همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در شرایطی که دستگاه دیپلماسی ایران در کوران مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا قرار دارد، اما تحرک دیپلماتیک و نقش‌آفرینی سازنده در حوزه‌های متنوع سیاست‌خارجی، همچنان یکی از محوری‌ترین راهبردهای مدنظر وزارت امورخارجه ایران به‌شمار می‌رود که طی روزهای اخیر با سفرهای منطقه‌ای متعددی نیز همراه شده‌است.
در حالی که براساس اعلام وزارت امورخارجه، عراقچی روز دوشنبه به امارات سفر خواهد کرد، «دیپلماسی ۳۶۰ درجه» تهران، طی ماه‌های اخیر زمینه‌ساز موازنه‌سازی موثری در سطح منطقه شده‌است؛ دستاوردی که حمایت کشورهای منطقه از روند مذاکرات تهران و واشنگتن را باید یکی از مهم‌ترین وجوه آن به‌حساب آورد.
در چنین شرایطی «دیپلماسی میانجی‌گری» یکی دیگر از اولویت‌های راهبردی دستگاه دیپلماسی طی هفته‌های اخیر بوده است و تهران کوشیده با بهره‌گیری از روابط صمیمانه خود با اسلام‌آباد و دهلی‌نو، گام قابل‌توجهی به‌منظور کاهش تنش‌ها و بازگشت آرامش به این منطقه بردارد.
این در حالی است که دستگاه سیاست‌خارجی ایران طی ماه‌های اخیر با درپیش گرفتن راهبرد «تحرک دیپلماتیک»، از جمله در عرصه میانجی‌گری، نشان داده که جمهوری‌اسلامی برخلاف فضاسازی‌های غربی، از عزم و اراده کافی به‌منظور گام برداشتن در راستای گسترش ثبات و امنیت در سطح منطقه برخوردار است؛ رویکردی نقش‌آفرینی تهران در جنگ غزه، تحولات شبه‌قاره هند و قفقازجنوبی شاهدی براین مدعاست.
میانجی‌گری برای کاهش تنش‌ها
۱
تلاش برای کاهش تنش‌ها میان هند و پاکستان
ایران در حالی طی روزهای اخیر در نقش میانجی برای کاهش تنش‌ها و درگیری‌ها در شبه‌قاره هند ظاهر شده، که روابط دیرینه و مناسبات رو به گسترش تهران با اسلام‌آباد و دهلی‌نو، بستر مناسبی را برای رایزنی‌ها دیپلماتیک ایران با هدف تنش‌زدایی میان هند و پاکستان فراهم کرد و درنهایت فروکش کردن درگیری‌ها میان این دو کشور را به‌دنبال داشت که در ادامه به برخی وجوه آن اشاره می‌شود.
- سفر به دو کشور: عراقچی ۱۶ اردیبهشت‌ماه به اسلام‌آباد رفت و دو روز بعد هم به دهلی‌نو سفر کرد تا در دیدار با مقام‌های دو کشور، برای کاهش تنش‌ها میان دوطرف رایزنی کند.
- دیدار با مقام‌های بلندپایه: عراقچی در جریان سفر به پاکستان با وزیرامورخارجه، نخست‌وزیر، رئیس‌جمهور و همچنین فرمانده ارتش این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در جریان سفر به هند هم با وزیر امورخارجه، رئیس‌جمهور و همچنین مشاور امنیت ملی این کشور بحث و تبادل‌نظر کرد.
- رایزنی‌های پزشکیان: علاوه بر عراقچی، رئیس‌جمهور نیز طی هفته‌های اخیر در گفت‌وگوهای تلفنی جداگانه با نخست‌وزیران هند و پاکستان، خواستار خودداری دوطرف از تشدید تنش‌ها شد.
- استمرار ارتباطات: رئیس دستگاه دیپلماسی ایران طی روزهای اخیر علاوه بر سفر به هند و پاکستان، در جریان گفت‌وگوهای تلفنی با وزرای امور خارجه دو کشور، رایزنی‌های لازم را باهدف کاهش تنش‌ها میان دوطرف انجام داد.
