دارایی‌ها و توسعه ارزهای دیجیتال بانکی در حال گسترش است. موسسات مالی بزرگ در سراسر جهان، در حال ادغام این فناوری در سیستم‌های خود برای بهره‌مندی از مزایای آن هستند.
بانکداری در ایران با مشکلات جدی روبه‌رو است که مسیر تحول را با موانع زیادی مواجه کرده است. برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:
مقایسه وضعیت ایران با کشورهای پیشرفته در حوزه بانکداری نوین نشان می‌دهد:
برای همگام‌سازی با روندهای جهانی فناوری‌های مالی، ایران باید اقدامات استراتژیک و هدفمندی انجام دهد:
سرمایه‌گذاری در توسعه سیستم‌های فناوری ضروری است. بانک‌ها باید سیستم‌های قدیمی را با فناوری‌های نوین جایگزین کنند، شامل به‌روزرسانی سرورها، شبکه‌های امن، زیرساخت‌های ابری و مدیریت داده‌های بزرگ. تقویت امنیت سایبری با رعایت استانداردهای بین‌المللی، پایه اعتماد عمومی و توسعه فعالیت‌های دیجیتال است.
برای موفقیت در بهره‌گیری از فناوری‌های جدید، تدوین نقشه راه ملی ضروری است. این برنامه باید شامل قوانین حمایتی باشد که توسعه و کاربرد فناوری‌هایی مانند بلاکچین و هوش مصنوعی را تسهیل و در عین حال، امنیت و اعتماد عمومی را تضمین کند. ایجاد نهادهای نظارتی مستقل و کارآمد، نقش مهمی در مقابله با فساد و سوءاستفاده‌های مالی ایفا می‌کند.
سرمایه‌گذاری در آموزش نیروهای فنی و توسعه مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی، بلاکچین، امنیت سایبری و تحلیل داده‌ها ضروری است. برگزاری دوره‌های تخصصی در دانشگاه‌ها و مراکز فنی، جذب کارشناسان خارجی و همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند روند انتقال فناوری را سرعت بخشد و دانش فنی داخلی را ارتقا دهد.
ایران باید از فرصت‌های همکاری با بانک‌ها و شرکت‌های فناوری خارجی بهره‌مند شود. این همکاری‌ها می‌تواند شامل پروژه‌های مشترک، انتقال دانش، آموزش نیروهای داخلی و توسعه نرم‌افزارهای تخصصی باشد. امضای تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی و عضویت در شبکه‌های منطقه‌ای و جهانی، راهی برای انتقال فناوری، تجربیات موفق و دانش روز است.
در کنار پیشرفت فناوری باید بر تامین امنیت و جلب اعتماد مشتریان تمرکز کرد. پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی، آموزش کاربران در حوزه امنیت سایبری و توسعه سامانه‌های مقابله با حملات، از اولویت‌های اساسی هستند. مبارزه با فساد، رانت و سوءاستفاده‌های مالی باید به صورت جدی دنبال شود.
پیشرفت در فناوری‌های نوین نباید در قالب پروژه‌های بزرگ و بدون ارزیابی اجرا شود. بهتر است ابتدا پروژه‌های آزمایشی کوچک و کنترل‌شده انجام بگیرد تا نتایج ارزیابی و اصلاح شوند. این رویکرد، ریسک‌ها را کاهش می‌دهد و زمینه را برای توسعه گسترده‌تر فراهم می‌سازد.
آینده بانکداری در ایران وابسته به رویکردهای استراتژیک و بلندمدت مبتنی بر فناوری است. کشور باید از فرصت‌های داخلی و خارجی بهره‌مند شود، زیرساخت‌های فناوری را توسعه دهد، قوانین مناسب وضع کند، نیروی انسانی ماهر تربیت کند و امنیت سایبری را تضمین کند.
در دنیای امروز، فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و بلاکچین، موتورهای تحول در بانکداری هستند. ایران باید با برنامه‌ریزی بلندمدت، سرمایه‌گذاری و اصلاح ساختارهای قانونی و امنیتی، مسیر توسعه را هموار کند. در صورت غفلت، خطر کاهش اعتماد، از دست رفتن فرصت‌ها و انزوای مالی کشور وجود دارد. آینده بانکداری در ایران نیازمند تصمیم‌های هوشمندانه، همت ملی و همکاری‌های بین‌دولتی است تا کشور به سمت توسعه پایدار و امنیت مالی حرکت کند.
