به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام سید ابراهیم حسینی، پیش از ظهر سه‌شنبه در نشست علمی آموزشی «گام‌های نخست تدبّر در قرآن کریم» که همزمان با اختتامیه یازدهمین دوره آموزشی قرآن و تربیت که به همت مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی (ره) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: یکی از مشکلات جامعه ایمانی در ارتباط با قرآن بحث تدبّر است. ما در تاریخ بعد از غیبت، تفاسیر متعددی چه در فضای شیعیان و امامیه و چه در فضای اهل سنت با فرقه‌های گوناگون و گرایشات متعددش بر قرآن داریم، اما آنچه که قرآن از ما می‌خواهد، تفسیر نیست، بلکه تدبّر است.

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری می‌فرماید: «یکی از کاستی‌ها و تقصیرهای ما در باب قرآن، عدم بسترسازی تدبّر عمومی است. ما نتوانستیم بستری ایجاد کنیم که عموم جامعه ایمانی، اهل تدبّر در قرآن شوند.» مهمترین دلیلش هم ترس از تفسیر به رأی است. ما برای تفسیر، ۱۶ علم را به عنوان پیش زمینه طراحی کردیم و می‌گوئیم چون این علوم را نداریم، پس تفسیر قرآن به ما ارتباطی ندارد. در حالی که قرآن از ما تدبّر می‌خواهد.

تدبر، کار قلب است نه عقل و عرفان

محقق علوم قرآنی با اشاره به آیه ۲۴ سوره محمد (ص) گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید: «أَفَلَا یَتدبّرونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا، آیا در قرآن نمی‌اندیشند یا بر دل‌هایشان قفل‌هایی قرار دارد؟» یکی از مشکلات گروه‌های تدبّری این است که آنقدر کار را بزرگ می‌کنند که با ورود به آن، سردرگم می‌شویم.

وی با توصیه به اینکه سعی کنید برداشت‌هایتان را سریعاً به لقمه‌هایی تبدیل کنید که مخاطب شما با آن ارتباط بگیرد، بیان کرد: برای مثال در آیه مذکور، خداوند می‌فرماید: «تدبّر، کار قلب است.» پس ما برای تدبّر به عقل، عرفان و اصطلاحات نیاز نداریم.

حسینی با طرح این پرسش که چگونه می‌شود قلب را به عرصه تدبّر وارد کرد، پاسخ داد: قرآن می‌فرماید: «… فَاقْرَءُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ…، پس آنچه را از قرآن برای شما میسر است، بخوانید.» زیاد خواندن قرآن و انس با آن گام دوم در تدبّر قرآن است. تدبّر، کشف ارتباط کلمات در آیات محسوب می‌شود. این واژه در لغت به معنای «پشت» است. وقتی به باب تفعل و اثرپذیری وارد می‌شود؛ علامه می‌فرماید: «یعنی خداوند متعال، هدفش از این مدل چینش کلمات و آیات پشت سر هم چیست؟»

وی ادامه داد: برای آغاز تدبّر حداقل باید پنج دور، قرآن را از اول تا آخر با ترجمه بخوانید و از دور سوم یک تفسیر شروع کنید. بستگی به ذائقه شما می‌توانید از تفاسیر المیزان، نمونه، مهر، التحریر و تنویر ابن عاشور و مجمع البیان استفاده کنید.

قرآن زنده است و با مخاطب خود گفتگو می‌کند

محقق علوم قرآنی با اشاره به آیه ۲۹ سوره صاد که می‌فرماید: «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ، این کتاب پربرکتی است که آن را بر تو نازل کرده ایم تا آیاتش را تدبّر کنند و خردمندان متذکّر شوند»، گفت: هدف نزول، تدبّر است. یعنی اگر قرار است هدایتی شکل بگیرد، نزول رحمتی اتفاق افتد و انسان، سیری از ظلمت به نور داشته باشد، به واسطه تدبّر اتفاق می‌افتد.

وی نخستین نکته این آیه واژه را در کلمه «مبارک» دانست و اظهار کرد: مبارک به معنای خیر مستمر یا جریان دائمی خیر به صورت پرحجم است. یعنی شما تا قیامت هم تدبّر کنید، نکات قرآن تمام نمی‌شود. برای همین هم مفسرینی که فایل صوتی دارند، دور جدید یا چندم را شروع می‌کنند. چون هر بار با نکات جدیدی روبه‌رو می‌شوند.

حجت الاسلام حسینی با تأکید بر واژگان دیگری در این آیه، یعنی «تذکر» و «اولوالاالباب» افزود: قرآن برای هر گروه و در هر فضای معرفتی، کاری انجام می‌دهد و عامل تذکر محسوب می‌شود. یکی از کارهای تدبّر در وجود ما که عامل تحول نیز هست، تذکر گرفتن محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: پیشنهاد می‌کنم قبل از ارتباط گرفتن با هر مجموعه‌ای در زمینه تدبّر، خودتان مسئله انس با قرآن را حل کنید. شهید بهشتی (ره) در جزوه خود که مرکز اسلامی هامبورگ نوشته است، می‌گوید: «من برای هر جلسه خارج از کشور، اولین متن علمی که به سراغش می‌روم، قرآن و سپس روایات، تاریخ، جامعه شناسی و… است.

محقق علوم قرآنی با اشاره به دومین نکته در انس با قرآن خاطرنشان کرد: تا نهج‌البلاغه نخوانید، قرآن را نمی‌فهمید. امیرالمومنین (ع) می‌فرماید: «قرآن، ساکت است. آن را به نطق بیاورید.» قرآن، مخاطبش را پیدا کند، با او گفتگو می‌کند. یعنی یک موجود زنده است. امیرالمومنین (ع) می‌فرماید: «از قرآن سوال کنید.» شما از دور سوم، کنار قرائت هر روزه، طرح سوال داشته باشید.

وی اضافه کرد: برای مثال در آیه ۳۸ سوره بقره در مورد هبوط حضرت آدم و حوا می‌خوانیم: «قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًی فَمَنْ تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ، گفتیم: همگی از آن [مرتبه و مقام] فرود آیید؛ چنانچه از سوی من هدایتی برای شما آمد، پس کسانی که از هدایتم پیروی کنند نه ترسی بر آنان است و نه اندوهگین شوند.» چرا خداوند می‌فرماید که صبر کنید تا هدایت بیاید؟ چرا نفرموده است صبر کنید تا دین بیاید؟ می‌دانیم که دین گاهی اوقات به معنای اصطلاحی نیست و از زمان حضرت نوح (ع) آمده و قبل از آن، عقل، کفایت می‌کرده است.

حجت الاسلام حسینی با بیان اینکه هرچه سوالات دقیق‌تر شوند، گره آیات بازتر و نکاتی که دستتان می‌آید، بیشتر است، اظهار کرد: همین‌طور، رغبت قرآن برای شما برای گفتگو بیشتر می‌شود و ناگهان می‌بینید نکاتی به دست آوردید که در هیچ تفسیری نیست. برای اینکه سوالات شما جزئی‌تر شود اشراف به تاریخ ۲۳ ساله بعثت لازم است.