عصر ایران؛ محمد حسن گودرزی- مشاور ارشد تحقیقات موسسه اقتصاد انرژی ژاپن (IEEJ) عقیده دارد بازسازی اعتماد میان دو کشور شرط اساسی برای دست یابی به توافقی پایدار و جلوگیری از شکست دیپلماسی است.
مذاکرات ایران و آمریکا، که پس از وقفه‌ای کوتاه مدت، هم اکنون و با هدف احیای توافق هسته‌ای از سر گرفته شده، با چالش‌هایی همراه است. احیای برجام، که در سال‌های گذشته به دلایلی متوقف شده بود، امیدواری‌هایی را برای کاهش تنش‌ها در منطقه و بازگشت به تعاملات بین‌المللی ایجاد می‌کند. اما، موانع و اختلاف نظرهای عمیق، از جمله در مورد مفاد توافق، می‌تواند مانع از دستیابی به توافق نهایی شود. نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در این مذاکرات نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.
توقف و آغاز مجدد مذاکرات در این شرایط، موضوعی حساس و پیچیده است که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای در روابط بین‌المللی و اقتصاد جهانی داشته باشد. چگونگی پیشرفت مذاکرات، در آینده و سرنوشت توافق هسته‌ای و روابط ایران و آمریکا تاثیرگذار خواهد بود.
شوجی هوساکا مشاور ارشد مرکز تحقیقات JIME، موسسه اقتصاد انرژی، ژاپن (IEEJ) است. هوساکا رئیس سابق انجمن مطالعات خاورمیانه ژاپن(JAMES) بوده و تاکنون آثار بسیاری را در زمینه مسائل خاورمیانه منتشر کرده که از جمله آنها می‌توان به کتاب «عربستان سعودی: پادشاهی نفتی در حال تحول»(Saudi Arabia: Oil Kingdom in Transition) در سال ۲۰۰۶ اشاره کرد. با آقای هوساکا دربارۀ دور چهارم مذاکرات و آیندۀ آن گفت‌و‌گو گرده‌ایم:
در هفته‌های اخیر، پس از سه دور مذاکره، مذاکرات به‌دلیل آنچه «مسائل لجستیکی» نامیده می‌شود، ناگهان متوقف شد. به نظر شما دلیل واقعی توقف مذاکرات چه بود؟
دلیل واقعی تعویق مذاکرات مشخص نیست. با این حال، طرف ایرانی نسبت به اشاره آمریکا به تشدید تحریم ها در جریان مذاکرات ابراز بی‌اعتمادی و نارضایتی کرده است. علاوه بر این، حملات حوثی‌های یمن به ناوهای هواپیمابر آمریکا و (فوردگاه تل‌آویو) اسرائیل که گمان می‌رود از سوی ایران حمایت می‌شوند، در این مدت تشدید شده و این احتمال وجود دارد که طرف آمریکایی نیاز به بازنگری در استراتژی خود در سیاست خاورمیانه داشته باشد. اخراج مایک والتز، دستیار رئیس جمهور در امور امنیت ملی که از افراد جناح تندرو علیه ایران است نیز ممکن است مرتبط با تعویق مذاکرات باشد.
در حال حاضر موانع اصلی احیای توافق هسته ای یا دستیابی به توافق جدید بین ایران و آمریکا چیست؟
بی‌اعتمادی متقابل بین آمریکا و ایران یکی از مهم ترین دلایل آن است. وخامت اوضاع منطقه از زمان جنگ غزه نیز سازش را برای دو طرف در مذاکرات هسته ای دشوار کرده است. برای رئیس جمهور ترامپ، سازش آسان با ایران در میان کاهش محبوبیت می‌تواند روند کاهش محبوبیت او را بیشتر کند. از سوی دیگر، ایران نمی تواند عقب نشینی تندروهای ضد آمریکایی را نادیده بگیرد.
