عصر ایران؛ جواد لگزیان - برای یک محیط کار بانشاط، صمیمی و پیشرو باید فرهنگ مثبت ایمنی را ارتقا دهیم. کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» با نگاه کاربردی، قابل درک و دیدگاه صنعتی و سازمانی یک دایره‌المعارف مفید و موثر با زبانی ساده و شیوا برای پیمانکاران، کارفرمایان، مدیران و دانشجویان رشته‌های مختلف مهندسی پدید آورده است تا به سوی درکی همه‌جانبه از محیط کار در زمینه ایمنی گام بردارند.
کتابی که به کارفرمایان می‌گوید چگونه یک محیط کار ایمن ایجاد کنند، خط مشی ایمن داشته باشند و ارزیابی ریسک را بپذیرند و همچنین از کارکنان می‌خواهد با کارفرمایان همکاری کنند، کار را به روش صحیح انجام دهند و نگرانی‌ها و خطرات محیط کار را گزارش کنند و البته از همه فعالان عرصه کار می‌خواهد در ارتقای فرهنگ مثبت ایمنی مشارکت کنند.
بخش اول کتاب مفاهیم و کلیات مورد بحث را در فصل مدیریت، پروژه و عملیات تعریف و توصیف کرده است،
در بخش دوم ایمنی، سلامت و محیط زیست در محیط کار در هشت فصل اصول ایمنی، سلامت و محیط زیست؛ قوانین ایمنی، سلامت و محیط زیست؛ حوادث در محیط کار؛ سلامت در محیط کار؛ مدیریت و سازماندهی ایمنی، سلامت و محیط زیست؛ سرپرستان ایمنی، سلامت و محیط زیست؛ حفاظت محیط زیست و الگوهای ایمنی، سلامت و محیط زیست مورد مطالعه قرار می‌گیرد،
بخش سوم به ایمنی کار با مواد شیمیایی در چهار فصل شناسایی مواد شیمیایی و طبقه بندی خطرات آنها؛ اثرات زیان‌آور مواد شیمیایی و اقدامات ایمنی؛ سنجش خطرات مواد شیمیایی و نمونه‌برداری، آنالیز و شناسایی آلاینده‌های هوای محیط کار اختصاص دارد،
چهارمین بخش کتاب به مواجهه با عوامل فیزیکی در محیط کار در قالب چهار فصل آلودگی صوتی شغلی و زیست محیطی؛ آلودگی نوری در محیط کار؛ استرس‌های حرارتی و سرما در محیط کار و حفاظت و مسائل زیست‌محیطی پرتوها می‌پردازد،
در بخش پنجم مبانی کاربردی مهندسی فاکتورهای انسانی مانند افزایش بهره‌وری و کاهش خطاهای انسانی را بررسی کرده است و بخش ششم ارزیابی ریسک در سه فصل ارزیابی ریسک کیفی؛ ارزیابی ریسک نیمه کمی و ارزیابی ریسک کمی را در دستور کار خود قرار داده است.
در نخستین فصل کتاب می‌خوانیم که بطور کلی طیف گسترده‌ای از خطرات در محل کار وجود دارد که ممکن است موجب حادثه شود که متناسب با هر کدام اقدام کنترلی کوتاه‌مدت و بلندمدت لازم است.
کتاب ایمنی را درجه دوری از خطر، رهایی از رویارویی با آسیب و مصونیت در برابر جراحت و نابودی تعریف می‌کند. همچنین طبق تعریف خطر خاصیت ذاتی ماده، وضعیت و یا فعالیت است. رویداد اتفاق منجر به حادثه است. حادثه منجر به آسیب جانی و خسارت می‌شود و شبه‌حادثه اصطلاحا به خیر گذشتن اتفاق اشاره دارد.
در شرایطی که متاسفانه هزینه‌های مستقیم حوادث و بیماری‌های شغلی در ایران معادل چهار درصد تولید ناخالص ملی است. کتاب تصریح می‌کند که سلامت و ایمنی ضعیف هزینه‌بر است و برای جلوگیری از حوادث ناگوار بسیار مهم است که شبه حوادث پایش شوند. حوادث عمده سریعا به مرکز تماس رویداد گزارش شوند و بررسی حادثه هم باید به‌سرعت صورت پذیرد.
