از تیم‌های پایه گرفته تا فوتسال و فوتبال ساحلی، نشانه‌هایی از افت عملکرد دیده می‌شود که نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌گذاری‌های فنی و مدیریتی را برجسته می‌کند.
به گزارش سرویس ورزشی تابناک، اتفاقی که پیرامون فوتبال ایران در حال رقم خوردن است، یک سقوط تمام عیار را به نمایش می‌گذارد. شاید هنوز ظواهر زیبایی به جا مانده؛ اتفاقاتی چون صعود به جام جهانی که با ۴۸ تیمی شدن آن صعود نکردن به آن سخت است یا قهرمانی تیم‌های فوتسال و فوتبال ساحلی در سطح آسیا که باتوجه به فاصله زیاد با رقبا، دور از انتظار نیست. هرچند در این چند سال هم بارها شاهد نوسان سالنی‌بازها و ساحلی‌بازان بوده‌ایم که نتایج آنها در جام جهانی، بیانگر شرایط نه چندان مطلوب فوتسال و فوتبال ساحلی است و هشداری برای آینده.
کارنامه خالی و ناامیدکننده تاج در فدراسیون فوتبال
در نگاه بزرگ‌تر فوتبال ایران این روزها تنها نامی از «برند» بودن در آسیا را یدک می‌کشد، اما در عمل، با شکست و حذف و ناکامی در سطوح مختلف مواجه می‌شود. از تیم ملی زیر ۱۷ سال و زیر ۲۰ سال گرفته تا فوتبال ساحلی و فوتسال، همه و همه در فراز و نشیب هستند و در نگاهی بلندتر در سراشیبی سقوط. این فراز و نشیب‌ها درست در زمان مهدی تاج رقم خورده و رئیس فدراسیون فوتبال، بیش از هر زمان دیگری در برابر یک کارنامه خالی و ناامیدکننده قرار گرفته است.
افتخارات فوتبال ایران؛ زدن به میله و کف زدن در کنگره AFC
مهدی تاج در کارنامه کاری‌اش در فدراسیون فوتبال به اتفاقاتی اشاره کرده که گاهی فکر می‌کنی او در حال مزاح کردن است؛ اما در واقعیت رئیس فدراسیون فوتبال به مواردی می‌بالد که جای تأسف دارد. دو بار زدن به میله انگلستان [که منظور مهدی تاج تیر دروازه بود] در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر را در مقابل ۶ گل دریافتی و دو بار کف زدن برای فوتبال ایران در کنگره AFC شده است افتخارات فدراسیون فوتبال به ریاست تاج: «بد نیست بدانید دو بار برای ایران در کنگره AFC دست زدند؛ یکی برای تیم ملی فوتبال ساحلی که قهرمان آسیا شد و به جام جهانی صعود کرد، یکی هم برای صعود تیم ملی فوتبال به جام جهانی.»
نوجوانان، جام جهانی ۴۸ تیمی را هم از دست دادند!
ناکامی‌های فوتبال ایران اما پایه‌ای و اساسی است؛ تیم ملی زیر ۱۷ سال ایران با هدایت عباس چمنیان حتی نتوانست از مرحله گروهی مسابقات قهرمانی آسیا عبور کند و در نهایت در میان ناباوری‌ها، از صعود به جام جهانی نوجوانان بازماند. آن هم در شرایطی که فیفا، تعداد تیم‌های حاضر در این رقابت‌ها را به ۴۸ تیم افزایش داد و در ظاهر، راه برای بسیاری از کشورها هموار شده بود. اما تیم ایران نه تنها استفاده‌ای از این فرصت تاریخی نکرد، بلکه با ارائه نمایشی ضعیف، حذف زودهنگامی را تجربه کرد. این ناکامی می‌تواند زنگ خطری برای سازوکار استعدادیابی و توسعه پایه در فوتبال ایران باشد.
