همشهری آنلاین – گروه سیاسی: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این پیام به ویژگی‌های یک حوزه «پیشرو» و «سرآمد» نیز اشاره کردند؛ حوزه‌هایی که در پرتو تحقق الزام‌ها، «بالنده»، «به‌روز»، «پاسخگوی مسائل نوپدید»، «مهذب»، «دارای روحیه پیشرفت و مجاهدت و هویت انقلابی» و «مستعد برای طراحی نظامات اداره جامعه» است.
رهبرمعظم‌انقلاب همچنین به ترسیم یک وظیفه محوری برای حوزه‌های علمیه پرداختند؛ «بلاغ مبین» که از برترین مصادیق آن ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدن نوین اسلامی و تبیین، ترویج و فرهنگسازی آن در جامعه است. ایشان همچنین «پاسخگویی به مسائل مربوط به حکمرانی اسلامی و نحوه اداره جامعه» را ازجمله مهم‌ترین وظایف حوزه‌های علمیه عنوان کردند که دربرگیرنده مسائل راهبردی در مناسبات کنونی جامعه است.
بیان توصیه‌هایی درباره تحقق حوزه «پیشرو» و «سرآمد»، بخش دیگری از پیام راهبردی رهبرمعظم‌انقلاب را تشکیل می‌داد؛ توصیه‌هایی ازجمله «لزوم به‌روز بودن حوزه»، «اهمیت دادن به تربیت نیرو در همه بخش‌ها»، «افزایش رابطه حوزویان با مردم»، «مقابله مدبرانه مدیران حوزه با القائات مغرضانه‌ای که طلاب جوان را از آینده ناامید می‌کند»، «نگاه همراه با خوش‌بینی به نسل جوان و تعامل با آنها»، «تدوین دروس حوزه بر مبنای فقه روشن‌بین، پاسخگو و به‌روز همراه با فلسفه روشن، دارای امتداد اجتماعی و دانش کلام رسا، استوار و دارای قدرت اقناع» و «تقویت روحیه زهد، تقوا، قناعت، استغنا از غیرخدا، توکل، پیشرفت و آمادگی برای مجاهدت». تلویزیون همشهری در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمدهادی رحیمی‌صادق، مدیر حوزه علمیه استان تهران، حجت‌الاسلام علی سرلک، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر و حجت‌الاسلام مصطفی امینی‌خواه، مدرس حوزه و دانشگاه به واکاوی پیام مهم رهبرمعظم‌انقلاب پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
مهم‌ترین وظیفه حوزه علمیه از منظر رهبرمعظم انقلاب چیست؟
رحیمی‌صادق: پیام رهبرمعظم انقلاب منشور روحانیت در گام دوم است. در گام نخست امام(ره) منشور روحانیت را تبیین کردند. نخست باید تبیین کرد که دلیل اهمیت این همایش، آن‌هم با پیام ۱۵ صفحه‌ای رهبرمعظم‌انقلاب چیست. در ۱۰۰ سال اخیر که از بازتاسیس حوزه علمیه قم گذشته، موضوع تمدن‌سازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که جدا از مسیر اهل‌بیت(ع) نیست و در دوران غیبت برعهده نایبان ایشان است. احکام دین باید در جامعه پیاده شود و حکومت فلسفه عملی فقه شیعه است. در یکصد سال اخیر با وجود تحولات گسترده‌ای که به وقوع پیوسته، حوزه در مسیر تحقق وظیفه اصلی خود حرکت کرده است. علمایی مانند آیت‌الله بروجردی و امام خمینی(ره) در بالندگی حوزه نقش ویژه‌ای داشتند که پیروزی انقلاب اسلامی یکی از ثمرات آن بود.
وظایف حوزه چگونه به تحقق تمدن نوین اسلامی کمک خواهد کرد؟
سرلک: تمدن به‌معنای هاضمه بزرگی است که می‌تواند دنیا و آخرت را به سعادت و خوشبختی برساند و جریان‌های گوناگون را به‌سوی عدالت رهنمون کند؛ داعیه‌ای بلند و البته چالش‌برانگیز. مهم‌ترین عنصر مورد تأکید در پیام رهبرمعظم انقلاب نیروی انسانی است؛ نیرویی که بر مشکلات فائق آید و این مسیر رو به جلو را ادامه دهند. این پیام باید تدریس شود و حاوی نکات و اشارات کارگشایی است. نکته راهبردی، بحث تمدن‌سازی است و باید نگاه تمدنی به آموزه‌های اسلامی داشت تا به بالندگی مدنظر دست یافت. حوزه‌های علمیه باید در افق ترسیمی حرکت کنند.