اهمیت نظارت سلامت نکته‌ای است که کتاب در مبحث سلامت در محیط کار به آن صحه می‌گذارد، چرا که نظارت سلامت می‌تواند از بیماری‌های شغلی جلوگیری کند. در ادامه بحث دلایل متداول بیماری‌های مرتبط با کار و ناشی از کار شامل مواد خطرناک، صدا، ارتعاش، جابجایی دستی بار و استرس ارزیابی می‌شود.
در فرازی مهم از جلد اول «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» به ضرورت ارتقای فرهنگ مثبت ایمنی پرداخته شده است. زیرا امروزه سلامت و ایمنی شغلی تنها وابسته به تکنولوژی از دیدگاه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیست بلکه مهمترین اصل در پیشرفت یکپارچه اصول ایمنی و بازتاب آن در محیط کار توجه به جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی یعنی دیدگاه زیست‌افزاری است.
ایمنی، سلامت و محیط زیست چهار عنصر دارد یعنی افراد، تجهیزات، مواد و محیط. مسئولیت ایمنی حفاظت از کلیه این چهار عنصر است و از مهمترین قسمت‌های سیستم ایمنی عنصر انسانی است که شامل کارکنان و مدیریت است. عنصر انسانی به سطح فرهنگ ایمنی بستگی دارد. فرهنگ ایمنی محصول ارزش‌ها، نگرش‌ها، صلاحیتها و نمونه رفتارهای فردی و گروهی است که تعهد به ایمنی، سبک زندگی، کارایی مدیریت ایمنی و سلامت یک سازمان را تعیین می‌کند و برخی از شاخص‌های آن رهبری ایمنی یعنی اولویت ایمنی بر تولید، ارتباطات موثر به معنای تاکید بر دستورالعمل‌های ایمنی و اطلاع‌رسانی برای همه از طریق رسانه، انگیزش کارکنان از طریق ایجاد مسئولیت همگانی در قبال ایمنی، یادگیری مستمر برای همه کارکنان و در نهایت حد تحمل اعمال ناایمن و فرهنگ سرزنش به معنای تغییر نگرش سازمان از فرهنگ سرزنش به یک فرهنگ منصفانه، درس گرفتن سیستم از حوادث و شبه حوادث و ایجاد جو اعتماد در سازمان است.
در ادامه یکی از روش‌های مفید برای ارزیابی سطح فرهنگ ایمنی به نام نردبان فرهنگ ایمنی معرفی می‌شود. این نردبان که دارای پنج پله است، نشان می‌دهد که سازمان از نظر سطح فرهنگ ایمنی در چه مرحله‌ای است و زمان رسیدن به مرحله بعدی چه زمانی خواهد بود.
پنجمین پله بیمارگونه نام دارد که در آن کارکنان نسبت به مسائل ایمنی بی‌تفاوت هستند و تا زمانی که کسی بیمار نشود سازمان هم کاری انجام نمی‌دهد، واکنشی نام پله چهارم است که تنها هنگامی که حادثه‌ای رخ می‌دهد به ایمنی توجه می‌شود، حسابگر نام پله سوم است که سازمان دارای واحد ایمنی است و استاندارد را پیاده می‌کند اما فعالیت سازمان در جهت حفظ گواهینامه است و با اینکه بازرسی و ممیزی وجود دارد اما تا جایی که سود داشته باشد، استانداردها انجام می‌شود.
دومین پله پیشگیرانه نامگذاری شده که مربوط به سازمان‌هایی است که در آن پیشگیری از حوادث انجام می‌شود، این سازمانها بستر سیستمی دارند، برای ارتقا و بهبود برنامه دارند و پایش را انجام می‌دهند و سرانجام به اولین پله می‌رسیم یعنی خلاقانه و می‌بینیم که این سازمان با رویکردی خلاقانه فراتر از سطح الزامات استاندارد عمل می‌کند و نگرش سازمان در مواجهه با بروز نقص احتمالی، رسیدن به بهبود مستمر می‌باشد و در آن سرزنش و تنبیه وجود ندارد. میان کارکنان و مدیران اعتماد متقابل وجود دارد و کارکنان مسائل را با مدیران مطرح می‌کنند.