از پنج ستاره تا استعفای مصلحتی در آستانه حذف
صعود تیم‌های ملی فوتبال ایران به ۵ جام جهانی در رده‌های زیر ۱۷ سال، زیر ۲۰ سال، تیم ملی بزرگسالان، تیم ملی فوتسال و تیم ملی فوتبال ساحلی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ منجر به انتشار یک مقاله روی سایت فیفا شد؛ با این عنوان که «فوتبال ایران پنج ستاره شد» و این موفقیتی بود پایه‌ریزی آن در زمان ریاست علی کفاشیان انجام شد. با این حال، برداشت موفقیت‌های این سرمایه‌گذاری در زمان ریاست مهدی تاج، همراه با تبلیغات عجیب و غریبی بود؛ از چسباندن بنر و کشیدن نقاشی روی در و دیوارهای فدراسیون فوتبال و کمپ تیم‌های ملی تا مانور فدراسیونی‌ها در مصاحبه‌های ریز و درشت. با این حال در دوران ریاست تاج، حتی تیم ملی فوتبال در آستانه حذف از مرحله پیش مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر بود، تا اینکه تاج با قلب درد استعفا داد.
صعود از دره سقوط پس از جدایی تاج از فوتبال
کرونا مسابقات را به تأخیر انداخت و ریاست فدراسیون فوتبال به شهاب‌الدین عزیزی‌خادم رسید و در نهایت با معجزه دراگان اسکوچیچ تیم ملی از دره سقوط نجات یافت و در نهایت سریع‌ترین صعود فوتبال ایران به جام جهانی را رقم زد. در این دوران و با عزل عزیزی‌خادم و شروع سرپرستی میرشاد ماجدی، تیم زیر ۱۷ سال هم با حسین عبدی تشکیل شد، تدارکات پیش رفت و مهدی تاج در عین ناباوری، با کارنامه‌ای سرشار از شکست و پرونده سنگین مارک ویلموتس به فدراسیون فوتبال بازگشت. اولین تصمیم او برکناری اسکوچیچ و بازگرداندن کارلوس کی‌روش بود؛ ثمره‌اش شکست سنگین و حذف از جام جهانی که تاج از دو بار برخورد توپ به تیر دروازه انگلستان در شکست ۶ بر ۲ تیم ملی دستاوردسازی کرد. تیم زیر ۱۷ سال که در غیاب تاج تشکیل شد، بار دیگر به جام جهانی صعود کرد، اما بازهم با برنامه‌ریزی فدراسیون تحت مدیریت تاج شاهد شکست‌های جدیدی بودیم.
تیم زیر ۲۰ سال و تکرار چرخه ناکامی
پس از موفقیت حسین عبدی در تیم زیر ۱۷ سال، تاج تصمیم گرفت او را به عنوان سرمربی زیر ۲۰ سال انتخاب کند. با این وجود، نحوه برنامه‌ریزی و مدیریت در زمان تاج شکست دیگری را به دنبال داشت. تیم زیر ۲۰ سال کشورمان با هدایت حسین عبدی موفق به راهیابی به جام جهانی نشد. اگرچه تیم تلاش‌هایی در مسیر آماده‌سازی داشت، اما فقدان تجربه بین‌المللی، نبود بازی‌های تدارکاتی مناسب و ضعف در ساختار فنی، در نهایت مانع از تحقق هدف اصلی شد. این موضوع اهمیت بازنگری در برنامه‌ریزی بلندمدت برای تیم‌های پایه را پررنگ می‌کند.
فوتسال هم افتاد؛ پایان عصر طلایی؟
فوتسالی که سال‌ها افتخارآفرینی کرده بود، علیرغم قهرمانی در آسیا که به واسطه قدرت سالنی‌بازهای در سطح قاره است و پیش از این روی سکوی جهانی هم ابستاده، اما در جام جهانی ۲۰۲۴ با نمایشی غیرقابل دفاع از دور رقابت‌ها حذف شد. تیم ملی ایران که همیشه در بین مدعیان قرار داشت، این‌بار نه‌تنها حرفی برای گفتن نداشت، بلکه از نظر فنی هم نسبت به گذشته افتی محسوس نشان داد. تحلیل عملکرد تیم نشان می‌دهد که تغییرات مدیریتی، آماده‌سازی ناهماهنگ و چالش‌های داخلی از جمله عوامل مؤثر در این افت بوده‌اند. ناکامی شاگردان وحید شمسایی این پرسش را مطرح کرد که آیا پایان روزهای طلایی فوتسال ایران آغاز شده؟ البته مدیران فدراسیون فوتبال باید پاسخگوی این پرسش مهم باشند. برای حفظ جایگاه جهانی، لازم است یک بازبینی عمیق در سیاست‌های حمایتی و فنی فوتسال صورت گیرد.
