حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، مبرم به بازنگری اساسی در استانداردهای ایمنی، شیوه‌های مدیریت بحران و نظام نظارتی بنادر و نیز لزوم توجه سازمانهایی همچون محیط زیست و ... به وظایف خود را گوشزد کرد. بدون توجه به این وظایف متاسفانه شاهد تکرار ان فجایع خواهیم بود.

 

به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، در پی وقوع حادثه‌ ناگوار در بندر شهید رجایی انتشار اخباری درباره آلودگی شیمیایی، یک استاد دانشگاه با تأکید بر ضرورت اطلاع‌رسانی علمی و مسئولانه، از ضعف نظارتی نهادهای ذی‌ربط و افت شدید سطح مدیریتی کشور در سال‌های اخیر انتقاد کرد.

 

در شرایطی که نبود تجهیزات پایش زیست‌محیطی و ابهام در نحوه مدیریت و اطلاع رسانی، بار دیگر نگاه‌ها را به سمت ضعف زیرساخت‌های نظارتی و مدیریتی در کشور معطوف کرده است، آخانی،استاد دانشگاه با اشاره به تجربه‌های مشابه در سال‌های اخیر، نسبت به استمرار این روند هشدار داده و بر ضرورت بازنگری جدی در ساختارهای تصمیم‌گیری، نظارت و مدیریت تأکید می کند.

 

حسین آخانی، استاد دانشگاه و کارشناس اجتماعی در گفت و گو با تابناک، در واکنش به حادثه اخیر و نگرانی‌های ناشی از احتمال آلودگی شیمیایی در منطقه‌ای صنعتی، با تأکید بر لزوم اطلاع‌رسانی دقیق و مسئولانه از سوی نهادهای ذی‌ربط، گفت: «باید در این خصوص با متخصصانی که در زمینه شیمی و مواد خطرناک فعالیت دارند صحبت شود اما احتیاط شرط عقل است و باید شهروندان بومی نکات لازم را برای سلامتی خود رعایت کنند.»

این استاد دانشگاه با اشاره به وظایف سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: «این سازمان موظف است در مناطقی با ریسک بالای صنعتی، نظیر پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و بنادر استراتژیک، ایستگاه‌های سنجش آلودگی مستقر کند تا در صورت وقوع حادثه، اطلاعات سریع و دقیق به مردم و مسئولان منتقل شود. اما متأسفانه طبق اطلاعاتی که من دارم، چنین ایستگاه‌هایی یا وجود ندارند یا فعال نیستند.»

 

وی ادامه می دهد«این موضوع، یک بحران ملی است و تنها وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست نیست؛ بلکه ستاد مدیریت بحران کشور نیز باید سریعاً تمهیدات لازم را اتخاذ کند. امکان اندازه‌گیری و شناسایی مواد شیمیایی خطرناک به‌صورت فنی وجود دارد و دانشگاه‌ها نیز می‌توانند در این زمینه همکاری داشته باشند.»

 

در خصوص ماندگاری گازهای سمی در محیط، این استاد دانشگاه تصریح می کند: «پاسخ به این سؤال مستلزم تخصص در رشته شیمی و آلودگی‌های زیست‌محیطی است و هر نوع گازی ویژگی‌های خاص خود را دارد.»

 

او همچنین درباره وظایف دولت در حوزه محیط زیست تاکید دارد: «با توجه به حادثه اخیر، به نظر می‌رسد در نظارت بر ورود محموله‌های خطرناک به کشور سهل‌انگاری‌هایی صورت گرفته است. طبق گزارش‌های رسمی، این محموله‌ها به‌عنوان مواد غیرخطرناک ثبت شده بودند، در حالی که محتوای آن‌ها اشتعال‌زا و خطرناک بوده است. متأسفانه مشخص نیست این کالاها متعلق به چه شرکتی بوده‌اند و چگونه بدون بررسی‌های لازم وارد کشور شده‌اند.»

 

آخانی با اشاره به حوادث مشابه در سال‌های گذشته، مانند آتش‌سوزی پلاسکو، فروریختن ساختمان متروپل آبادان، می گوید: «وجه مشترک این حوادث، ضعف سیستم مدیریتی و کارشناسی در کشور است. متأسفانه پس از دوران دولت نهم و دهم، شاهد افول سطح علمی و تخصصی مدیران هستیم. بسیاری از نیروهای نخبه و متخصص از کشور مهاجرت کرده‌اند و جای آن‌ها را افرادی گرفته‌اند که صرفاً براساس ملاحظات جناحی، ظاهری یا سیاسی منصوب می‌شوند.»

پوریا اورعی، کارشناس صنعت دریایی با سابقه سال‌ها فعالیت در حوزه حمل‌ونقل دریایی و عملیات بندری، در تحلیل این حادثه  به نقص‌های موجود در پروتکل‌های ایمنی اشاره می‌کند: «بنادر بزرگ تجاری مانند شهید رجایی که حجم عظیمی از ترافیک کانتینری و تنوع گسترده‌ای از کالاها را مدیریت می‌کنند، باید مجهز به پیشرفته‌ترین سیستم‌های تشخیص و مدیریت مواد خطرناک باشند.» او ادامه می‌دهد: «کنوانسیون بین‌المللی SOLAS برای ایمنی جان انسان‌ها در دریا و کد IMDG برای حمل ایمن کالاهای خطرناک، استانداردهای سختگیرانه‌ای تعیین کرده‌اند، اما متأسفانه شواهد نشان می‌دهد در بندر شهید رجایی نه‌تنها این استانداردها رعایت نشده، بلکه مواردی مانند خلاف‌اظهاری در ثبت کالاها و عدم وجود برچسب‌های هشداردهنده مناسب، به تشدید فاجعه انجامیده است.»

 

این کارشناس صنعت دریایی درباره عملکرد مدیریت بحران می‌گوید: «هرچند نیروهای امدادی، آتش‌نشانی و حتی هواپیمای ایلیوشین سپاه برای مهار آتش بسیج شدند، اما کمبود تجهیزات تخصصی مانند لودر و بالابر و تأخیر در اطفای کامل حریق، چالش‌های جدی ایجاد کرد.» او هشدار می‌دهد: «اطفای کامل آتش ممکن است ۱۵ تا ۲۰ روز طول بکشد، چرا که باید هر کانتینر به صورت جداگانه بازرسی و خنک‌سازی شود. این زمان طولانی نه‌تنها اختلال در عملیات بندری را تداوم می‌بخشد، بلکه خطر نشت مواد شیمیایی و آلودگی محیط‌زیست را افزایش می‌دهد.»

 

این کارشناس صنعت دریایی برای پیشگیری از تکرار چنین حوادثی پیشنهاد می‌دهد: ایجاد نظام جامع نظارت دیجیتال بر ورود، ذخیره‌سازی و جابه‌جایی کالاهای خطرناک، ارتقای زیرساخت‌های ایمنی شامل سیستم‌های اطفای حریق خودکار و انبارهای استاندارد، آموزش مستمر کارکنان بندری و گمرکی در شناسایی و مدیریت ریسک، رتشکیل نهاد مستقل بازرسی برای ارزیابی پایبندی به استانداردهای بین‌المللی و افزایش شفافیت و اطلاع‌رسانی به موقع در مواقع بحران از جمله راهکارهای پیشنهادی اوست.