حوزه علمیه چگونه می‌تواند دنیا را به‌سامان برساند و خود را با مسائل نوپدید وفق دهد؟
امینی‌خواه: از گذشته به ما آموخته‌اند که طلبه «سرباز امام زمان(عج)» است. اکنون باید درنظر داشت که امام زمان (عج) ظهور می‌کند تا تمدن اسلامی را به سامان برساند؛ تمدنی که دربرگیرنده حوزه‌های متکثر است. درواقع ما باید در آن افق حرکت کنیم. یکی از نکات مورد اشاره رهبرمعظم انقلاب، فاصله قابل توجه حوزه با نقطه مطلوب است و چالش‌هایی وجود دارد که باید به‌صورت جدی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. من طلبه باید خود را موظف بدانم مشکلات و نقیصه‌های موجود در عرصه‌های مختلف را مورد واکاوی قرار دهم و به‌دنبال راهکار برای آنها باشم. شیوه‌های نوین در حوزه‌ها باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. «منزوی‌پروری» باید کنار گذاشته شود.
حوزه‌ها و روحانیان چه وظایفی در قبال مشکلات و مسائل مطرح در سطح جامعه دارند؟
امینی‌خواه: نکته مهم، مربوط به مسئولیت‌پذیری است، روحانیت همیشه پیشران بوده است. موضوع اصلی، حاکم بودن یک چالش ذهنی و ساختاری بر فضای جامعه است؛ اینکه جامعه چه انتظاری از طلبه و روحانی دارد. آیا فقط باید به مدرک اکتفا کرد؟ موضوع مدنظر مقام معظم رهبری، خط شکن و پیشرو بودن روحانیت است. انقلاب زاییده حوزه علمیه است و حوزه باید راهگشایی کند. برداشت من صدور حکم جهاد ازسوی رهبرمعظم انقلاب برای حوزه‌های علمیه است. حوزه‌ها باید برای حوزه‌های مختلف آسیب‌شناسی و طرح و برنامه داشته باشند و خود را متکفل رفع مشکلات بدانند.
فاصله معنادار حوزه با نقطه مطلوب معطوف به چه چالش‌هایی است؟
رحیمی‌صادق: در تمدن‌سازی که اساسی‌ترین رسالت دین و عالمان است، ۲ قدم اساسی باید برداشته شود؛ در قدم نخست بازشناسی و تولید مباحث نظری تمدن‌سازی است. حوزه‌های علمیه در این زمینه قدم‌های خوبی برداشته‌اند. بخش دوم عملیاتی‌سازی این نظریه‌هاست. عالم باید وارد اقامه دین در جامعه شود. رهبرمعظم انقلاب به نکته زیبایی اشاره کرده‌اند؛ اینکه ادبیات رایج درباره حوزه علمیه کوتاه و نارساست و گویا صرفا وظیفه نظریه‌پردازی دارد؛ درحالی‌که وظایف مختلفی رابرعهده دارد، ازجمله حضور در خط مقدم جبهه تقابل با دشمنان. در این فضاست که عرصه تبیین و مجاهدپروری در عرصه تبلیغ مطرح می‌شود. حوزه در هر ۲ حوزه اقدام‌های درخشانی انجام داده، اما با نقطه مطلوب فاصله داریم، ولی این به‌معنای حرکت نکردن نیست. موضوع مهم دیگر، تغییر نگاه دیگران به حوزه است. برخی دیدگاه‌ها در سطح جامعه باید اصلاح شود. فضلای حوزه امروز در عرصه‌های مختلف کار تخصصی انجام می‌دهند که بعضا مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد. معتقدم این نکته اساسی پیام رهبرمعظم انقلاب است. طلبه وقتی خود را سرباز امام زمان(عج) بداند، در عرصه‌های مختلف ازجمله اجرا و عمل وارد می‌شود. امروز در عرصه‌های مختلف، ازجمله بورس و بانکداری حوزه وارد مباحث علمی شده است که ازسوی مسئولان مربوط باید مورد توجه قرار گیرد. براین اساس هم حوزه‌ها باید با جدیت بیشتری حرکت کنند و هم جامعه باید باور بیشتری به این موضوع داشته باشد.
