به گزارش ایسنا، در دل یکی از محله‌های قدیمی لیما، پسربچه‌ای ده‌ساله کتابی را که با آن خو گرفته، شب‌ها کنار تختش می‌گذارد؛ کتابی کودکانه از نویسنده‌ای که بیش از هر چیز با رمان‌هایی سیاسی و اجتماعی شناخته می‌شود. این صحنه، بخشی از موجی فرهنگی در پرو است که با تأثیر نام ماریو بارگاس یوسا، به رشد علاقه به ادبیات در میان کودکان و نوجوانان انجامیده است؛ موجی که در دل باشگاه‌های محلی مطالعه و حتی تولید میم‌های خلاقانه جان گرفته است.
ساختن میم‌های ادبی به معنای ایجاد تصاویر طنزآمیز و سرگرم‌کننده با الهام از داستان‌ها، شخصیت‌ها و یا موقعیت‌های موجود در رمان‌ها است.
در سپتامبر ۲۰۲۰، و در روزهایی که جهان به واسطه شیوع ویروس کرونا در سردرگمی و قرنطینه به سر می‌برد، گروهی از کودکان ساکن منطقه ریمک در لیما، پایتخت پرو، به‌صورت مجازی در باشگاه کتابخوانی «کتابخانه ال مانسانو» گرد هم آمدند. این کتابخانه، پروژه‌ای فرهنگی و مردمی به همت مینروا مورا، ویراستار و فعال فرهنگی، در حیاط منزل شخصی‌اش بود؛ محلی کوچک اما پرشور که مأموریتش آشنا کردن کودکان با دنیای کتاب و نویسندگان بود.
کودکان هر بار کتابی را انتخاب و تلاش می‌کردند نویسنده‌اش را به جلسه دعوت کنند، حتی اگر تنها در قالب یک پیام ویدیویی باشد. موفقیت‌های اولیه آسان به دست آمده بود، تا آن که یکی از اعضای جوان باشگاه، پسربچه‌ای ده‌ساله به نام ایگناسیو، کتاب «فونچیتو و ماه» نوشته ماریو بارگاس یوسا را برگزید؛ کتابی کودکانه که نویسنده‌اش بیشتر با رمان‌های سیاسی چون «گفت‌وگو در کاتدرال» شناخته می‌شود.
به دنبال بارگاس یوسا: یک مأموریت فرهنگی
نروا مورا با انگیزه‌ای خستگی‌ناپذیر کارزاری در شبکه‌های اجتماعی با شعار «به دنبال بارگاس یوسا» راه‌اندازی کرد. تلاش‌ها ابتدا بی‌نتیجه بود؛ تا آنکه پیامی خطاب به مورگانا، دختر نویسنده، در پلتفرم ایکس (توئیتر سابق) سرانجام مسیر را باز کرد. سه روز بعد، پاسخی فراتر از انتظار دریافت شد: ویدیویی چهاردقیقه‌ای از خود نویسنده که با زبانی گرم و صمیمی، کودکان کتابخانه ال مانسانو را خطاب قرار داده بود.
بارگاس یوسا در این ویدیو، از تجربیات کودکی‌اش در شهر کوچابامبا و تأثیر جادویی کتاب‌ها گفت. او به کودکان توصیه کرد به کتابخوانی روی آورند، چرا که مطالعه، درهای جهانی دیگر را به روی آن‌ها باز می‌کند و آن‌ها را وارد ماجراجویی‌های بی‌شماری می‌کند. برای بسیاری از کودکان، دیدن چهره مردی سالخورده که کتابی کودکانه نوشته و با آنان سخن می‌گوید، تجربه‌ای الهام‌بخش و فراموش‌نشدنی بود.
