تصور کنید صبح وارد سیستم خود می‌شوید و به‌طور عادی کارهای روزانه‌تان را شروع می‌کنید. اما ناگهان پیامی ظاهر می‌شود: «تمامی فایل‌های شما رمزگذاری شده‌اند و برای بازگشایی آن‌ها باید مبلغی پرداخت کنید.» این لحظه‌ای است که باج افزار، اطلاعات شما را به گروگان می‌گیرد. این حملات به‌سرعت در حال گسترش هستند و روزبه‌روز بیشتر افراد و کسب‌وکارها را به دام خود می‌اندازند.
باج افزارها به‌راحتی از طریق ایمیل‌های فیشینگ یا لینک‌های آلوده وارد سیستم می‌شوند. وقتی وارد سیستم می‌شوند، فایل‌های شما را قفل کرده و به ازای آن درخواست مبلغی می‌کنند. این نوع حملات نه‌تنها اطلاعات شما را تهدید می‌کنند، بلکه می‌توانند برای کسب‌وکارها مشکلات بزرگی ایجاد کنند. در این مقاله، راه‌های مقابله با این تهدیدات را بررسی خواهیم کرد.
باج افزار (ransomware) نوعی بدافزار خطرناک است که پس از نفوذ به رایانه، اقدام به قفل‌کردن فایل‌ها و اطلاعات کاربر می‌کند و برای باز کردن آن‌ها از قربانی تقاضای پول یا همان باج دارد. این نوع حمله‌ها معمولاً از طریق ایمیل‌های آلوده، لینک‌های مشکوک یا بهره‌برداری از ضعف‌های امنیتی سیستم‌ها انجام می‌شوند و می‌توانند در مدت کوتاهی بین چندین رایانه یا شبکه گسترش یابند.
برخلاف ویروس های کامپیوتری که بیشتر با هدف تخریب یا ایجاد اختلال عمل می‌کنند، هدف اصلی باج افزار اخاذی مالی از قربانی است. در بسیاری از موارد، اگر فرد قربانی مبلغ درخواستی را پرداخت نکند، مهاجم با تهدید به افشای اطلاعات شخصی یا حساس در فضای اینترنت، فشار بیشتری وارد می‌کند تا به خواسته‌اش برسد.
باج افزار برنامه‌ای است که با رمزگذاری اطلاعات یا قفل‌کردن سیستم، مانع دسترسی کاربر به داده‌هایش می‌شود. مهاجم سپس با نمایش پیامی، از قربانی می‌خواهد برای بازیابی فایل‌ها مبلغی را پرداخت کند. پرداخت این باج هیچ تضمینی برای بازیابی داده‌ها نیست، زیرا ممکن است مجرمان اطلاعات را حذف یا آن را بفروشند.
باج افزارها به شکل‌های مختلفی فعالیت می‌کنند: برخی فقط سیستم را قفل می‌کنند برخی فایل‌ها را رمزگذاری می‌کنند، و گروهی دیگر حتی به دزدی اطلاعات نیز می‌پردازند. در موارد پیچیده‌تر، مهاجمان تهدید می‌کنند که اگر باج پرداخت نشود، اطلاعات محرمانه قربانی را منتشر خواهند کرد. این روش که گاهی با نام «اخاذی دوگانه یا سه‌گانه» شناخته می‌شود، سطح جدیدی از تهدید را در حوزه حملات سایبری به‌وجود آورده است.
آگاهی از ماهیت باج افزار و شناخت نحوه عملکرد آن از جمله اصول اساسی در امنیت سایبری به شمار می‌رود. این نوع از حملات می‌تواند سبب توقف فعالیت‌های حیاتی، از بین رفتن داده‌ها، آسیب به اعتبار سازمان و حتی پیامدهای قانونی شود. بنابراین شناسایی زودهنگام و پیشگیری، نقش بسزایی در حفاظت از داده‌ها دارد.
با پیشرفت روش‌های حمله و پیچیده‌تر شدن باج افزارها، به‌ویژه در حملاتی که به‌سرعت در شبکه‌های بزرگ گسترش می‌یابند، ضرورت مقابله با این تهدید افزایش یافته است. بهره‌گیری از نسخه‌های پشتیبان، بررسی آسیب‌پذیری سیستم، و رعایت اصول امنیت اطلاعات، می‌تواند از خسارات مالی و سایبری جلوگیری کند. برخی از این حملات حتی با استفاده از کرم رایانه‌ای، در سطح وسیع‌تری انتشار می‌یابند.
