خبرگزاری مهر، گروه استانها- حامد عرب زاده: جزایر خارگ و خارگو، دو جزیره مرجانی و سنگی واقع در شمال خلیج فارس، از منظر تنوع زیستی و اهمیت بوم‌شناختی، جایگاهی بی‌بدیل در نقشه زیست‌محیطی ایران دارند.
این جزایر با برخورداری از بافت مرجانی پویا، به یکی از ذخایر مهم آبسنگ‌های مرجانی در منطقه تبدیل شده‌اند؛ زیستگاه‌هایی که نه‌تنها مأمن هزاران گونه جانوری و گیاهی‌اند، بلکه خود به‌عنوان ساختارهای زنده، در تثبیت اکولوژیک دریا و پایداری محیطی منطقه نقشی تعیین‌کننده دارند.
آبسنگ‌های مرجانی خارگ و خارگو، از جمله ساختارهای زیستی دیرزی هستند که طی هزاران سال در شرایط خاص اقلیمی و زیستی خلیج فارس شکل گرفته‌اند.
این آبسنگ‌ها، در کنار جنگل‌های مانگرو و خورهای ساحلی، ستون‌های حیاتی سامانه زیستی خلیج فارس را تشکیل می‌دهند.
بافت پیچیده این مرجان‌ها بستر زیستی برای گونه‌های در معرض تهدیدی چون صدف‌های کمیاب، آبزیان مرجانی، لاک‌پشتان دریایی، و حتی نوزادان کوسه‌ماهیان فراهم کرده است. زیستگاه‌هایی که اگرچه ظاهراً کوچک‌اند، اما در مقیاس بوم‌شناختی، نقشی فراتر از وسعت فیزیکی‌شان ایفا می‌کنند.
در جزیره خارگ، که یکی از مراکز مهم صادرات نفت کشور نیز محسوب می‌شود، حفظ و بازسازی این زیستگاه‌های حساس، اهمیتی دوچندان می‌یابد. تعامل میان فعالیت‌های صنعتی و پایداری محیط‌زیست در این منطقه، نیازمند نظام مدیریتی دقیق، داده‌محور و مشارکتی است؛ امری که سازمان حفاظت محیط زیست با راه‌اندازی پروژه‌های پایش زیستگاهی، احیای آبسنگ‌ها و تهیه اطلس زیست‌بوم‌های حساس در حال پیگیری آن است.
این اقدامات شامل پهنه‌بندی محیط‌زیستی مناطق حساس، شناسایی مناطق اولویت‌دار برای احیا، ایجاد بانک اطلاعاتی گونه‌های دریایی، و اجرای برنامه‌های کاشت مرجان در مناطق آسیب‌دیده بوده است.
داده‌برداری‌های ژئومورفولوژیک و زیستی انجام‌شده در اطراف این دو جزیره، بیانگر غنای فوق‌العاده ژنتیکی و ساختاری مرجان‌ها است که بخش قابل توجهی از تنوع زیستی خلیج فارس را در خود جای داده‌اند.
ثبت مرجان‌های ایران در فهرست زیست‌بوم‌های حساس منطقه‌ای
نقش مرجان‌ها در حفظ سلامت اکوسیستم‌های دریایی تنها به تنوع زیستی محدود نمی‌شود.
مرجان‌ها، این ساختارهای زنده، با مهار امواج، کاهش فرسایش سواحل، و تسهیل رسوب‌گذاری طبیعی، در حفاظت از خطوط ساحلی جنوب کشور نقشی مهم دارند. در عین حال، مرجان‌ها یکی از حساس‌ترین زیست‌سازواره‌ها نسبت به تغییرات اقلیمی، آلودگی‌های نفتی و اختلالات فیزیکی ناشی از فعالیت‌های انسانی هستند.
در همین راستا، سازمان حفاظت محیط زیست، با تدوین ضوابطی نظیر استانداردهای کیفی آب دریا، دستورالعمل‌های لایروبی و تخلیه پساب در مناطق ساحلی، و برآورد خسارت‌های زیست‌محیطی ناشی از آلودگی نفتی، تلاش کرده است تا بستر حقوقی و اجرایی برای حفاظت مؤثرتر از این زیستگاه‌ها را فراهم کند.