کتاب سپس به بحث مدیریت ریسک می‌پردازد و در این زمینه به ممیزی و پایش به عنوان یک ابزار مهم تاکید دارد. چون ممیزی و پایش این اطمینان را ایجاد می‌کند که شیوه‌های سلامت و ایمنی به خوبی در محیط کار حفظ می‌شوند. همچنین در این فصل می‌خوانیم که ثبت یادداشتهای خوب و دقیق بخش مهمی از مدیریت ایمنی است و سرپرستان نقش کلیدی در نگهداری این فرآیند دارند.
نقش کلیدی سرپرستان ایمنی در ارتقای استانداردهای سلامت و ایمنی و همچنین نقش رهبری آنها در شرایط اضطراری در فصلی ازکتاب بطور کامل بحث شده است.
در فصل حفاظت محیط زیست هم به تعامل محیط طبیعی و فرهنگی انسان و لزوم رعایت رفتار مسئولانه در قبال محیط زیست در مسیر توسعه کارآفرینی سازگار با محیط زیست تاکید شده است. برای حل مشکلات زیست محیطی نیز با لزوم عملیاتی کردن اکوسیستم صنعتی آشنا می‌شویم که ویژگی‌هایی اکوسیستم صنعتی تقلید از طبیعت برای مقابله با زباله‌ها، عمل زائدات خروجی یک صنعت به عنوان منابع ورودی صنعت دیگر، بازیافت و استفاده مجدد و ایجاد شبکه مبادله منابع ذکر شده است.
در ادامه آمده است که اکولوژی صنعتی بهینه‌سازی جریان مواد و انرژی در سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی است و استراتژی‌های اکوسیستم‌های صنعتی عبارتند از بازیافت منابع، جلوگیری از آلودگی و تولید پاک، ادغام در اکوسیستم‌های طبیعی، نوآوری فناوری و بهبود مستمر محیط زیست، ارزیابی چرخه حیاتی و طراحی سبز.
درباره الگوی ایمنی هم کتاب معتقد است اگر استاندارد بین‌المللی ایزو ۱۴۰۰۱ به طور مؤثر اجرا و نگهداری شود، می‌تواند به سازمان اطمینان خاطر دهد که ریسک محیط زیست در حال مدیریت و بهبود است.
جلد اول «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» تالیف دکتر قاسم ذوالفقاری عضو هیات علمی و دانشیار گروه محیط زیست دانشگاه حکیم سبزواری را انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد در ۴۵۴ صفحه رهسپار بازار کتاب کرده است.
جلد دوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست»
دومین جلد کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» با جلد سبز‌رنگ یک راهنمای کاربردی برای کنترل آلودگی هوا، آب و خاک، رویارویی با حریق و بیماری و همچنین ساماندهی محیط کار است.
این کتاب با ییان شیوه‌های عملیاتی کنترل آلودگی به صنایع امکان می‌دهد در جهت ایجاد یک محیط کاری استاندارد گام بردارند. در مرحله بعدی کتاب تلاش دارد تا در مبحث مدیریت ایمنی با توضیح مسائل مربوط به حفاظت فردی و مدیریت حریق به مدیران رهنمود دهد که چگونه محیط ایمنی برای کار تدارک ببینند. آنگاه کتاب با توجه به تجربه بیماری کرونا به موضوع بهداشت در محیط کار پرداخته و تاکید دارد یکی از بهترین راهبردهای پیشگیری بیماری، شکستن چرخه عامل بیماری یعنی ویروس بر اساس اصول مدیریت سلامت است.
در نهایت کتاب مقوله ساماندهی محیط کار را مطرح و تصریح می‌کند، مدیر ارشد یک سازمان باید به مسأله ساماندهی محیط کار اعتقاد راسخ داشته باشد تا بتواند بهترین مدیریت را در زمینه ایمنی، سلامت و محیط زیست داشته باشد.
هر فصل این کتاب برای دانشجویان یک درس دو واحدی به شمار می‌رود. همچنین محتوای هر فصل مانند جلد اول از ویژگی اختصار و کاربردی بودن برخوردار است تا کارشناسان و مدیران صنعت بتوانند آن را به عنوان یک راهنمای کاربردی و نه کتابی صرفا با مطالب تئوری، همیشه در دسترس خود داشته باشند.
در نخستین فصل کتاب به نام «کنترل آلودگی هوا» در ابتدا آلودگی هوا تعریف و انواع آلاینده‌های اصلی هوا معرفی می‌شود و سپس با استراتژی‌های مدیریت کیفی هوا آشنا می‌شویم و در انتهای فصل روش‌های کاهش آلاینده‌های هوا، ذرات و بخارات آلی در صنایع را مطالعه خواهیم کرد.
