به گزارش مهر، «علی بهادری جهرمی» سخنگوی دولت سیزدهم، در نشست تخصصی حکمرانی‌پژوهی و روایت‌پژوهی با موضوع «سرمایه اجتماعی در الگوی حکمرانی شهید رئیسی» که در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد، به تشریح ویژگی‌های مدیریتی و شاخصه‌های بارز شخصیتی شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی پرداخت و تاکید کرد: اصلی‌ترین بُعد مدیریتی ایشان، نگاه برخاسته از مبانی اسلامی و محوریت دادن به مردم در حکمرانی بود.
وی با اشاره به اینکه شهید رئیسی یک «رجل مذهبی-سیاسی» بود که شخصیتش دهه‌ها پس از انقلاب شکل گرفته بود، اظهار داشت: تصویری که از شهید رئیسی در ذهن مردم شکل گرفته، محور اساسی‌اش بُعد مذهبی بودن ایشان است. طبیعتاً ایشان به عنوان یک مجتهد و نایب رئیس خبرگان رهبری، مقوله‌های حکمرانی را بیشتر از عینک و منظر اسلامی می‌نگریست.
نگاه اسلامی؛ مبنای تحلیل‌ها و تصمیمات
بهادری جهرمی با ذکر خاطراتی از جلسات مختلف با شهید رئیسی، نمود بارز «ابتناء نظام فکری ایشان بر اسلام» را مورد تاکید قرار داد و گفت: خیلی از اوقات، ایشان به عهدنامه مالک اشتر استناد می‌کردند و حتی در روزهایی که فرصت نبود، امکان نداشت که در لابلای مباحث، یک نکته یا مبنای اسلامی برای تحلیل‌ها یا مسائل روز استفاده نکنند.
سخنگوی دولت سیزدهم به عنوان نمونه به واکنش شهید رئیسی به گزارش مهاجرت یک عضو هیئت علمی اشاره کرد که ایشان با خواندن روایات متعدد بر لزوم احترام به علما، فارغ از گرایش سیاسی یا اعتقادی آنها، تاکید کردند و به وزرای مرتبط گفتند: شما امانتدار حکمرانی اسلامی هستید، مبنا حفظ بشود.
وی افزود که این نگاه اسلامی حتی در تصمیم‌گیری‌های کاملاً اقتصادی نیز مشهود بود.
جهرمی توضیح داد: در بحث تخصیص ارز و اولویت‌بندی آن، که منطقاً بحثی اقتصادی است، شهید رئیسی در کنار نکات کارشناسی اقتصادی، مبانی فقهی را مطرح می‌کردند؛ مثلاً کجا می‌توان یارانه داد یا از بیت‌المال استفاده کرد، یا کدام اولویت بر اساس روایات حاکم است. ایشان حتی در مورد نرخ‌گذاری در بازار نیز، مباحث تصعیر فقهی را در کنار تحلیل‌های اقتصادی روز مطرح می‌کردند.
مواجهه با بحران سرمایه اجتماعی و راهبرد «بازگشت به مردم»
بهادری جهرمی با یادآوری شرایط کشور در زمان آغاز به کار دولت سیزدهم، به وضعیت بحرانی سرمایه اجتماعی اشاره کرد و گفت: شهید رئیسی در دوره‌ای سکاندار اجرایی کشور شدند که ما شاهد پایین‌ترین نصاب‌های مشارکت در انتخابات بودیم و جلسات پایانی دولت قبل، مملو از گزارش‌های وزرا درباره اعتراضات گسترده اجتماعی معلمان، کارگران، کادر درمان و تجمعات متعدد بود.
وی به نقل قولی اشاره کرد که وضعیت سرمایه اجتماعی در آن مقطع را «وخیم‌ترین شرایط از دوره جنگ به بعد» توصیف می‌کرد.
سخنگوی دولت تاکید کرد که ارزیابی عملکرد شهید رئیسی باید با توجه به این نقطه شروع و شرایط خطیر انجام شود. وی افزود: اولین سوال این است که آیا شهید رئیسی متوجه اهمیت این موضوع بودند؟ پاسخ مثبت است.