میم‌هایی برای «شهر و سگ‌ها»؛ شیوه‌ای نو در آموزش ادبیات
چند سال پیش‌تر، در سال ۲۰۱۶، استاد ادبیات و نویسنده جوان، پیر کسترو ساندووال، روشی خلاقانه و جنجال‌برانگیز را برای تدریس رمان «شهر و سگ‌ها» از بارگاس یوسا برگزید: او از دانشجویان خواست تا به جای نوشتن مقاله، میم‌هایی طنزآمیز بر اساس داستان خلق کنند. برخی از این میم‌ها ساده و کودکانه بودند و برخی دیگر دارای محتوای جنسی یا انتقادی. این ابتکار، دو واکنش متضاد در پی داشت: از تحسین برای نوآوری تا انتقاد از آنچه برخی «ابتذال ادبی» می‌نامیدند.
ساندووال با وجود فشارها، از هدف خود دفاع کرد: نزدیک کردن ادبیات کلاسیک به نسل جوانی که ذهنشان به فضای مجازی خو گرفته است. به گفته او، در زمانی که مخاطبان جوان بیشتر به دنبال ویدیوها، پیام‌ها و پاسخ‌های فوری هستند، میم‌ها ابزار قابل‌اتکایی برای ارتباط دوباره با متون ادبی می‌شوند. گرچه او پس از موج انتقادات تصمیم گرفت میم‌ها را از شبکه‌های اجتماعی‌اش حذف کند، اما همچنان این تجربه را نقطه عطفی در شیوه آموزش خود می‌داند.
پس از مرگ نویسنده: مرور خاطرات و بازگشت میم‌ها
با انتشار خبر درگذشت ماریو بارگاس یوسا، ساندووال تصمیم گرفت هم از خاطرات شخصی‌اش درباره آثار این نویسنده بگوید و هم دوباره برخی از همان میم‌های بحث‌برانگیز را منتشر کند. او این اقدام را ادای احترامی متفاوت به میراث نویسنده دانست، تنها برای یادآوری اینکه ادبیات می‌تواند هم آموزنده باشد و هم سرگرم‌کننده.
ساندووال که همچنان در همان مؤسسه تدریس می‌کند، به‌تازگی به دانشجویانش گفته که هر کس از کتابخانه کتابی بگیرد و در یک آزمون شفاهی شرکت کند، امتیاز اضافی خواهد گرفت. او می‌داند برخی تنها برای نمره این کار را انجام می‌دهند، اما امیدوار است همین انگیزه موقتی، پلی شود به علاقه‌ای پایدارتر. در عین حال، از اینکه تنها دو نفر از میان ۴۰ دانشجو رمان «شهر و سگ‌ها» را خوانده‌اند، غافلگیر نشد.
کتابخانه ال مانسانو در ژانویه سال جاری پنجمین سال فعالیت خود را جشن گرفت. اگرچه باشگاه کتابخوانی کودکان به‌طور موقت متوقف شده، اما فعالیت‌هایی چون امانت کتاب و تولید نمایش‌نامه‌هایی نوشته‌شده توسط کودکان از خانواده‌های کم‌درآمد ادامه دارد. به گفته مینروا مورا، در جامعه‌ای که حتی یک دلار هزینه خرید یک کتاب می‌تواند معادل یک وعده غذا باشد، وجود کتابخانه‌های محلی اهمیت دوچندانی دارد.
نام ماریو بارگاس یوسا، فارغ از مواضع سیاسی‌اش، در پرو همواره با ادبیات، پرسشگری و کنجکاوی همراه بوده است. اکنون، با وجود درگذشت او، تأثیرش در قالب‌هایی غیرمنتظره از ویدیوهای موبایلی و کمپین‌های محلی گرفته تا میم‌های اینترنتی همچنان زنده است. این میراث، بیش از آنکه در قالب جوایز و افتخارات ثبت شود، در چشمان درخشان کودکی مانند ایگناسیو یا خنده‌های دانشجویی که برای یک تکلیف درسی میم می‌سازد، نمود یافته است.
منبع: روزنامه اسپانیایی El País