حملات باج افزاری (Ransomware attacks) معمولاً با هدایت کاربر به کلیک روی لینک‌ها یا فایل‌های آلوده در ایمیل‌های فیشینگ آغاز می‌شوند. پس از کلیک، بدافزار به‌طور پنهانی روی سیستم نصب شده و شروع به رمزگذاری فایل‌های حساس می‌کند. این رمزگذاری به شکلی انجام می‌شود که بدون داشتن کلید اختصاصی، امکان دسترسی به اطلاعات وجود ندارد. پس از آن، پیغامی روی صفحه ظاهر می‌شود که کاربر را به پرداخت مبلغی ارز دیجیتال، مانند بیت کوین، برای بازگردانی فایل‌ها ملزم می‌کند.
بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست؟
مهاجمان اغلب با تعیین مهلت زمانی محدود، قربانی را برای پرداخت سریع تحت فشار قرار می‌دهند و تهدید می‌کنند که در غیر این صورت داده‌ها حذف یا برای همیشه غیرقابل بازیابی می‌شوند. با وجود پرداخت باج، تضمینی برای دریافت کلید رمزگشایی یا بازیابی کامل اطلاعات وجود ندارد. امروزه حملات باج افزاری بیشتر کسب‌وکارها را هدف قرار می‌دهند، چرا که از ارزش بالای داده‌های شرکتی آگاهند و انتظار دریافت مبالغ بیشتری را دارند.
تصور کنید در حال کار با سیستم خود هستید که ناگهان یک ایمیل از یک فرستنده ناشناس وارد صندوق ورودیتان می‌شود. شما به آن توجه نمی‌کنید و بدون فکر روی لینک یا فایل پیوست کلیک می‌کنید. چیزی نمی‌گذرد که متوجه می‌شوید سیستم‌تان کند می‌شود و پس از مدتی همه فایل‌های مهم قفل شده‌اند. باج افزار به راحتی وارد سیستم شده و در کمترین زمان ممکن، دسترسی به داده‌های شما را محدود کرده است.
در دنیای امروز، حمله‌های باج افزاری دیگر یک احتمال دور از ذهن نیستند؛ بلکه هر لحظه ممکن است اتفاق بیفتند. کافی‌ست تنها یک کلیک اشتباه روی یک فایل ناشناس یا یک لینک آلوده، همه چیز را به خطر بیندازد. با شناخت روش‌های رایج نفوذ باج افزار می‌توانیم جلوی این تهدید خاموش را بگیریم
یکی از متداول‌ترین راه‌های ورود باج افزار، ارسال ایمیل‌های فریبنده است که شامل پیوست‌های آلوده یا لینک‌های مخرب هستند. کاربران با باز کردن این پیوست‌ها، ناخواسته زمینه نصب بدافزار را فراهم می‌کنند.
باج افزارها گاهی از نقاط ضعف موجود در نرم‌افزارها یا سیستم‌عامل‌ها بهره می‌برند. اگر بروزرسانی‌های امنیتی به‌موقع نصب نشوند، مهاجمان می‌توانند از این حفره‌ها برای نفوذ و اجرای بدافزار استفاده کنند.
برخی کاربران هنگام دانلود نرم‌افزارهای رایگان یا کرک‌شده، ناخواسته باج افزار را روی سیستم خود نصب می‌کنند. این فایل‌ها معمولاً در سایت‌های غیررسمی و بدون نظارت امنیتی توزیع می‌شوند.
گاهی باج افزارها از طریق اتصال به شبکه‌های ناامن، مانند وای‌فای‌های عمومی یا سیستم‌های آلوده دیگر، به یک دستگاه سالم منتقل می‌شوند و به‌سرعت در کل شبکه گسترش می‌یابند.