نقش میانجی کشورهایی مانند عمان، قطر یا اتحادیه اروپا را در ادامه یا احیای این مذاکرات چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نقش میانجی کشورهایی مانند عمان، قطر و اتحادیه اروپا در حفظ کانال‌های ارتباطی بین ایران و آمریکا بسیار مهم بوده و همچنان خواهد بود. این میانجی‌ها برای باز نگه‌داشتن خطوط ارتباطی، ایجاد اقدامات موقت خلاقانه و جلوگیری از فروپاشی کامل روند دیپلماتیک ضروری هستند، اما نمی‌توانند راه‌حل‌های نهایی را به آمریکا و ایران تحمیل کنند. چیزی که در نهایت به اراده سیاسی آمریکا و ایران بستگی دارد.
اگر مذاکرات در نهایت شکست بخورد، چه سناریوهایی را برای آینده ایران و آمریکا پیش‌بینی می‌کنید؟
محتمل‌ترین نتیجه یا یک بن بست طولانی مدت یا چرخه های تقابل غیرمستقیم مانند آنچه که در دوران ترامپ 1.0 (دوره اول ریاست جمهوری ترامپ) رخ داد، باشد. شکست دیپلماتیک لزوماً به معنای رفتن فوری به سوی جنگ نیست، اما باعث افزایش نوسانات، ناامنی منطقه‌ای و خطر اشتباه محاسباتی می‌شود.
اهداف اصلی سفر اخیر دونالد ترامپ به عربستان سعودی و کشورهای عربی خلیج فارس چیست و چگونه این سفر با سیاست گسترده‌تر او در خاورمیانه همخوانی دارد؟
سفر ترامپ به کشورهای عربی خلیج فارس برای روابط ایالات متحده و اعراب بسیار مهم است، اما هر کشوری برنامه های خاص خود را دارد که خلاصه کردن آن را در چند کلمه دشوار می‌کند. با این حال، تقویت روابط اقتصادی آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس، مسائل انرژی، هماهنگی با کشورهای حوزه خلیج فارس در موضوع ایران، وضعیت یمن و وضعیت غزه احتمالاً مورد بحث قرار خواهند گرفت.
آیا به نظر شما ارتباط خاصی بین سفر ترامپ به منطقه عربی خلیج فارس و مذاکرات هسته ای تهران و واشنگتن وجود دارد؟
در جریان مذاکرات برجام در سال 2015، کشورهای عربی در مذاکرات ایران و آمریکا شرکت نداشتند و بدون شک کشورهای عربی از این موضوع ناراضی بودند. رئیس جمهور ترامپ احتمالاً از کشورهای عربی نظر آنها را در مذاکرات و توضیح موضع ایالات متحده خواهد خواست، اگرچه مشخص نیست که آیا واقعاً آن را اتخاذ خواهد کرد یا خیر.
ترامپ بر چه اساسی مدعی تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» است؟ آیا این حرکت بر اساس هنجارهای بین المللی امکان پذیر بوده یا صرفاً یک حرکت نمادین برای جلب توجه کشورهای عرب خلیج فارس است؟
احتمالا فقط یک ایده بوده یا ممکن است زاییده تفکر یک فرد در حلقه درونی او باشد. در هر صورت، این کار نام خلیج عربی را در سطح بین المللی تثبیت نخواهد کرد. این کار ممکن است فقط به معنای خدمت به کشورهای عربی خلیج فارس باشد.
پیش بینی شما از آینده مذاکرات تهران و واشنگتن چیست؟ آیا شکست، توافق موقت یا توافق جامع نهایی را پیش بینی می کنید؟
همانطور که قبلاً ذکر شد، اگر هر دو طرف اراده سیاسی برای نتیجه‌گیری از مذاکرات را داشته باشند، نوعی نتیجه‌گیری امکان‌پذیر است. تصور اینکه آمریکا یا ایران بخواهند به یک درگیری مسلح مستقیم تن بدهند، دشوار است. توافق آتش بس بین ایالات متحده و حوثی‌ها یکی از نشانه های خوب (برای رسیدن به توافق) خواهد بود.
