خبرگزاری مهر، گروه استانها- صمیم ارزانی و راضیه سالاری: سال‌هاست که روستاهای دورافتاده استان هرمزگان با بحران کمبود آب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. کاهش روزافزون منابع آب زیرزمینی، هزینه‌های بالای حمل آب از شهرها و دشواری‌های این فرآیند، زندگی را برای ساکنان این مناطق سخت‌تر کرده است. اما یک راه‌حل پایدار و امیدبخش وجود دارد که شامل استخراج آب از رطوبت هوا می‌شود.
این فناوری نوین، با استفاده از ظرفیت پنهان جو، می‌تواند آبی گوارا و پایدار را برای این مناطق به ارمغان آورد و در آینده‌ای نه چندان دور شرجیِ نفس گیر جنوب کشور را به فرصتی برای تأمین آب تبدیل کند.
چگونگی استحصال آب از هوا
ایده تولید آب از هوا ممکن است در ابتدا دور از ذهن به نظر برسد. اما رطوبت، حتی در مناطق گرم و خشک، همواره در هوا وجود دارد. فناوری‌های پیشرفته امروزی قادرند این رطوبت را جذب و به آب آشامیدنی تبدیل کنند. روش‌های متعددی برای این کار وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
توربین‌های آبی-هوایی
این دستگاه‌ها با بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی یا بادی، بخار آب موجود در هوا را متراکم کرده و به آب مایع تبدیل می‌کنند. این روش، راهکاری پایدار و سازگار با محیط زیست برای تأمین آب است.
شبنم‌گیرها
این سازه‌های ساده اما کارآمد، از صفحات مخصوصی تشکیل شده‌اند که شبنم صبحگاهی را جذب و ذخیره می‌کنند. شبنم‌گیرها، به ویژه در مناطقی که اختلاف دمای شب و روز زیاد است، می‌توانند حجم قابل توجهی آب را جمع‌آوری کنند.
تقطیر خورشیدی
این روش با استفاده از انرژی خورشید، آب را تبخیر کرده و سپس با میعان بخار، آب خالص به دست می‌آید. تقطیر خورشیدی، روشی کم‌هزینه و مناسب برای مناطق آفتابی است.
دستگاه‌های جذب رطوبت
این دستگاه‌ها با استفاده از مواد جاذب رطوبت، بخار آب موجود در هوا را جذب کرده و سپس با فرآیندهای مختلف، آب را از این مواد استخراج می‌کنند.
تجربیات جهانی در حوزه استحصال آب از رطوبت چیست؟
ایده استخراج آب از هوا، تنها یک ایده نظری نیست، بلکه در بسیاری از نقاط جهان به صورت عملی پیاده‌سازی شده و نتایج مثبتی به همراه داشته است، کشورهای امارات، شیلی و هند جزو کشورهایی هستند که از این فناوری استفاده کرده‌اند؛ در شهر دبی، دستگاه‌های جذب رطوبت در مقیاس بزرگ نصب شده‌اند تا از هوای خشک این منطقه آب تولید کنند در شیلی نیز با استفاده از تله‌های مه، آب مورد نیاز جوامع دورافتاده خود را تأمین می‌کند. تله‌های مه، سازه‌هایی هستند که قطرات ریز آب موجود در مه را جمع‌آوری کرده و به آب قابل استفاده تبدیل می‌کنند؛ دولت هند نیز پروژه‌های شبنم‌گیر را در روستاهای خشک این کشور به اجرا درآورده و توانسته است تا حد زیادی مشکل کم‌آبی این مناطق را حل کند.
مزایای استفاده از روش‌های استخراج آب از هوا در هرمزگان
شیرین‌سازی آب دریا، روشی پرهزینه و نیازمند فناوری‌های پیچیده است. در مقابل، استخراج آب از هوا، به ویژه با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌تواند راهکاری مقرون به صرفه‌تر باشد؛ با استفاده از روش‌های استخراج آب از هوا، دیگر نیازی به حفر چاه‌های عمیق و پرهزینه و یا انتقال آب از مناطق دیگر نیست.
توربین‌های آبی-هوایی و تقطیر خورشیدی، با استفاده از انرژی‌های خورشید و باد، راهکاری پایدار و سازگار با محیط زیست برای تأمین آب هستند.
با اجرای این طرح، روستاهای هرمزگان می‌توانند بدون وابستگی به روش‌های سنتی و پرهزینه، به آب پایدار و ارزان دست پیدا کنند.