در دومین فصل «کنترل آلودگی آب» ابتدا انواع مختلف آلاینده‌های آب معرفی و سپس روش‌های کاهش یا حذف املاح محلول آب، فلزات سنگین و روش‌های حذف گازها از آب و فاضلاب بیان شده است. فرآیندهای مختلف تصفیه فاضلاب و مراحل مختلف آن در ادامه تشریح شده است.
«کنترل آلودگی خاک» عنوان فصل سوم است که ویژگی‌های خاک بویژه بافت خاک، مفهوم آلودگی خاک و انواع آلاینده‌های خاک بویژه پلاستیک‌ها و میکروپلاستیکها از اهم مطالب آن است و آنگاه پیرامون فناوری‌های اصلاح و بهبود خاک‌های آلوده توضیح لازم آمده است.
در چهارمین فصل «ارزیابی اثرات توسعه» با ابزارهای مدیریت محیط زیست آشنا می‌شویم و فرایند ارزیابی اثرات توسعه و مراحل آن را بررسی و با روش‌های تجزیه و تحلیل اثرات بویژه روش ماتریس آشنایی حاصل خواهیم کرد.
پنجمین فصل «مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت محیط زیست» به مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت هوا، مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت آب، مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت خاک و مدل‌های ارزیابی سریع محل دفن مواد زائد پرداخته است.
ششمین فصل کتاب «تجهیزات حفاظت فردی» مخاطب را با تجهیزات حفاظت فردی شامل حفاظت سر، چشم و صورت، وسایل حفاظت تنفسی، دست و بازو، پا و ساق پا، و حفاظت شنوایی و انواع آنها آشنا و استانداردهای مربوط به هر یک را توضیح می‌دهد تا فرد بتواند وسیله مناسب حفاظت فردی را در شرایط مختلف انتخاب کند.
هفتمین فصل «مدیریت حریق» به علل بروز حریق، کلاس‌های مختلف حریق، سیستم‌های عامل کنترل حریق و سیستم‌های غیر عامل کنترل حریق اختصاص یافته و فناوری‌های جدید کنترل حریق را به‌طور کامل توضیح می‌دهد.
«کنترل بیماری‌های اپیدمیک در محیط کار» در فصل هشتم مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل درباره مفهوم اپیدمی و پاندمی و بیماری‌های مختلف در این زمینه، عوامل مؤثر بر انتشار بیماری‌های واگیردار و شیوه‌های پیشگیری و کنترل کووید-۱۹ در محیطهای کاری مطالب مبسوطی آمده است.
در نهمین فصل کتاب «اصول ساماندهی محیط کار» این فرایند حیاتی و نحوه اجرای آن شامل پاکسازی، نظم و ترتیب، پاکیزه‌سازی، استانداردسازی و انضباط را مرور می‌کنیم تا بتدریج به اصول مختلف مربوط به هر یک تسلط پیدا کنیم.
در فراز مهم کتاب «اصول ساماندهی محیط کار» درباره نظام آراستگی محیط کار یا 5s می‌خوانیم که این سیستم در پی افزایش کیفیت محصول، تقویت روابط انسانی، تعیین معیارهایی برای حذف لوازم و فعالیتهای غیرضروری، ایجاد محیط دلپذیر کاری، دسترسی سریع به اقلام و تجهیزات، کاهش تعداد حوادث ناخواسته و بهبود همه‌جانبه فضای کاری می‌باشد.
5s متشکل از پنج کلمه ژاپنی است که با حرف s آغاز می‌شود. ساماندهی (Seiri) یعنی هنر مدیریت اشيا، نظم و ترتیب Seiton)) افزایش قابلیت دسترسی اقلام، نظافت و پاکیزگی Seiso)) حذف کامل آلودگی، استانداردسازی Seiketsu)) مشخص کردن استاندارد برای اقلام اداری، دستگاهها و مواد و انضباط (Shitsuke) ایجاد عادات مطلوب در حیطه کاری مانند رعایت مقررات ایمنی.