جهرمی به دو شاهد برای این ادعا اشاره کرد:
کنش‌های مدیریتی پیشین
حجم بالای فعالیت‌های شهید رئیسی در آستان قدس رضوی و قوه قضائیه در راستای ارتباط مردمی، توجه به مشکلات مردم و خلق سرمایه اجتماعی، که حتی برخی آن را به اهداف انتخاباتی ایشان نسبت می‌دادند. وی به افزایش قابل توجه محبوبیت قوه قضائیه در دوران ریاست شهید رئیسی به عنوان شاهدی بر توجه ایشان به این حوزه اشاره کرد.
بیانات شخصی
تاکید مستمر شهید رئیسی بر اهمیت مردم، از جمله عبارت «ابرپروژه ما در سال ۱۴۰۳ ارتقای امید و اعتماد مردم است» و توصیه همیشگی به وزرا مبنی بر اینکه «شما باید شنونده و سخنگوی مردم در دولت باشید.»
از مدیریت کنفرانسی به مدیریت میدانی
بهادری جهرمی، رویکرد شهید رئیسی را تغییر از «حکمرانی فاصله‌گرفته از مردم» و «مدیریت کنفرانسی و پشت میزی» به «مدیریت میدانی، در صحنه و وسط مردم» توصیف کرد. وی نمونه‌هایی از این رویکرد را برشمرد که شامل حضور در داروخانه ۱۳ آبان در اوج کمبود دارو، پیش از استقرار رسمی دولت، حضور میدانی در یکی از جایگاه‌های سوخت در روزهای ابتدایی قائله هک پمپ‌های بنزین. سفرهای استانی متعدد و پرحجم (۳۱ استان در سال اول).
مردم؛ کلید حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی
سخنگوی دولت سیزدهم تاکید کرد که شهید رئیسی معتقد بود «کلید حل مشکل در ذهن مردم است» و راه‌حل‌ها تنها اقتصادی یا دولتی نیستند. وی به دو مثال مشخص اشاره کرد:
رشد بخش کشاورزی
با تاکید بر شنیدن صدای کشاورز، واقعی کردن نرخ خرید تضمینی گندم و خوش‌حسابی با کشاورزان، تولید گندم از حدود ۴ میلیون تن به نزدیک ۱۲ میلیون تن افزایش یافت و رشد اقتصادی این بخش متحول شد.
خنثی‌سازی تحریم‌ها
در کنار راهکارهای دولتی، شهید رئیسی بر فعال‌سازی مراکز تجاری مردمی در کشورهای هدف تاکید داشتند که منجر به فعال شدن ۲۱ مرکز تجاری و افزایش حجم تجارت خارجی از ۸۰ میلیارد دلار به بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار در کمتر از سه سال شد.
برنامه‌ریزی برای حکمرانی مردمی
جهرمی تصریح کرد که این اقدامات، ارتکازی و بدون برنامه نبود، بلکه ریشه در برنامه‌ریزی مدون دولت داشت و به «سند تحول دولت سیزدهم» اشاره کرد که محور سوم آن به «حکمرانی مردمی و حلقه‌های میانی» و ارتقای سرمایه اجتماعی اختصاص یافته است.
آثار و نتایج
سخنگوی دولت، حضور مستقیم و بدون واسطه در میان مردم را موجب درک متفاوت و عمیق‌تر مسائل دانست و افزود: این رویکرد آثاری در کاهش شکاف بین مردم و دولت و احیای رابطه داشت. وی استقبال پرشکوه مردمی در تشییع پیکر شهید رئیسی و همراهانش را نمونه‌ای از آثار همین «دیده شدن» مردم و نتیجه اعتقاد واقعی ایشان به حق مردم برای مشارکت و نقش‌آفرینی دانست.
