به گزارش خبرنگار مهر، زهرا ابراهیمی پیش از ظهر شنبه در چهارمین وبینار رشد آوند که به همت خانه فناوری‌های فرهنگی برگزار شد در سخنان خود با موضوع «چالش‌ها و اقتضائات یادگیری نسل آلفا» اظهار کرد: هدف این است که ما نسل آلفا و ویژگی‌هایش را بهتر بشناسیم تا در تربیت و آموزش بتوانیم بهتر در خدمت این نسل باشیم.
وی در مورد مفهوم نسل توضیح داد: اصطلاح نسل که در انگلیسی به آن Generation می‌گویند، یک مفهوم جامعه‌شناختی است که جامعه‌شناسان غربی برای مردم آمریکا تعریف کردند. مبنای این تقسیم‌بندی دو عامل است: اول، زمان مشترک و دوم، تجربیات و رویدادهای مشترک در آن زمان. برای مثال، نسل انقلاب چه کسانی هستند؟ کسانی که سال ۵۱ تا ۵۷ را درک کردند و تجربه مشترکشان هم این بوده که شرایط آن دوران را تجربه کرده‌اند.
ابراهیمی افزود: بر اساس دیدگاه کارل مانهایم (Karl Mannheim) فیلسوف و جامعه‌شناس مجاری الاصل، مفهوم نسل به گروه سنی یا مجموعه‌ای از افراد اطلاق می‌شود که در دوره زمانی تقریباً یکسانی متولد شده‌اند، در فضای تاریخی یکسانی زندگی کرده‌اند و خصوصیات مشترک، آگاهی نسلی، رفتارها و تجارب سنی نسبتاً مشابهی دارند.
وی با بیان اینکه جامعه‌شناسان معتقدند که نسل‌ها، حافظه تاریخی مشترک دارند، اظهار کرد: جامعه شناسان نسل را یک پدیده اجتماعی می‌دانند؛ بدین معنا که افراد در هر نسل دارای فرهنگ جمعی مشترکی بوده، دارای علایق خاص و مهمت ر از همه دارای حافظه مشترک تاریخی، سیاسی و فرهنگی در مورد سرنوشت خود هستند.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره به نظر متخصصان علم آمار که میانگین فاصله زمانی میان تولد والدین و تولد فرزندان را یک نسل تعریف می‌کنند، تصریح کرد: این فاصله زمانی حدود ۲٠ تا ۲۵ سال است که البته با توجه به تغییرات سریع فناورانه و اجتماعی در سالهای اخیر این فاصله زمانی به ۱۵ سال و حتی کمتر از ۱٠ سال کاهش پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه ما در تمدن بشری با چهار نوع انقلاب صنعتی روبه‌رو بودیم، خاطرنشان کرد: اکنون جهان با انقلاب صنعتی چهارم مواجه است. یعنی جهانی که خصیصه آن داشتن فناوری اطلاعات محسوب می‌شود. اکنون ۱۴ نوع فناوری اطلاعات تعریف شده است. زندگی با این فناوری‌ها دقیقاً ویژگی نسل آلفاست. فناوری اطلاعات نیز اعم از؛ هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، زیست فناوری، فناوری‌های فضایی و… است.
ابراهیمی با اشاره به اینکه جامعه‌شناسان غربی نسل‌ها را به هفت دسته تقسیم کرده‌اند، توضیح داد: ۱ نسل بزرگان Greatest Generation))؛ افرادی که در فاصله ۱۹٠٠ تا ۱۹۲۸ متولد شده‌اند. این نسل اولین نسل قرن بیستم است. نسلی که جنگ جهانی اول و رکود اقتصادی را تجربه کرد. (۱۳۸٠ تا ۱۳٠۸ شمسی)
وی دسته دوم را نسل خاموش (Silent Generation) معرفی کرد وگفت: متولدین سالهای ۱۹۲۸ تا ۱۹۴۵ متعلق به این نسل هستند. نسلی که جنگ جهانی دوم را تجربه کرده و اطاعت‌پذیر و اهل سکوت بودند.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره به نسل سوم یا بیبی بومرها ( Baby Boomers) یا نسل انفجار جمعیت اظهار کرد: جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ به پایان رسید و نسل انفجار جمعیت که متولدین سالهای ۱۹۴۶ تا ۱۹۶۴ هستند، اولین نسلی است که پس از جنگ جهانی دوم متولد شده‌اند. نسلی که در دوران رفاه، صلح و رونق اقتصادی زندگی کردند.