باج افزارها با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری (Cryptography) مانند AES یا RSA، فایل‌های سیستم قربانی را قفل می‌کنند. این فرایند به‌طور خودکار آغاز می‌شود و داده‌های مهم را به‌صورت غیرقابل دسترسی در می‌آورد. به این ترتیب، قربانی دیگر نمی‌تواند به اطلاعات خود دسترسی پیدا کند تا زمانی که رمزگشایی انجام شود.
بعد از قفل شدن فایل‌ها، باج افزار پیام تهدیدآمیزی برای قربانی ارسال می‌کند که در آن از او خواسته می‌شود مبلغی پرداخت کند. در صورتی که قربانی باج را نپردازد، تهدید به از دست دادن دائمی داده‌ها وجود دارد. هدف از این حمله، فشار به قربانی برای پرداخت سریع باج است تا اطلاعاتش را باز پس گیرد.
باج افزارها از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی ظهور پیدا کردند. اولین نمونه‌های باج افزار که در آن زمان شناخته شد، در قالب برنامه‌هایی بودند که اطلاعات حساس را رمزنگاری کرده و برای دسترسی به آن‌ها از قربانی تقاضای پرداخت می‌کردند.
این نوع حملات در ابتدا از طریق فلاپی‌دیسک‌ها یا دیسک‌های سخت رایانه‌ها منتشر می‌شدند. در تصویر بالا اولین فلاپی دیسک باج افزار دنیا در سال ۱۹۸۹ را می‌بینیم. با گذشت زمان، تکنیک‌های پیچیده‌تری برای نفوذ به سیستم‌ها به کار گرفته شد و باج افزارها به یکی از تهدیدات جدی برای کاربران و سازمان‌ها تبدیل شدند.
اولین باج افزار شناخته‌شده، که با نام PC Cyborg نیز شناخته می‌شود، در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. این باج افزار به‌طور عمده در کشورها و سازمان‌های توسعه‌یافته انتشار یافت و از طریق فلاپی‌دیسک‌ها به رایانه‌ها منتقل می‌شد. پس از ورود این بدافزار به سیستم‌ها، تمامی فایل‌های حساس و شخصی کاربران رمزنگاری می‌شدند و پیام درخواست باج به نمایش درمی‌آمد.
با گذشت زمان، باج افزارها پیچیده‌تر شدند و به انواع مختلفی تقسیم شدند. امروزه، برخی از آن‌ها به‌طور خودکار سیستم‌ها را آلوده کرده و می‌توانند از طریق شبکه‌های گسترده به سرعت منتشر شوند. این نوع باج افزارها از الگوریتم‌های پیشرفته‌تر برای رمزنگاری فایل‌ها و درخواست باج از قربانی استفاده می‌کنند و گاهی اوقات حتی از روش‌های فیشینگ و حملات اسپم برای گمراه کردن کاربران بهره می‌برند.
باج افزارها بسته به نحوه عملکرد و اهداف آن‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. این انواع باج افزار شامل رمزنگاری، قفل‌کردن سیستم، و انواع پیچیده‌تر با قابلیت انتشار خودکار هستند. در این بخش به شرح هرکدام از این انواع پرداخته می‌شود.
این نوع باج افزارها پس از نفوذ به سیستم، تمام یا بخشی از فایل‌های موجود را با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی قفل می‌کنند. فایل‌های رمزنگاری‌شده قابل دسترسی نیستند و تنها راه‌حل برای بازگشایی آن‌ها، پرداخت مبلغ درخواست‌شده به مهاجم است. در اغلب موارد، این باج افزارها از الگوریتم‌های پیچیده مانند AES (Advanced Encryption Standard) یا RSA برای رمزنگاری استفاده می‌کنند.
در این نوع باج افزارها، سیستم یا دستگاه قربانی به‌طور کامل قفل می‌شود و دسترسی به آن برای کاربر مسدود می‌گردد. قربانی برای بازکردن قفل باید مبلغی را به مهاجم پرداخت کند. این نوع از باج افزارها معمولاً از طریق آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری یا تکنیک‌های فیشینگ وارد سیستم می‌شوند.
باج افزارهایی که قابلیت انتشار خودکار دارند، می‌توانند بدون نیاز به تعامل کاربر به‌طور خودکار در سراسر شبکه‌ها گسترش یابند. این نوع باج افزارها معمولاً از آسیب‌پذیری‌های امنیتی شناخته‌شده در سیستم‌ها یا نرم‌افزارهای خاص برای انتشار سریع استفاده می‌کنند.