بهادری جهرمی در پایان جمع‌بندی کرد: شهید رئیسی معتقد بود بازگشت به مردم، سرمایه اجتماعی را احیا و آینده نظام و انقلاب را تضمین می‌کند. ایشان این باور را هم در مقام نظر و هم در مقام عمل، آن هم نه به صورت مقطعی و موردی، بلکه به شکل برنامه‌ریزی شده، دنبال می‌کردند.
جهرمی سخنان خود را با طلب شفاعت برای شهدای انقلاب و به‌ویژه شهدای خدمت به پایان برد.
در ادامه این نشست، «سینا کلهر» معاون سابق وزارت ورزش و جوانان، به ایراد سخنرانی پرداخت.
اعتماد، ستون اصلی سرمایه اجتماعی
وی با اشاره به ضرورت توجه به تفکر و نظریه بومی در این حوزه، مفهوم اعتماد را به عنوان ستون اصلی سرمایه اجتماعی معرفی کرد و گفت: اعتماد مردم به دولت، نگاه آنها به حکومت و احساس عمومی جامعه نه تنها متغیری عاطفی و ناپایدار است، بلکه قابلیت اصلاح و تغییر دارد.
کلهر به دستاوردهای دولت در بهبود اعتماد عمومی اشاره کرد و گفت: در شش ماهه اول کار دولت سیزدهم، با اقدامات نمادینی مانند مدیریت بحران کرونا، واکسیناسیون گسترده، آزادسازی سواحل شمالی و سفرهای استانی، شاهد جهشی در بهبود اعتماد مردم بودیم.
وی همچنین به تصمیمات اقتصادی مانند اصلاح نرخ ارز اشاره کرد و تأکید کرد: گرچه برخی از این تصمیمات منتقد داشت، ولی اجرای آنها نشان‌دهنده خودگذشتگی دولت در قربانی کردن سرمایه افزوده شده برای منافع بلندمدت بود.
در ادامه، معاون سابق وزارت ورزش و جوانان به یکی از مهمترین چالش‌های کلانشهرها، یعنی ضعف اعتماد میان شهروندان پرداخت و اظهار داشت: شاخص اعتماد اجتماعی در کلانشهرها طی سال‌ها نزولی بوده یا در حداقل ثابت مانده است. این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفته، در حالی که ضعف این اعتماد می‌تواند فضای اجتماعی را دچار بحران کند.
کلهر در بخش دیگری از سخنانش، به وضعیت نهادهای مدنی در ایران پرداخت و گفت: ثبت ۲۸۰ هزار مجوز برای سازمان‌های غیرانتفاعی در وزارتخانه‌های مختلف نشان‌دهنده فعالیت گسترده ظاهری است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد ۹۵ درصد این نهادها فاقد ساختار واقعی همکاری هستند. این امر برجسته‌کننده چالش عمیق ما در ایجاد اعتماد میان افراد برای کار جمعی است.
وی همچنین به تضعیف نهادهای سنتی مانند خانواده و دین در جامعه شهری اشاره کرد و گفت: روابط گسترده خانوادگی و شبکه‌های اجتماعی سنتی تحت شعاع قرار گرفته‌اند. در حالی که این نهادها می‌توانند به عنوان بنیان اعتماد اجتماعی عمل کنند، کاهش تعاملات خانوادگی و دینی زمینه را برای بحران اجتماعی فراهم می‌کند.
کلهر به تناقض میان همیاری عمومی در حوادث غیرمترقبه (مانند سیل کرمانشاه و انفجار بندرعباس) و فردگرایی افراطی در رفتارهای روزمره اشاره و تأکید کرد: این دو رویکرد نشان‌دهنده تضاد در نظام ارزشی جامعه است. لزوم تقویت فرهنگ همکاری و همیاری بدون کاهش احساس مسئولیت فردی یکی از چالش‌های کلیدی است.
در پایان، معاون سابق وزارت ورزش و جوانان گفت: برای افزایش سرمایه اجتماعی، لازم است به هر دو بعد عمودی (دولت-مردم) و افقی (مردم با هم) توجه کنیم. همچنین، احیای نهادهای سنتی و تقویت نهادهای مدنی واقعی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه پایدار اجتماعی باشد.