مقابله با بحران کم‌آبی در هرمزگان نیازمند مدیریت هوشمند منابع آبی است
رسول مهدوی، عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت منابع آبی در استان هرمزگان و چالش‌های پیش‌رو گفت: واقعیت این است که در سال‌های اخیر شاهد کاهش شدید بارش‌ها در استان هستیم. به‌ویژه امسال که کاهش ۸۰ درصدی بارش‌ها را تجربه کردیم. این روند به همراه افزایش ضریب تغییرات بارش و کاهش ضریب برف، بحران‌های آبی در منطقه را تشدید کرده است.
وی افزود: در حال حاضر، وقوع بارش‌های کم‌تر از ۵ میلی‌متر که به سرعت تبخیر می‌شوند، افزایش یافته است. همچنین، شاهد وقوع وقایع حدی نظیر شدت بارش و مدت‌زمان بارش هستیم. در برخی از سال‌ها، بارش‌ها به ۵۰ میلی‌متر و در برخی دیگر به ۴۵۰ میلی‌متر می‌رسد که این نوسانات باعث تشدید دوره‌های خشکسالی و افزایش شدت آن‌ها می‌شود. قطعاً این روند در سال‌های آینده ادامه خواهد داشت.
راهکارهای مقابله با بحران کم‌آبی در هرمزگان
مهدوی در ادامه به برخی از راهکارهای مقابله با بحران کم‌آبی در استان هرمزگان اشاره کرد و گفت: یکی از اصلی‌ترین اقدامات پیشنهادی، توسعه پروژه‌های آبخیزداری است. در این راستا، استفاده از سازه‌های آبخیزداری همچون پخش سیلاب و تراس‌بندی، برای افزایش نفوذپذیری در بالا دست حوزه‌های شهری و منطقه‌ای به‌ویژه در بشاگرد ضروری است. این سازه‌ها می‌توانند در زمان بارش، آب را ذخیره کرده و از ورود روان‌آب‌ها به دریا جلوگیری کنند.
وی ادامه داد: در صورت آماده‌سازی این سازه‌ها در بالادست، می‌توانیم در مواقع بارش، از آب ذخیره‌شده استفاده کرده و بحران آب را کاهش دهیم. به‌عنوان مثال، در سالی که ۴۵۰ میلی‌متر بارش داشتیم، دریچه‌های سد میناب باز شد و حدود ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریا شد. اگر سازه‌های آبخیزداری در منطقه داشتیم، می‌توانستیم این آب‌ها را ذخیره کرده و به مدت چندین سال از آن‌ها بهره‌برداری کنیم.
جلوگیری از انسداد خورها و بهبود مدیریت فاضلاب‌ها
عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان به دیگر راهکارهای مقابله با بحران آب اشاره کرد و گفت: یکی از مسائل مهم، جلوگیری از انسداد خورهای سطح شهر بندرعباس نظیر غول سوزان، غول شیلات و نایبند است. علاوه بر این، توسعه سازه‌های تأخیری در تولیدات ساحلی برای ذخیره آب‌های باران و همچنین بهبود سیستم فاضلاب‌های شهری و صنعتی و بازچرخانی آن‌ها در صنعت و فضای سبز می‌تواند در مدیریت منابع آب مؤثر باشد.
استفاده از تکنولوژی‌های نوین در مدیریت منابع آبی
مهدوی همچنین به استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای مقابله با بحران کم‌آبی اشاره کرد و گفت: یکی از راهکارهای نوین، استفاده از آب کولرهای پنجره‌ای و اسکلت در مصارف خانگی و فضای سبز است. این تکنولوژی می‌تواند به‌ویژه در فصول تابستان کمک زیادی به کاهش فشار بر منابع آب و مدیریت بهتر مصرف آن کند.
وی افزود: در آینده‌ای نزدیک، با استفاده از این تکنولوژی‌ها، می‌توان بحران تابستانی آب را راحت‌تر پشت سر گذاشت. به‌عنوان مثال، جمع‌آوری آب کولرها در مجتمع‌های مسکونی می‌تواند یک راهکار ساده و مؤثر برای ذخیره آب و جلوگیری از هدر رفت آن باشد. این اقدام نه تنها در مصارف خانگی بلکه در شست‌وشوی خودروها و استفاده در فضای سبز نیز می‌تواند مؤثر واقع شود.
رسول مهدوی در پایان بر لزوم توجه به مدیریت هوشمند منابع آبی در استان هرمزگان تأکید کرد و گفت: برای مقابله با بحران کم‌آبی در این استان، باید تمامی سازه‌های آبخیزداری و زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی آب به‌ویژه در مناطق بالادست آماده باشند. همچنین، استفاده از تکنولوژی‌های نوین و بازچرخانی فاضلاب‌ها می‌تواند راهکارهایی مؤثر برای مدیریت منابع آب و کاهش بحران‌های آتی باشد.