باج افزارهای مدرن روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند. آن‌ها گاهی از چند روش مختلف برای حمله استفاده می‌کنند و می‌توانند به شکل هوشمندانه از دید سیستم‌های امنیتی مخفی بمانند. این نوع باج افزارها بیشتر سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ را هدف قرار می‌دهند و در بسیاری از موارد، اطلاعات حساس مثل داده‌های مالی یا اطلاعات مشتریان را نشانه می‌گیرند.
پیشگیری از باج افزارها یکی از حیاتی‌ترین اقدامات در حوزه امنیت سایبری محسوب می‌شود. با توجه به سرعت گسترش این تهدید، سازمان‌ها و کاربران شخصی باید مجموعه‌ای از روش‌های پیشگیرانه را به‌کار بگیرند تا خطر نفوذ این بدافزارها به حداقل برسد. در این مسیر، ترکیبی از به‌روزرسانی سیستم‌ها، استفاده از ابزارهای حفاظتی، پشتیبان‌گیری (Backup) منظم و افزایش آگاهی کاربران ضروری است.
باج افزارها اغلب از طریق ضعف‌های رایانه‌ای، ایمیل‌های آلوده، یا لینک‌های جعلی وارد سیستم‌ها می‌شوند. بنابراین آموزش کاربران برای شناسایی تهدیدات، همراه با اجرای سیاست‌های دقیق امنیتی، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش حملات داشته باشد. در ادامه، به مهم‌ترین روش‌های مقابله با این نوع حملات سایبری خواهیم پرداخت.
برای جلوگیری از حملات باج افزار، یکی از اولین گام‌ها به‌روزرسانی منظم سیستم‌ها و نرم‌افزارها است. به‌روزرسانی‌های امنیتی می‌توانند بسیاری از آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده را برطرف کنند و سیستم‌ها را در برابر تهدیدات جدید محافظت نمایند. این به‌روزرسانی‌ها به سیستم کمک می‌کنند تا به‌طور خودکار از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند.
استفاده از نرم‌افزارهای ضد ویروس معتبر نیز یکی دیگر از روش‌های مهم پیشگیری از باج افزار است. این نرم‌افزارها با پایش مداوم سیستم، به شناسایی و مقابله با تهدیدات کمک می‌کنند. به‌ویژه اگر این نرم‌افزارها به‌طور منظم آپدیت شوند، می‌توانند از بروز حملات باج افزاری جلوگیری کنند و سیستم را ایمن نگه دارند.
یکی از پایه‌ای‌ترین روش‌ها برای مقابله با باج افزارها، به‌روزرسانی منظم سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و ابزارهای امنیتی است. این به‌روزرسانی‌ها معمولاً شامل اصلاح آسیب‌پذیری‌های شناسایی‌شده هستند که مهاجمان از آن‌ها برای نفوذ استفاده می‌کنند. غفلت از این به‌روزرسانی‌ها می‌تواند رایانه را به هدفی آسان برای حملات تبدیل کند.
به‌روزرسانی‌های امنیتی، راهی مؤثر برای بستن حفره‌های موجود در نرم‌افزارها و جلوگیری از دزدی اطلاعات هستند. مدیران فناوری اطلاعات باید مکانیزمی برای اجرای خودکار این به‌روزرسانی‌ها در سازمان‌ها در نظر بگیرند تا احتمال آلوده شدن به باج افزار کاهش یابد.
نرم‌افزارهای آنتی ویروس معتبر نقش مهمی در شناسایی و خنثی‌سازی حملات باج افزاری دارند. این ابزارها با پایش مداوم سیستم، فایل‌ها و فرآیندها را اسکن کرده و از ورود بدافزارها جلوگیری می‌کنند. همچنین بسیاری از آن‌ها مجهز به فناوری‌های ضد باج افزار و فایروال‌های هوشمند هستند.
استفاده از آنتی ویروس‌های به‌روز با بانک اطلاعاتی گسترده، به‌ویژه در سازمان‌ها، یک ضرورت است. فعال‌سازی قابلیت اسکن خودکار، بررسی فایل‌های دانلودی و جلوگیری از اجرای خودکار فایل‌های ناشناخته، از اقدامات مکمل در این زمینه محسوب می‌شود.