تربیت فرهنگی مورد نظر رهبرمعظم انقلاب واجد چه ویژگی‌هایی است؟
سرلک: اصل مطلب این است که حضرت امام‌خمینی (ره) فرمودند فقه برای اداره امور جامعه ناکافی است. فقه پویا و جریان‌ساز و تمدن‌ساز نیاز است؛ موضوعی که مورد تأکید رهبرمعظم انقلاب نیز قرار گرفت. هویت جهادی حوزه باید تقویت شود. تمدن مادی بنای کجی را بنیادگذاری کرد که حوزه‌ها به مقابله با آن پرداختند و درواقع باید پنجره‌ای از معنا بر این عرصه گشوده شود. حوزه‌ها مدل منسجمی برای جریان‌سازی ارائه می‌دهند که باید مورد توجه قرار گیرد؛ به‌عنوان مثال بحث «روحانی و سینما» از عرصه‌هایی است که مورد غفلت قرار گرفته است و بعضا نقش‌آفرینی روحانیان برتابیده نمی‌شود. در جامعه امام زمان(عج) حرف‌های حوزویان باید درست شنیده شود. باید نگاه تمدنی و مسئله‌محور داشته باشیم. نهج‌البلاغه و خطبه‌های امیرالمومنین(ع) باید مورد توجه قرار گیرد. فاصله تاریخی با جایگاه‌مان باید پر شود. راه‌های نرفته بسیاری در پیش داریم.
جمع‌بندی:
رسالت راهبردی حوزویان
رحیمی صادق: رهبرمعظم انقلاب در عین بیان نقاط قوت حوزه‌ها، به‌صورت موشکافانه‌ای به چالش‌ها نیز اشاره کردند. حوزویان باید نکات مورد اشاره در این پیام را با همه وجود باور کنند و واژه به واژه آن را مورد واکاوی قرار دهند. این پیام چراغ راه آینده حوزویان است که همه باید برای تحقق آن بکوشند و رسالت کنونی خود را باور کنند و نگاه جدیدی به تحولات این عرصه و ضرورت‌های موجود داشته باشند. حوزه ظرفیت رسیدن به نقطه مطلوب را دارد. نخست این پیام باید به‌درستی بازشناسی شود، دوم باید به روشنی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد و به همه ارائه شود.
باری که باید به دوش کشید
امینی‌خواه: درباره پیام مهم رهبرمعظم انقلاب باید توجه داشت که نمی‌گوییم حوزه فایده‌ای نداشته است، اما نکته رهبرمعظم انقلاب سرآمد بودن حوزه است و ایشان به فاصله آن با نقطه مطلوب اشاره می‌کنند. این حوزه کارآمد باید پیشرو باشد. در روایات ما علما به مثابه «مرزداران» پنداشته شده‌اند و نقشی محوری در این عرصه دارند و باید میدان‌داری کنند. یکی از نکات مهم پیام رهبرمعظم‌انقلاب، ارتباط گرفتن مؤثر با مردم است؛ آن هم از همه قشرها و اصناف. این موضوع نیازمند طراحی مناسب است. لازم است حوزه‌ها برای ارائه طرح‌های مؤثر ارتباط گرفتن با قشرهای مختلف، برنامه‌ریزی و همچنین جریان‌سازی کنند. باید این بار را به دوش کشید.
لزوم استقبال از پیام رهبرمعظم انقلاب
سرلک: امیدوارم پیام مهم رهبرمعظم انقلاب به سرنوشت خطبه «شقشقیه» حضرت علی(ع) دچار نشود و غبار مظلومیت بر آن ننشیند. اصل اساسی این است که همه حوزویان باید از این پیام استقبال کنند و از این فرصت بهره مناسب بگیرند و آن را غنیمت بشمارند. بدگویی دشمنان درباره حوزه‌ها و روحانیان به قصد مخدوش‌سازی چهره حوزه انجام می‌شود و اهداف مدنظر در این زمینه باید مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد. نکته دیگر این است که حرف حساب طرفدار پیدا می‌کند و تشنگان حقیقت مانند چشمه‌ای جوشان به سمت آن می‌آیند؛ اکنون هم قصه از همین قرار است. باید در تولید کالای معرفت درست، جذاب و حساب شده حرکت کنیم که همه بتوانند از آن استفاده کنند؛ مانند پیام انقلاب اسلامی که به سراسر منطقه و جهان صادر شد. امیدوارم که خدا ما را سر بار این میدان قرار ندهد.