در نخستین بخش یعنی ساماندهی یا پاکسازی، جداسازی اقلام به سه دسته ضروری، غیرضروری و لوازمی که در حال حاضر مورد نیاز نیستند، صورت می‌پذیرد. در این راستا باید اشيا را ابتدا تفکیک و بعد تعمیر یا تعویض کرد. دومین بخش نظم و ترتیب می‌گوید باید طوری محیط کار منظم باشد که با توجه به قانون سی‌ثانیه، وقتی ابزاری لازم است، تنها در مدت سی ثانیه پیدا شود.
برای پیاده‌سازی این قانون ایجاد نظم عمومی، نظم در ثبت، استفاده و بایگانی نامه‌ها و مدارک، نظم در محیط اداری و برای وسایل اداری و نظم در محیط تولیدی ضروری است. سومین بخش، پاکیزه‌سازی عبارتست از دور ریختن ضایعات و پاکیزه کردن اشيا از آلودگی‌ها. پاکسازی محیط سازمان، پاکسازی تجهیزات و وسایل، و همچنین پاکیزگی و آراستگی کارکنان در این زمینه باید انجام گردد.
بخش چهارم استانداردسازی است که در این بخش برای همه اقلام اداری، دستگاهها و تجهیزات، ابزار و وسایل، مواد و قطعات و علامت‌ها باید استاندارد لازم مشخص شود. تاکید اصلی در استانداردسازی متوجه مدیریت است که با استفاده از چک‌لیستهای مناسب و استانداردسازی هماهنگ محیط کار را به نحوی مدیریت و کنترل کند تا همواره همه عوامل با سرعت و دقت لازم مورد استفاده قرار گیرد.
در استانداردسازی باید دو اصل را در نظر داشت اول بازدید از ماشین‌آلات، تجهیزات، محوطه کار، نیروی انسانی، محصولات و کیفیت آنها و دوم انتخاب رنگهای معین برای محیطهای مختلف کاری و نیز طراحی برچسب‌های متفاوت برای مشخص کردن دستگاه‌های حساس، خراب، ضروری و دارای اولویت. شروع پیاده‌سازی این بخش از دفتر کار مدیریت است.
پنجمین بخش انضباط یعنی ایجاد عادات درست کاری مانند رعایت مقررات ایمنی به جای عادات نادرست، آن هم از مسیر آموزش، برقراری انضباط، آراسته‌سازی کارکنان و توسعه فرهنگ مشارکت در محیط کار. نمونه چک‌لیستها، دستورالعمل‌ها و استانداردهای مرتبط با نظام آراستگی محیط کار در پایان کتاب ارائه شده است.
جلد دوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» تألیف دکتر قاسم ذوالفقاری در ۲۸۸ صفحه با قطع وزیری را انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.
جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست»
جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» با جلد صورتی به عنوان یک راهنمای سریع در محیط کار و اجرا برای کارکنان صنایع و سازمان‌های مختلف به معرفی و بحث حرفه‌ای و تخصصی پیرامون استانداردهای ایمنی، چگونگی مدیریت حوادث و رویدادها، طرح شرایط اضطراری و صفر تا صد شیوه تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست می‌پردازد.
کتاب در نخستین گام استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت شغلی ISO 45001، استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE-MS) و استاندارد سیستم مدیریت ممیزی ISO 19011 را تعریف می‌کند و سپس مباحثی مهم چون مدیریت حوادث و رویدادها، طرح شرایط اضطراری (ERP)، مدیریت HSE قراردادها و ارزیابی قابلیت و عملکرد HSE پیمانکاران را تشریح کرده است. در نهایت در فصل آخر شیوه تدوین طرح ایمنی، سلامت، و محیط زیست HSE-PLAN آمده است.
در فصل اول کتاب «استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت شغلیISO 45001» این استاندارد و چارچوب آن برای ایجاد یک محیط کار سالم و ایمن بیان شده است تا خواننده کتاب بتواند در یک تیم ممیزی در پیاده‌سازی این استاندارد ایفای نقش کند.
دومین فصل کتاب به «استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت، و محیط زیست (HSE-MS)» و بندهای هفت‌گانه آن شامل رهبری و تعهد؛ خط مشی و اهداف استراتژیک؛ سازمان، منابع و مستندسازی؛ ارزیابی و مدیریت ریسک؛ طرح‌ریزی؛ اجرا و پایش و بازنگری اختصاص یافته و همچنین با تشریح موضوع سوابق تلاش شده تا به فراگیر موقعیت‌های عدم انطباق و اقدام اصلاحی، گزارش رویداد و پیگیری رویداد آموزش داده شود. با مطالعه «استاندارد سیستم مدیریت ممیزی ISO 19011»
سومین فصل انتظار می‌رود فراگیر بتواند توانایی تولید یک برنامه ممیزی و انجام ممیزی را در قالب یک همکاری تیمی کسب کند.