وی دسته چهارم را نسل X معرفی کرد و افزود: افرادی که در سالهای ۱۹۶۵ تا ۱۹۸٠ به دنیا آمده‌اند، در این طبقه‌بندی جای می‌گیرند. نسلی که با آغاز بحران‌های مالی جهانی و بیکاری مواجه شد.
ابراهیمی اذعان کرد: نسل Y (متولدین ۱۹۸۰ - ۱۹۹۴) نسل پنجم هستند که تقریباً معادل دهه شصتی‌های ما هستند. نسل Z هم (متولدین ۱۹۹۵ -؛ ۲۰۱۲) که معادل متولدین ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۱ در ایران به شمار می‌روند. به نظر من این نسل دچار بحران‌های گوناگون بود و شناخته نشد.
وی به دسته هفتم یا نسل Alpha اشاره کرد و توضیح داد: این دسته، نسل بعد از Z هستند. (۲٠۱۲ تا ۲٠۲۴) آن‌هایی که ما با عنوان نسل آلفا می‌شناسیم، حداکثر ۱۲ سال دارند. (۱۳۹۱ تا ۱۴٠۳)
شکاف نسلی و اصطکاک نسلی
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان گفت: انقلاب صنعتی باید ما را متوجه کند که ما از یک پارادیم تک جهانی به پارادایم دو جهانی وارد شدیم. نسل ما به فضای دیجیتال هجرت کرد، اما نسل آلفا در این فضا متولد شد. کودکان ما در فضای مجازی با چهار هزار فرهنگ جهانی روبه‌رو هستند. اینجا به تفاوت نسلی و به عدم شناخت نسبت به فرزند خودمان می‌رسیم و شکاف نسلی رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: شکاف نسلی، اختلاف فاحش روانی، اجتماعی و فرهنگی و تفاوت معنادار در بینش، باورها و الگوهای رفتاری میان دو یا چند نسل همزمان در یک جامعه را مورد توجه قرار می‌دهد.
ابراهیمی رشد سریع فناوری، افزایش امید به زندگی، پیشرفت‌های پزشکی و کاهش محدوده سنی نسل‌ها را عواملی دانست که سبب حضور بیشتر از شش نسل در کنار هم در جوامع آینده خواهد شد و تصریح کرد: اگر این رویه به درستی مدیریت نشوند، منجر به ارتباط ضعیف‌تر، کاهش بهره‌وری، کاهش وحدت و موارد دیگر خواهد شد که در نهایت اصطکاک نسلی را به دنبال خواهد داشت.
وی اظهار کرد: مارک مک کریندل، آینده‌پژوه و جمعیت‌شناس استرالیایی در سال ۲٠٠۵ پس از برگزاری یک نظرسنجی برای نامگذاری نسل بعد از نسل z که متولدین سالهای ۲٠۱٠ تا ۲٠۲۵ هستند، اصطلاح «نسل آلفا» را برای نخستین بار ابداع کرد. این نسل با نام‌های دیگری همچون؛ «نسل آینده»، «نسل شیشه»، «نسل آی»، «بومی دیجیتال» و … شناخته می‌شود.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با اشاره با اینکه این نسل از ابتدای زندگی‌شان با محصولات فناورانه همراه بوده و به نوعی بومی دیجیتال و نسل اینترنت یا شبکه هستند، اضافه کرد: آن‌ها فرزندان نسل هزاره و اغلب خواهران و برادران کوچک‌تر نسل z هستند. جمعیت نسل آلفا روز به روز در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود که تعداد آن‌ها در سال ۲٠۲۵ به حدود دو میلیارد نفر در سطح جهان برسد.