پشتیبان‌گیری منظم از اطلاعات یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاهش خسارات ناشی از باج افزار است. اگر نسخه‌ای از داده‌ها به‌صورت ایمن و جداگانه ذخیره شده باشد، قربانی می‌تواند بدون پرداخت باج، اطلاعات خود را بازیابی کند. این اقدام به‌خصوص برای کسب‌وکارهایی که داده‌های حساس دارند، اهمیت بالایی دارد.
پشتیبان‌گیری باید به‌صورت خودکار و در بازه‌های زمانی مشخص انجام شود و ترجیحاً روی فضاهای ذخیره‌سازی جدا از سیستم اصلی قرار گیرد. همچنین آزمون‌های دوره‌ای برای بررسی صحت فایل‌های پشتیبان ضروری است تا در زمان حمله، فرآیند بازیابی بدون مشکل انجام گیرد.
بسیاری از باج افزارها از طریق ایمیل‌های فیشینگ وارد سیستم‌ها می‌شوند. از این رو، امنیت ایمیل یکی از ارکان مهم در مقابله با حملات سایبری است. سازمان‌ها باید سیاست‌هایی مشخص برای بررسی پیوست‌ها و لینک‌های دریافتی تعریف کنند و کاربران نیز باید در مواجهه با پیام‌های ناشناس هوشیار باشند.
استفاده از فیلترهای ضد فیشینگ و آموزش نحوه شناسایی پیام‌های مشکوک، می‌تواند میزان نفوذ باج افزار از طریق ایمیل را کاهش دهد. این اقدامات به کاربران کمک می‌کند تا قبل از کلیک بر روی لینک‌های آلوده، نشانه‌های جعلی بودن آن را تشخیص دهند.
فیلترهای ضد فیشینگ، ابزارهایی هستند که به‌طور خودکار ایمیل‌های مخرب و جعلی را شناسایی و مسدود می‌کنند. این فیلترها می‌توانند جلوی باز شدن لینک‌های مشکوک و پیوست‌های آلوده را گرفته و از ورود باج افزار به سیستم جلوگیری کنند.
در سازمان‌ها، استفاده از سرویس‌های ایمیلی مجهز به فیلترهای پیشرفته ضروری است. این فیلترها با الگوریتم‌های یادگیری ماشین به‌روز می‌شوند و توانایی تشخیص حملات جدید را دارند.
یکی از ساده‌ترین اما مؤثرترین راهکارهای جلوگیری از باج افزار ، پرهیز از کلیک روی لینک‌هایی است که منبع آن‌ها مشخص نیست. بسیاری از حملات سایبری از همین طریق آغاز می‌شوند و کاربران با یک کلیک ساده ممکن است سیستم خود را آلوده کنند.
افزایش آگاهی کاربران و آموزش دقیق در مورد نحوه تشخیص لینک‌های جعلی و آلوده، می‌تواند از گسترش حملات باج افزاری جلوگیری کند. همچنین، مرورگرهای امن با افزونه‌های تشخیص خطر نیز ابزار مناسبی برای کاهش ریسک کلیک‌های ناخواسته هستند.
اگر شما یا سازمان‌تان قربانی حمله باج افزاری شده‌اید، اولین قدم این است که به‌طور سریع و دقیق اقدامات لازم را انجام دهید. این اقدامات می‌تواند شامل اطلاع‌رسانی به مقامات قانونی، تجزیه و تحلیل دقیق حمله، و تلاش برای بازیابی فایل‌های قفل‌شده باشد. البته، پرداخت باج هیچ‌گاه راه‌حل مناسبی نیست و باید به‌دقت خطرات آن را ارزیابی کنید.
پرداخت باج به مهاجمان معمولاً هیچ تضمینی برای بازگشایی فایل‌های قفل‌شده ارائه نمی‌دهد و ممکن است شما را در معرض حملات آینده قرار دهد. علاوه بر این، پرداخت باج موجب تقویت فعالیت‌های مجرمانه و ادامه این گونه حملات می‌شود. در برخی موارد، مهاجمان پس از دریافت پول، فایل‌ها را باز نمی‌کنند یا حتی حملات جدیدتری را انجام می‌دهند. بنابراین، بهتر است از پرداخت باج خودداری کنید و از روش‌های دیگر بازیابی استفاده کنید.
