همه چیز با یک «چرخ‌خیاطی سینگر» شروع می‌شود؛ «BNPL»! شاید اسمش را شنیده باشید، اگر هم نشنیده‌اید لازم است بدانید که مخفف این عبارت است: Buy Now Pay Later. یعنی «الان بخر، بعدا پرداخت کن». اگر احتمال می‌دهید که «الان بخر، بعدا پرداخت کن» که این روزها شرکت‌های مختلفی مانند اسنپ‌پی، دیجی‌پی، تارا و… آن را ارائه می‌کنند چیز جدیدی است، اشتباه می‌کنید. این سرویس شاید در ایران جدید باشد اما باید بدانید که در دنیا تاریخچه مفصلی دارد.
داستان راهکار «الان بخر، بعداً پرداخت کن» با ماشین‌های خیاطی سینگر آغاز می‌شود. در سال ۱۸۴۰، این شرکت شروع به ارائه ماشین‌های خیاطی خود با قیمت «یک دلار پایین‌تر، یک دلار در هفته» کرد. اگرچه این کار به عنوان یک تاکتیک بازاریابی هوشمندانه آغاز شد، اما سایر صنایع نیز به ارزش سیستم پی بردند. همان سال‌ها فروشگاه‌هایی مانند مبلمان، پیانو و تجهیزات کشاورزی شروع به استفاده از پرداخت‌های تجاری کردند تا محصولات گران‌قیمت خود را برای مصرف‌کنندگان در دسترس‌تر کنند. این تصمیم، کالاهای لوکس غیرقابل دسترسی مانند مبلمان جدید را در دسترس تعداد بیشتری از مردم قرار داد.
با این مقدمه اگرچه نشان داده می‌شود که ایده پرداخت معوق یا «الان بخر، بعداً پرداخت کن» جدید نیست، اما تجسم مدرن BNPL، به‌ویژه با ظهور فناوری، به‌طور قابل‌توجهی تکامل یافته است.
خرید اعتباری البته قبل‌تر از فروش اعتباری چرخ‌خیاطی سینگر آغاز می‌شود؛ «نسیه» که نخستین شیوه‌ی سنتی خرید اعتباری است و در فرهنگ ما هم جایی برای خود داشته است. خرید نسیه در گذشته نشانه‌ی فقر بوده اما شیوه‌ی مدرن آن، «خرید اعتباری» حالا دیگر نشانه‌ی فقر نیست و از قضا نشانه‌ی افزایش سواد مالی افراد و تسلط آنها بر مدیریت نقدینگی است. همچنان که شیوه‌های پرداخت تغییر کرده‌اند، معانی هم تغییر می‌کنند. حالا دیگر بدهکاری در خرید اعتباری نشانه‌ی فقر نیست و نشانه‌ی مدیریت منابع مالی است.
ریشه‌ها و مدل‌های اولیه BNPL را می‌توان در برنامه‌های فروش اقساطی و طرح‌های اقساطی اوایل قرن بیستم ردیابی کرد. فروش اقساطی به مشتریان این امکان را می‌داد که با پرداخت پیش‌پرداخت و سپس تکمیل پرداخت به صورت اقساط، محصولی را رزرو کنند و تنها پس از پرداخت کامل، محصول را دریافت کنند.
البته در گذر زمان، در مقابل، طرح‌های اقساطی که توسط فروشگاه‌ها و شرکت‌ها ارائه می‌شدند، کالاها را از قبل با وعده پرداخت در طول زمان ارائه می‌دادند.
این تحول در پرداخت اقساطی چند دهه بعد با تحول دیگری روبه‌رو شد، کارت اعتباری. معرفی کارت‌های اعتباری در دهه 1950، انقلابی در امور مالی مصرف‌کننده ایجاد کرد. کارت‌های اعتباری شکل انعطاف‌پذیرتری از پرداخت معوق را ارائه دادند که مصرف‌کنندگان را قادر می‌ساخت بلافاصله کالا را خریداری کنند و به مرور زمان به صادرکننده کارت اعتباری بازپرداخت کنند.
با این حال، کارت‌های اعتباری با هزینه‌های بهره، هزینه‌های سالانه و بررسی‌های اعتباری مورد نیاز همراه بودند که دسترسی برخی از مصرف‌کنندگان را محدود می‌کرد. ظهور BNPL مدرن عصر دیجیتال موج جدیدی از خدمات BNPL را به همراه داشت. شرکت‌هایی مانند Afterpay، Klarna و Affirm که در دهه ۲۰۱۰ تأسیس شدند، BNPL را برای دوران خرید آنلاین بازطراحی کردند. آنها طرح‌های اقساطی ساده و بدون بهره را ارائه می‌دادند که در مدت کوتاهی بازپرداخت می‌شدند، معمولاً چهار قسط در طول شش هفته. این مدل به ویژه برای مصرف‌کنندگان نسل هزاره (متولدین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۵ میلادی هستند که در ایران به عنوان دهه شصت یا هفتادی‌ها شناخته می‌شوند) و نسل Z که نسبت به بدهی کارت‌های اعتباری سنتی محتاط بودند، جذاب بود.
اما برسیم به داغ شدن موضوع BNPL یا همان «الان بخر، بعداً پرداخت کن» در ایران.