روش‌های مؤثر آموزش و یادگیری متناسب با ویژگی‌های نسل آلفا
ابراهیمی با توجه به ویژگی نسل آلفا یعنی پیوند قوی با فناوری که سبب سواد فناوری و سواد دیجیتال بالای این نسل است، اظهار کرد: برنامه آموزشی مناسب این نسل باید دارای این ویژگی‌ها باشد؛ ۱ ادغام فعالانه فناوری در برنامه‌های درسی ۲ استفاده از روش‌های یادگیری ترکیبی (ترکیبی از آموزش‌های حضوری و آنلاین)
وی در مورد یادگیری تلفیقی یا Blended learning که به عنوان یادگیری ترکیبی نیز شناخته می‌شود، توضیح داد: این نوع یادگیری یک رویکرد آموزشی است که در آن شیوه‌های نوین آموزش بر خط و امکانات آموزش سنتی با هم تلفیق شده و در خدمت یک هدف مشترک آموزشی قرار می‌گیرند.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان استفاده از پلتفرم‌های تعاملی و شبکه‌های اجتماعی آموزشی را یکی دیگر از روش‌های آموزشی نسل آلفا دانست و خاطرنشان کرد: پیشنیاز استفاده از این روش، بالا بردن سطح سواد رسانه کودکان است.
وی آموزش مهارت‌های سواد دیجیتال و تفکر انتقادی در فضای آنلاین، تشویق به تولید محتوای دیجیتال توسط دانش‌آموزان و تشویق به یادگیری سیار (Mobile Learning) را از دیگر روش‌های آموزشی معرفی کرد و گفت: پروسه آموزش چند ویژگی دارد. اول اینکه تحمیلی نیست و نیاز به زمینه‌سازی دارد. همچنین موقتی، تک‌بعدی و بی‌هدف نیست. توجه به این مطلب سبب اقناع‌سازی برای یادگیری سیار می‌شود.
ابراهیمی در مورد یادگیری سیار یا mobile learning توضیح داد: این یادگیری، نظریهٔ جدیدی است که به تازگی در مجامع آموزشی مطرح شده‌است. قدیمی‌ترین تعریفی که از یادگیری سیار وجود دارد را کلارک کوین ارائه داده است. این یادگیری باعث می‌شود تا شما در هر زمان که بخواهید به منابع دسترسی پیدا کنید. به عبارتی یادگیری سیار، یادگیری الکترونیکی است که مستقل از زمان، مکان و فضاست.
وی با اشاره به خصیصه نسل آلفا مبنی بر دست برنداشتن از علایق خود، پیوند دادن یادگیری به علایق و سرگرمی‌های دانش‌آموزان را روش آموزشی مناسبی دانست و افزود: برای مثال در نظر گرفتن چالش‌ها و سرگرمی‌ها راهی برای اموزش به این نسل است. نسل آلفا کاملاً دیداری است، پس زمان زیادی را برای گفت‌وگو با آن‌ها صرف نکنید. پروژه‌هایی مانند؛ ساخت ویدئوهای آموزشی، طراحی وب‌سایت‌ها، تولید پادکست‌ها یا ایجاد انیمیشن‌ها می‌توانند در این زمینه بسیار مؤثر باشند.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان ویژگی دیگر نسل الفا را رهبری دانست و افزود: یک ایده خوب برای آموزش این کودکان شامل این موارد است؛ ۱ ایجاد فرصت‌های رهبری در کلاس ۲ تشکیل گروه‌های دانش‌آموزی با اهداف مشخص ۳ اجرای پروژه‌های مشارکتی با نقش‌های رهبری چرخشی ۴ تاکید بر مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی.