در صورت حمله باج افزار، باید بلافاصله با مقامات قانونی و پلیس سایبری تماس بگیرید. این مقامات می‌توانند به‌طور حرفه‌ای تحقیق کنند و در موارد خاص، از ابزارهای بازیابی اطلاعات برای کمک به شما استفاده کنند. همچنین، گزارش دادن حملات سایبری به مقامات می‌تواند به جلوگیری از وقوع حملات مشابه به دیگران کمک کند.
بازیابی فایل‌های قفل‌شده می‌تواند از طریق چندین روش مختلف انجام شود. یکی از این روش‌ها استفاده از نرم‌افزارهای بازیابی داده است که مخصوصا برای انواع خاصی از باج افزار طراحی شده‌اند. برخی از این ابزارها به‌طور خودکار فایل‌های رمزنگاری‌شده را باز می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به‌کمک اطلاعات پشتیبان یا الگوریتم‌های خاص عمل می‌کنند.
در برخی موارد، ابزارهایی برای رمزگشایی رایگان فایل‌ها وجود دارند که توسط شرکت‌های امنیتی معتبر ارائه می‌شوند. این ابزارها بسته به نوع باج‌افزار ممکن است بتوانند فایل‌ها را بدون پرداخت باج بازگردانی کنند. مراجعه به وبسایت‌های امنیت سایبری می‌تواند شروع خوبی باشد.
اگر فایل‌های پشتیبان به‌صورت منظم تهیه شده باشند، بهترین و مطمئن‌ترین راه بازگردانی اطلاعات استفاده از همان نسخه‌های پشتیبان است. همچنین برخی نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات نیز می‌توانند در شرایط خاص فایل‌های حذف‌شده یا آسیب‌دیده را تا حدودی بازیابی کنند، هرچند موفقیت آن‌ها بسته به نوع رمزنگاری و سطح آسیب‌دیدگی متفاوت است.
در واقع باج افزار نوعی بدافزار است که با رمزنگاری فایل‌ها یا قفل‌کردن سیستم، از قربانی برای بازگشایی آن‌ها پول درخواست می‌کند.
این بدافزار معمولاً از طریق ایمیل آلوده یا لینک مخرب وارد سیستم می‌شود، فایل‌ها را رمزنگاری می‌کند و سپس پیام درخواست باج نمایش می‌دهد.
باید سیستم را به‌روز نگه داشت، از آنتی‌ویروس معتبر استفاده کرد، فایل‌ها را پشتیبان گرفت و روی لینک‌های مشکوک کلیک نکرد.
باج افزار برای قفل‌کردن داده‌ها و گرفتن باج طراحی شده، ولی ویروس‌ها هدفشان گسترش در سیستم و خرابکاری است.
بله، اگر نسخه پشتیبان داشته باشید یا از ابزارهای بازیابی کمک بگیرید، ممکن است بتوان فایل‌ها را بازگرداند.
باج افزار به‌عنوان یکی از تهدیدات جدی در دنیای سایبری، نه‌تنها اطلاعات کاربران را گروگان می‌گیرد، بلکه با روش‌هایی پیچیده و متنوع، سیستم‌های شخصی و سازمانی را هدف قرار می‌دهد. این نوع بدافزار با استفاده از ضعف‌های امنیتی و مهندسی اجتماعی، راه خود را به رایانه‌ها باز می‌کند و خساراتی گاه جبران‌ناپذیر به‌جا می‌گذارد.
شناخت ساختار، روش‌های نفوذ و پیامدهای باج افزار به ما کمک می‌کند تا بهتر از داده‌هایمان محافظت کنیم و در برابر این نوع حملات سایبری ایمن‌تر باشیم. تقویت آگاهی، به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها، پشتیبان‌گیری منظم و رعایت اصول امنیت اطلاعات، از مهم‌ترین اقداماتی هستند که می‌توانند ما را در برابر این تهدید سایبری حفظ کنند.