فوتبال ساحلی هم حذف شد؛ دیگر چه مانده؟
تیم ملی فوتبال ساحلی ایران که سال‌ها در سطح جهانی درخشان ظاهر می‌شد و حتی دو دوره سومی در جام جهانی را هم تجربه کرده، در جام جهانی ۲۰۲۵ سیشل با شکست تلخ مقابل بلاروس از رقابت‌ها کنار رفت. آن هم علیرغم افتخارات پرتعداد قاره‌ای و بین قاره‌ای ساحلی‌بازان که در تشکیلات جدید با حضور مجدد تاج، شکستی دیگر از راه رسید. این حذف، نماد سقوط یک ساختار است؛ ساختاری که دیگر نشانی از اقتدار گذشته ندارد که برای فرار از رویارویی با برزیل به باخت مصلحتی تن می‌دهند و در نهایت مقابل بلاروس حذف می‌شوند.
بزرگسالان؛ از قطر تا قطر، فقط حسرت
تیم ملی بزرگسالان ایران نیز در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر پس از شکست سنگین مقابل انگلستان، با ناکامی مقابل آمریکا در مرحله گروهی حذف شد؛ شکستی که همچنان در حافظه فوتبال دوستان باقی است. در ادامه، در جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳، تیم ملی تا مرحله نیمه‌نهایی بالا آمد اما باز هم در بازی با قطر -میزبان- مغلوب شد و از رسیدن به فینال بازماند. «تکرار شکست» کلیدواژه این سال‌هاست؛ از ثبت سنگین‌ترین شکست تاریخ فوتبال ایران مقابل ژاپن در جام ملت‌های ۲۰۱۹ امارات تا حذف مقابل قطر که شکستی دیگر بود.
تیم زیر ۲۳ سال؛ امید بی امید
در تمام ۵۰ سال اخیر، فوتبال ایران از راهیابی به المپیک ناکام بوده؛ شاید گاهی روزنه امید باز شده، اما موفقیت حاصل نشده است. تیم زیر ۲۳ سال ایران با نام امید، از راهیابی به المپیک ۲۰۲۴ پاریس بازماند و هنوز این تیم سرمربی ندارد و نمی‌توان به این امید به شرایط فعلی امیدی داشت.
فوتبال زنان؛ امید در پس نادیده گرفتن یک ظرفیت مهم
فوتبال زنان ایران همچنان با محدودیت‌هایی در برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مواجه است. اگرچه صعود به جام ملت‌های آسیا پس از استعفای تاج و در زمان ریاست عزیزی‌خادم بارقه‌های امید بود، اما با بازگشت تاج فوتبال زنان بازهم به سایه رفت. حضور در برخی رقابت‌های قاره‌ای نشانه‌هایی از پیشرفت داشت، اما این پیشرفت ادامه‌دار نبود. فاصله فنی و ساختاری فوتبال زنان ایران با تیم‌های برتر آسیا همچنان زیاد است. با این حال شاید یکی از درست‌ترین تصمیمات دوره ریاست مهدی تاج، سپردن هدایت تیم ملی زنان به مرضیه جعفری بوده، اما پیشرفت زمانی حاصل می‌شود که شرایط، امکانات و تدارکات مناسب نیز فراهم شود.
مدیریت یا شکست‌سازی؟
مرور کارنامه فدراسیون فوتبال در دوره اخیر، یک تصویر روشن می‌دهد؛ «بحران» در تمامی سطوح! از رده‌های پایه تا تیم‌های بزرگسال، از فوتسال تا فوتبال ساحلی و زنان، همگی در سراشیبی هستند. آیا مهدی تاج به‌عنوان رئیس فدراسیون، پاسخی برای این نتایج دارد؟ یا همچنان با ژست‌های مدیریتی و ریاست بی‌سرانجام، می‌خواهد به افکار عمومی وعده و وعید دهد؟
فوتبال ایران مدت‌هاست که به یک خانه‌تکانی جدی نیاز دارد و امروز هم خیلی دیر شده؛ نه فقط در سطح مربیان و تیم‌ها، بلکه در سطح مدیرانی که سال‌هاست پشت این صندلی‌ها نشسته‌اند و چیزی جز ناکامی به همراه نداشته‌اند.