همچنین، نقش مشارکت‌پذیری صنایع، به‌ویژه صنعت نفت، در اجرای طرح‌های احیایی مانند کاشت نهال‌های حرا در مناطق اطراف خارگ و خارگو، به‌عنوان نمونه‌ای موفق از همگرایی توسعه و حفاظت، مورد توجه قرار گرفته است. چنین پروژه‌هایی الگویی نوین از مسئولیت‌پذیری محیط‌زیستی را در فضای تصمیم‌گیری کلان کشور ایجاد کرده‌اند.
در کنار این اقدامات، ثبت مرجان‌های ایران در فهرست زیست‌بوم‌های حساس منطقه‌ای و تلاش برای ثبت برخی زیستگاه‌ها در کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند رامسر و کنوانسیون تنوع زیستی، نشانه‌ای از رویکرد جدید حکمرانی محیط‌زیست دریایی در ایران است؛ رویکردی که پیوند میان داده، قانون، مشارکت و اقدام را در دستور کار قرار داده است.
اکنون و بیش از هر زمان، مرجان‌های خارگ و خارگو نیازمند حفاظت فعال و برنامه‌ریزی علمی‌اند. آینده این زیست‌بوم‌ها نه‌فقط به تصمیمات سیاست‌گذاران بلکه به همکاری مستقیم جوامع محلی، صنایع و نهادهای مدنی وابسته است.
مرجان‌ها، اگرچه بی‌صدا و نامرئی در اعماق آب‌ها زیست می‌کنند، اما به‌مثابه شُش‌های دریایی، برای تداوم حیات خلیج فارس و پایداری اکوسیستم‌های جنوب ایران، حیاتی و بی بدیل‌اند.
احیای اجتماعات مرجانی
مدیرکل محیط زیست استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: استان بوشهر دارای ظرفیت‌های بزرگی در حوزه محیط زیست است که یکی از مهمترین ظرفیت‌ها، همجواری با خلیج فارس است.
جزایر خارگ و خارگو دارای ویژگی‌های طبیعی منحصر به فردی هستند، که می‌توان به حضور آهوان و زادآوری پرندگان مهاجر تابستانه و همچنین تخم گذاری لاک پشت سبز نام برد عبدالرحمن مرادزاده با اشاره به وجود هشت منطقه تحت مدیریت محیط زیست در استان بوشهر بیان کرد: بخشی از این نواحی عرصه‌های دریایی و ساحلی هستند که جزایر خارگ و خارگو از مهمترین مناطق است.
وی با بیان اینکه مهمترین زیستگاه‌های دریایی اکوسیستم‌های مرجانی هستند تصریح کرد: جزایر خارگ خارگو در آب‌های استان بوشهر میزبان این اکو سیستم غنی هستند.
مدیرکل محیط زیست استان بوشهر تصریح کرد: پایداری اکوسیستم دریایی، تولیدات دریایی، اکو توریسم، مطالعه و تحقیق از مهمترین دلایل حفاظت از این مناطق است.
وی اضافه کرد: جزایر خارگ و خارگو دارای ویژگی‌های طبیعی منحصر به فردی هستند، که می‌توان به حضور آهوان و زادآوری پرندگان مهاجر تابستانه و همچنین تخم گذاری لاک پشت سبز نام برد.
مرادزاده خاطر نشان کرد: پروژه‌های متعدد و مستمر پایش محیط زیستی در جزیره خارگ با حضور محیط بانان این اداره کل در حال انجام است.
وی با اشاره به طرح احیای اجتماعات مرجانی در مناطق خارگ، خارگو و نایبند خاطرنشان کرد: اکوسیستم‌های مرجانی این مناطق به سبب آلودگی‌ها دچار آسیب شده بود و برای جلوگیری از سفید شدن و مرگ مرجان‌های دریایی طرح احیای اجتماعات مرجانی در خارگ و خارگو و نایبند اجرا شد.
مرادزاده با بیان اینکه بیش از ۶ هزار قلمه مرجانی در استان بوشهر انجام شد گفت: در راستای اجرای طرح احیای زیستگاه‌های مرجانی و جلوگیری از تخریب آنها، شش هزار قلمه مرجان تکثیر و اجرایی شد.