۲
حمایت راهبردی از غزه
پس از آغاز جنگ در غزه در میانه مهرماه ۱۴۰۲، دستگاه سیاست‌خارجی ایران، ضمن تاکید بر حمایت از مردم مظلوم غزه و لبنان در مقابله با صهیونیست‌ها، تلاش‌های پیگیرانه‌ای را برای برقراری آتش‌بس در غزه و پایان بخشیدن به جنایات رژیم‌صهیونیستی به‌کار گرفته است که در چارچوب تحرک دیپلماتیک ایران در تحولات منطقه‌ای، به برخی وجوه آن اشاره می‌شود.
- برگزاری دو نشست ویژه: در جریان جنگ غزه، ایران با پیگیری‌های مستمر دیپلماتیک، کوشید در چارچوب سازمان همکاری اسلامی، گام‌های موثری در راستای تقویت همگرایی اسلامی برای مقابله موثر با صهیونیست‌ها بردارد. نخستین نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی، با پیشنهاد و پیگیری‌های ایران، ۲۰ آبان‌ماه ۱۴۰۲ با حضور شهید رئیسی در جده برگزار شد. دومین نشست نیز یک سال بعد، یعنی در ۲۰ آبان‌ماه ۱۴۰۳ با حضور محمدرضا عارف، معاون‌اول رئیس‌جمهور در عربستان برگزار شد.
- رایزنی‌های دوجانبه: یکی از اقدام‌های موثر ایران در این عرصه طی سال‌های اخیر، طرح موضوع غزه در دیدارهای دیپلماتیک، ازسوی مقام‌های ارشد کشور بوده‌است. دستگاه دیپلماسی و همچنین شخص رئیس‌جمهور در تماس‌ها و دیدارها با سران کشورهای اسلامی، همواره بر ضرورت همگرایی باهدف مقابله با جنایات رژیم‌صهیونیستی تاکید کرده‌اند.
- اجماع‌سازی جهانی: با آغاز جنگ در غزه و جنایات وحشیانه رژیم‌صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی، یکی از وجوه تحرک دیپلماتیک ایران در این پرونده، طرح این موضوع در مجامع مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است.
۳
صلح‌سازی در قفقازجنوبی
از تابستان ۱۳۹۹ که دور تازه تنش‌ها میان جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ آغاز شد، تهران همواره تلاش کرده ضمن در پیش گرفتن رویکرد میانجی‌گرانه، گام‌های موثری به‌منظور پایان درگیری‌های نظامی در قفقازجنوبی و رفع اختلاف‌ها از مسیر گفت‌وگوهای دیپلماتیک بردارد که در ادامه به برخی وجوه آن اشاره می‌شود.
- ابتکار ۳+۳: حمایت قاطع ایران از «ابتکار ۳+۳» را باید یکی از راهبردی‌ترین رویکردهای تهران در تلاش به‌منظور بازگشت صلح و ثبات به منطقه به‌حساب آورد. در چارچوب این ابتکار، ایران، همراه با روسیه و ترکیه، به‌عنوان سه قدرت منطقه‌ای و جمهوری‌آذربایجان، ارمنستان و گرجستان به‌عنوان سه کشور منطقه قفقازجنوبی، تلاش ویژه‌ای را برای بازگشت آرامش به منطقه انجام داد.
- میزبانی از نشست‌ها: میزبانی تهران از نشست‌های فرمت ۳+۳ یکی از اقدام‌های موثر تهران در راستای نقش‌آفرینی ثبات‌ساز در تحولات منطقه قفقازجنوبی به‌حساب می‌آید. براین اساس هم بود که در نخستین روز آبان‌ماه ۱۴۰۲ نشست وزرای خارجه فرمت ۳+۳ در تهران برگزار شد.
- مذاکرات دوجانبه: تماس‌های مستمر دیپلماتیک ایران با باکو و ایروان باهدف کاهش تنش‌ها در منطقه و رفع اختلاف‌ها از مسیر دیپلماتیک، از دیگر راهبردهای تهران در این حوزه بوده است.
- پیگیری‌های منطقه‌ای: یکی دیگر از وجوه تلاش‌های میانجی‌گرانه ایران در پرونده تنش‌های قفقازجنوبی، رایزنی با مسکو و آنکارا در این زمینه بوده‌است. علاوه‌بر تماس‌های در سطح وزرای امورخارجه، موضوع قفقازجنوبی یکی از محورهای رایزنی‌های پزشکیان با مقام‌های ارشد مسکو و آنکارا بوده‌است.