BNPLها در ایران با رشد قابل توجهی روبرو شده‌اند. نخستین بازیگر این صحنه، اسنپ‌پی، بازوی فین‌تکی گروه اسنپ بوده است که برای اولین بار BNPL را در ایران با نام سرویس اعتباری ارائه کرد. این سرویس از سال ۹۹ ارائه این سرویس را با هدف ایجاد فراگیری مالی و سهولت دسترسی برای کاربران آغاز کرد. چیزی که به عنوان سیستم «الان بخر، بعداً پرداخت کن» در پلتفرم پرطرفدار «اسنپ‌پی» می‌بینید همان روشی است که در دنیا وجود دارد و اتفاقا مورد استقبال هم قرار گرفته است و طرفداران فراوانی در میان کاربران گروه اسنپ هم دارد. اسنپ‌پی به کاربران خود مبلغی اعتبار می‌دهد؛ این اعتبار در موارد متفاوتی قابل مصرف است که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم. واقعا کاربران با استفاده از اعتبار اسنپ‌پی به عنوان یکی از بزرگترین BNPLهای ایران چه کارهایی می‌توانند بکنند؟
تامین نیازهای ضروری کاربران گروه اسنپ یکی از ماموریت‌های مهم اسنپ‌پی است. به این اعتبار اسنپ‌پی برای کاربران امکان حل نیازهای ضروری مانند تامین حمل‌ونقل، خوراک، دکتر و سوپرمارکت را که همگی مربوط به نیازهای اولیه و ضروری زندگی هستند را فراهم کرده است. به این ترتیب، کاربران در زمان استفاده از اعتبار اسنپ‌پی می‌توانند نیازهای خود را تنها با یک کلیک در پرداخت برطرف کرده و هزینه‌ی آن را با شروع ماه جدید پرداخت کنند. اسنپ‌پی این سرویس را با رویکرد تسهیل دریافت خدمات اولیه و ضروری برای کاربران فراهم کرده است و استفاده از آن سود یا کارمزدی متوجه کاربر نمی‌کند. از این اعتبار می‌شود در زمان استفاده از سرویس حمل‌ونقل خودروی اسنپ، خرید غذا از اسنپ‌فود، استفاده از سرویس‌های اسنپ‌دکتر، سوپرمارکت اسنپ و خرید حضوری از سوپرمارکت‌های اسنپ‌پی مانند «هایپراستار» استفاده کرد.
پرداخت 4 قسطه نوع دیگری از اعتبار اسنپ‌پی است که برای سایر کالاها از جمله پوشاک، کالای دیجیتال، زیبایی و سلامت، ملزومات خانه، تفریح و سرگرمی، طلا و... قابل استفاده است. در این سرویس، کاربر می‌تواند هزینه خرید خود را در قالب چهار قسط مساوی و بدون نیاز به ضامن پرداخت کند. به این ترتیب، بخشی از اعتبار کاربران در «سرویس اعتباری اسنپ» که توسط اسنپ‌پی تامین می‌شود، به خریدهای اقساطی کاربران اختصاص می‌یابد. به این ترتیب، کاربران می‌توانند از بیش از 5هزار فروشگاه آنلاین و آفلاین در اسنپ‌پی خریدهای متنوعی به صورت آنلاین و حضوری و در اقساط چهار ماهه داشته باشند. اسنپ‌پی در این سرویس هیچ سود و کارمزدی از کاربر دریافت نمی‌کند.
سومین مدل، اعتبار بانکی است که برای خریدهای با مبلغ بالا طراحی شده و به کاربران امکان می‌دهد تا بازپرداخت خود را در قالب اقساطی تا ۲۴ ماه پرداخت کنند. این سرویس فرآیند دریافت وام و امکان خرید با وام بانکی را برای کاربران به شکل قابل توجهی تسهیل کرده است.
آنچه اسنپ‌پی را از دیگر ارائه‌دهندگان خدمات اعتباری متمایز می‌سازد، تنها در تنوع سرویس‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه در تسهیل‌گری و دسترسی آسان کاربران به خدمات مالی این پلتفرم است. اسنپ‌پی با فراهم‌کردن امکان دریافت اعتبار در بستر کاملاً آنلاین، توانسته دسترسی به خدمات مالی را برای طیف وسیعی از کاربران ممکن سازد. از دیگر سو، سرویس‌های اعتباری اسنپ‌پی توان خانواده‌ها و افراد را برای مدیریت نقدینگی به صورتی طبیعی افزایش داده و کاربران می‌توانند با تکیه بر سرویس‌های اعتباری اسنپ‌پی، ضمن رفع نیازهای خود، افزایش کیفیت و کمیت خریدهای خود، مدیریت خود بر پرداخت‌هایشان را هم افزایش دهند.
جالب است بدانید که پیش‌بینی می‌شود که اندازه بازار جهانی BNPL بین سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۰ تقریباً ۷۰ درصد افزایش یابد. صرف نظر از این، BNPL در سال ۲۰۲۴ به سهم بازار جهانی حدود پنج درصد رسید، از هر ۱۰ بازار برتر جهانی «الان بخر، بعداً پرداخت کن» در سراسر جهان، هشت بازار در شمال غربی اروپا واقع شده‌اند.
و جالب‌تر آنکه بدانید استقبال از این نحوه خرید در ایران هم چشمگیر بوده است، براساس آخرین گزارش رسمی اسنپ‌پی که در سال ۱۴۰۲ منتشر شد، مشخص شده میزان رشد سفارش با سرویس اعتبار اقساطی نسبت به سال ۱۴۰۱ با رشد ۱۱۷۵ درصد روبه‌رو بوده است.