وی گفت: زندگی در لحظه (Live in the moment) از خصیصه‌های نسل آلفاست. لذا تقسیم مطالب آموزشی به بخش‌های کوتاه و قابل هضم، ایجاد تنوع در فعالیت‌های کلاسی، ارائه بازخورد فوری و پاداش‌های سریع، ایجاد فرصت‌های یادگیری مبتنی بر پروژه با اهداف کوتاه مدت؛ راهکارهایی برای ارائه یک آموزش مناسب است.
ابراهیمی با اشاره به انتخابگر بودن نسل آلفا گفت: دادن حق انتخاب در موضوعات و محتوای یادگیری، انعطاف‌پذیری در زمان انجام تکالیف، دادن حق انتخاب در مکان یادگیری، شیوه‌های ارائه یادگیری و نوع تکالیف راهکاری برای آموزش با توجه به این ویژگی است.
وی با اشاره به احساس تنهایی در این نسل بیان کرد: یک آموزش مؤثر باید از طریق طراحی فعالیت‌هایی که نیازمند همکاری، بحث و تعامل چهره به چهره بین دانش‌آموزان است، تشویق به فعالیت‌های اجتماعی و تشویق به فعالیت‌های خارج از فضای مجازی انجام شود.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان نسل آلفا را مشتاق طرح سوال در کلاس دانست و اظهار کرد: یکی از کارهای دشمن این بود که با توجه به این ویژگی، شروع به طرح شبهه کرد و چون پاسخی وجود نداشت، فرزند ما فکر کرد که حتماً نیمی از حقیقت از او پنهان شده است. ایجاد یک محیط کلاسی امن و حمایتی، تشویق فعالانه به پرسشگری، ارزش قائل شدن برای سوالات، استفاده از سوالات دانش‌آموزان به عنوان نقطه شروع بحث، استفاده از فناوری برای جمع‌آوری سوالات و پیگیری سوالات بی‌پاسخ؛ روش‌هایی برای جذاب‌سازی آموزش برای این دسته از دانش‌آموزان است.
وی ترجیح فعالیت‌های گروهی به فعالیت‌های فردی را از دیگر ویژگی‌هایی نسل آلفا معرفی کرد و افزود: یادگیری جمعی و نه فردی، تکالیف گروهی، کار تیمی، تقسیم وظایف، گروه‌بندی بر اساس اهداف آموزشی و علایق مشترک، تعیین نقش‌های مشخص در گروه‌ها، ایجاد فرصت برای بحث و تبادل نظر در گروه‌ها و مسابقات و چالش‌های گروهی برای آموزش این نسل کارآمد است.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به دید انتقادی داشتن نسل آلفا اشاره کرد و افزود: نسل آلفا دوست دارد همه چیز را زیر سوال ببرد و ما باید اجازه بدهیم که آن‌ها بپرسند. تشویق به پرسیدن سوالات چرا؟ و چگونه؟ تشویق به بحث و مناظره، تحلیل اخبار و رویدادها و ارائه تکالیف تحلیلی به جای تکالیف صرفاً حفظی سبب می‌شود که مباحث تربیتی و آموزشی به صورت موفق‌تر به آنان منتقل شود.
وی دوست داشتن جهان‌های تخیلی را از خصیصه نسل آلفا برشمرد و تصریح کرد: با بهره از این ویژگی برای آموزش از داستان‌سرایی و روایت‌گری استفاده کنید. هم چنین نسل آلفا دچار شتابزدگی و کاهش تمرکز هستند. لذا تقسیم مطالب آموزشی به بخش‌های کوتاه‌تر و جذاب‌تر، آموزش مهارت‌های تمرکز و توجه، استفاده از تایمر و تکنیک‌های مدیریت زمان، ایجاد محیط‌های یادگیری بدون عوامل مزاحم و استفاده از بازی‌ها و فعالیت‌هایی که نیازمند تمرکز و دقت هستند؛ می‌توانند تکنیک‌هایی برای آموزش بهتر محسوب شوند.
