گروه دیپلماتیک – همشهری آنلاین: آمریکا مدت‌هاست که تبادلات مالی جهانی را سلاح تبدیل کرده است، سلاحی که یکی از ارکان اساسی سیاست خارجی این کشور به شمار می‌رود. محور اصلی این امر، کنترل واشنگتن بر انجمن ارتباطات مالی بین بانکی در جهان (سوئیفت) بوده است؛ سرویس پیام‌رسانی مالی که زمانی یک پلتفرم بی‌طرف تلقی می‌شد اما اکنون آشکارا برای اعمال تحریم‌های غرب استفاده می‌شود.
در حالی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، کشورهایی را که سعی دارند تا استفاده از دلار را کنار بگذارنند به مجازات اقتصادی تهدید کرده، 100 روز اول ریاست‌جمهوری او، دلار شدیدترین کاهش ارزش خود را ـ از زمان ریاست جمهوری نیکسون (1973-1974) بوده است.
تارنمای کرادل می‌نویسد: امروزه، ائتلافی رو به گسترش از کشورها – برخی تحریم‌شده و برخی دیگر صرفاً محتاط –از دلار آمریکا و شبکه‌ی سوییفت روی برمی‌گردانند و سیستم‌های مالی جدیدی را برمی‌گزینند که خارج از مدار کنترل آمریکا می‌توانند فعالیت داشته باشند.
ابزار جنگ اقتصادی
سوییفت یک بانک یا پردازشگر پرداخت نیست؛ بلکه یک پلتفرم پیام‌رسانی است که به مؤسسات مالی اجازه می‌دهد دستورالعمل‌های امن تراکنش را در سراسر مرزها ارسال کنند.
این تصویر البته در سال ۲۰۰۶ خدشه‌دار شد، زمانی که فاش شد سوییفت محرمانه داده‌های تراکنش را به عنوان بخشی از برنامه‌ی ردیابی مالی تروریسم در اختیار سازمان سیا و خزانه‌داری آمریکا قرار داده است. این نظارت همچنان ادامه دارد و آژانس امنیت ملی آمریکا امروزه پیام‌های سوییفت را رصد می‌کند.
سپس سال ۲۰۱۲ فرا رسید، زمانی که سیاستمداران تندرو دو حزب جمهوری‌خواه و دمکرات از گروه موسوم به «اتحاد علیه ایران هسته‌ای به سوییفت فشار آوردند تا روابط خود را با تهران قطع کند و این کشور را به نقض تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا متهم کردند. سوییفت به سرعت اطاعت کرد.
با این حال، زمانی که فعالان فلسطینی خواستار اقدام مشابه علیه اسرائیل (رژیم صهیونیستی) به دلیل جنایات جنگی شدند، این کمپین نادیده گرفته شد.
سوییفت در ادامه همین رویکرد در سال ۲۰۱۷ کره‌ی شمالی و در سال ۲۰۲۲ روسیه را اخراج کرد.
پیام واضح چنین اقداماتی این بود که «سوییفت دیگر بی‌طرف نیست بلکه ابزار جنگ اقتصادی است.»
ظهور عصری جدید
- پس از آنکه غرب در پی الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ ، مسکو را به قطع ارتباط از سوییفت تهدید کرد، روسیه پلتفرم ملی خود را توسعه داد: سامانه پیام‌رسان مالی روسیه (اس‌پی‌اف‌اس) که در سال ۲۰۱۷ که امروزه ۱۷۷ موسسه‌ی خارجی از ۲۵ کشور جهان را شامل می‌شود.
- ایران هم که در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد ادغام سیستم‌های ارتباطات و انتقال بین بانکی با روسیه را آغاز کرده بر روی سامانه بانکی جدیدی با نام ACUMER (سیستم خودکار مدیریت ارز و گزارش‌دهی مبادلات) کار می‌کند.
چالش قدرت‌های نوظهور
اما چالش سوییفت تنها کشورهای تحریم‌شده نیست، بلکه قدرت‌های نوظهوری است که خصومت آتی آمریکا را پیش‌بینی کرده‌اند.
- چین سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی (CIPS) را در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی کرد. در حالی که این سیستم هنوز برای بسیاری از تراکنش‌ها از سوییفت استفاده می‌کند، قابلیت تجارت بی‌دردسر با روسیه و سایر شرکا را ممکن می‌سازد. ، با وجود اینکه کمتر از یک دهه از عمر آن می‌گذرد نزدیک به ۴۸۰۰ بانک اکنون در CIPS مشارکت دارند که حدود نیمی از آنان از اعضای سوییفت هستند.
- بلوک بریکس با درک نیاز به یک جایگزین متحد و فرامرزی، در سال ۲۰۱۸ توسعه سامانه پرداخت بریکس پی(BRICS Pay) را آغاز کرد. پرداخت‌های آزمایشی این سامانه در سال ۲۰۱۹ آغاز شد و در اکتبر ۲۰۲۴ حمایت کامل چین را دریافت کرد. در حالی که هنوز در مرحله‌ی آزمایشی است اما به جدی‌ترین رقیب سوییفت تبدیل شده است.
خروج متحدان آمریکا از مدار دلار
اما خارج شدن از مدار سوییفت دیگر به دشمنان و منتقدان آمریکا محدود نمی‌شود.
- اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) ـ بلوکی متشکل از ۱۰ کشور عمدتاً متحد آمریکا با ۶۰۰ میلیون نفر جمعیت ـ در سال ۲۰۲۲ سامانه اتصال پرداخت منطقه‌ای (RPC) را راه‌اندازی کرد. ای ابتکار از سیستم‌های پرداخت ملی بلادرنگ مانند PayNow سنگاپور و PromptPay تایلند برای امکان انتقال مستقیم بدون تکیه بر سوییفت بهره می‌برد.
- در همان سال، اتحادیه آفریقا نیز سیستم پرداخت و تسویه پان‌آفریقایی (PAPSS) را راه‌اندازی کرد که آن نیز از سوییفت و واسطه‌ی دلار عبور می‌کند.
کرادل در پایان می‌نویسد: این انقلاب آرام در میان شرکای واشنگتن نشان‌دهنده‌ی یک تغییر عمیق‌تر است: حتی متحدان آمریکا نیز از سیاسی شدن سوییفت نگران هستند. گرچه برتری مالی آمریکا یک شبه از بین نخواهد رفت اما ظهور سریع سیستم‌های مشابه و جایگزین نشان می‌دهد که قدرت‌های جهانی – اعم از رقبا و متحدان – در حال ترسیم مسیرهایی برای خروج از مدار مالی غرب هستند.