ابراهیمی انتظار پاسخگویی سریع را از ویژگی‌های جذاب این نسل دانست و گفت: فضای مجازی طوری است که سریع پاسخ را ارائه می‌دهد. پس استفاده از ابزارهای ارزیابی آنلاین با بازخورد فوری، ارائه بازخورد شفاهی در حین فعالیت‌های کلاسی، استفاده از ایموجی‌ها و واکنش‌های سریع در پلتفرم‌های آنلاین و استفاده از زبان بدن و نشانه‌های غیرکلامی به آموزش مؤثر کمک خواهند کرد.
وی به یادگیری تعاملی اشاره کرد و ادامه داد: آموزش همسالان، بحث‌های گروهی و تبادل نظر، تدریس معکوس (Flipped Classroom) که کلاس درس معکوس یک مدل آموزشی است که دانش‌آموزان محتوای آموزشی را در خانه و از طریق ویدئوهای آموزشی آنلاین و یا به صورت آفلاین یاد می‌گیرند و معلم در کلاس درس به رفع ایرادت و پاسخ به سوال‌های دانش آموزان و صحبت با آن‌ها می‌پردازد و سازماندهی جلسات پرسش و پاسخ با محوریت دانش‌آموزان؛ سبب انتقال بهتر مفاهیم آموزشی به نسل آلفا می‌شود.
کارشناس اخلاق دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با تأکید بر تمایل نسل آلفا به مشاهده محتواهای دیداری به جای شنیدن گفت: با توجه به این ویژگی باید از راهکارهایی چون استفاده از انواع مختلف ویدئوها، نمایش ویدئوها در کلاس درس و بحث در مورد آن‌ها و تشویق دانش‌آموزان به تولید ویدئوهای آموزشی بهره برد.
وی قابلیت و توانایی چندکاره بودن (Multitasking) نسل آلفا را به عنوان آخرین ویژگی برشمرد و اظهار کرد: طراحی فعالیت‌های یادگیری چندوجهی و جذاب، ارائه تکالیف با انعطاف‌پذیری در انتخاب و ادغام موضوعات درسی مختلف در یک پروژه بسیار در آموزش این نسل مؤثر است.
ابراهیمی بر اساس مطالبی که ارائه داد، نسل آلفا را دارای پنج ویژگی مهم دانست و تاکید کرد بی‌توجهی به این ویژگی‌ها در امر آموزش، یادگیری این نسل را عقیم خواهد گذاشت؛ بنابراین کسانی که به دنبال ایده‌پردازی و شرکت در رویداد ملی رشدآوند هستند و قرار است برای امر آموزش ایده‌های خود را ثبت نمایند باید خصوصیات این نسل را مورد مداقه و تدقیق قرار دهند. مؤلفه‌های مورد تاکید عبارت‌اند از ۱. پیوند قوی با فناوری ۲. زندگی در لحظه ۳. انتخابگر بودن ۴. شتابزدگی وکاهش تمرکز ۵. تعامل‌پذیری بالا که بی‌توجهی به این ویژگی‌ها در ایده‌پردازی، نتیجه‌ای جز ارسال ایده‌های تکراری و ناکارآمد نخواهد داشت.
یادآور می‌شود دومین رویداد ملّی «رشدآوند» فرصتی برای گردآوری، ارزیابی و معرفی ایده‌های مرتبط با «معرفی الگوهای یادگیری مؤثر» است که به همت خانه فنّاوری‌های فرهنگی، وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار می‌شود. علاقه‌مندان برای ثبت ایده می‌توانند تا یکم تیر ۱۴۰۴ به نشانی اینترنتی Morsalat.ir مراجعه کنند.