در چهارمین فصل «مدیریت حوادث و رویدادها» ثبت حوادث، گزارش‌دهی و بررسی و آنالیز حوادث آموزش داده شده تا مخاطب بتواند وضعیت حوادث را از طریق محاسبه ضرایب تکرار و شدت حادثه نشان دهد و همچنین علل ریشه‌ای حادثه را استخراج و اقدام اصلاحی را تعریف کند.
در پنجمین فصل «طرح شرایط اضطراری» وضعیت‌های اضطراری طبیعی مانند زلزله، طوفان و خشکسالی به همراه وضعیت‌های اضطراری انسان‌ساخت مانند تصادفات جاده‌ای و تروریسم توضیح داده شده است. فراگیر با مطالعه این فصل جایگاه چرخه مدیریت بحران در HSE را در قالب نمودار ترسیم و طرح واکنش در شرایط اضطراری را برای یک سازمان تدوین و اقدامات قبل از وقوع، حین وقوع و پس از وقوع را تشریح خواهد کرد.
ششمین فصل «مدیریت HSE قراردادها» گام‌های هشت‌گانه مکانیزم مدیریت HSE پیمان را توصیف و توانایی محاسبه امتیاز فنی و HSE پیمانکار را آموزش می‌دهد. در
هفتمین فصل «ارزیابی قابلیت و عملکرد HSE پیمانکاران» روش‌های پرسشنامه و کارت امتیازی متوازن آموزش داده شده تا مخاطب بتواند از لحاظ HSE پیمانکاران را امتیازدهی و با استفاده از شاخص‌های عملکردی ارزیابی کند.
با مطالعه هشتمین فصل «تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست» فراگیر خواهد توانست یک طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست را برای یک پروژه یا سازمان در فازهای ساخت یا بهره‌برداری تدوین کند.
استاندارد بین‌المللی سیستم‌های مدیریت ایمنی و سلامت شغلیISO 45001 در سال 2018 با هدف جلوگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های مرتبط با کار و فراهم کردن محل‌های کار ایمن و سالم تدوین شده است که برای هر سازمانی صرفنظر از اندازه، نوع و فعالیت آن قابل اجراست و پیاده‌سازی آن یک تصمیم استراتژیک و عملیاتی مهم است.
در استاندارد سیستم مدیریت ایمنی، سلامت، و محیط زیست (HSE-MS)، به مسأله محیط زیست توجه فراوانی شده که با اجرای آن تعهد مدیریت سازمان، اصولِ کاري، ساختار سازمانی، مدیریت ریسک، طرح‌ریزی فعالیتهای کاری، ممیزی و انجام اقدامات اصلاحی و بازنگری فعالیت‌ها تببین می‌شود و اطمینان حاصل می‌شود که سازمان در مسیر درست ایمنی، سلامت، و محیط زیست حرکت می‌کند.
کتاب تصریح می‌کند اساس سیستم مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست، رهبری و تعهد مدیریت ارشد سازمان و آمادگی آن به منظور فراهم کردن منابع کافی برای HSE است. شرکت باید یک فرهنگ سازمانی ایجاد کند که در آن به خواسته‌های شرکت در زمینه بهبود عملکرد HSE اعتقاد وجود داشته باشد، برای بهبود عملکرد HSE انگیزه وجود داشته باشد، افراد در زمینه HSE مسئول و پاسخگو باشند و در تمام سطوح برای توسعه سیستم مدیریت HSE مشارکت وجود داشته باشد.
همچنین در جهت پيشگيري از بروز وضعيت‌هاي اضطراري و جلوگيري از گسترش وضعيت‌هاي اضطراري به جامعه و آسيب رسيدن به افراد و اموال عمومي تدوين طرح واکنش در شرایط اضطراری (ERP) برای هر پروژه و سازمانی ضرورت دارد. در این کتاب روش‌های به‌روز واکنش در شرایط اضطراری، تشکیل کمیته اضطراری، تدوین دستورالعمل‌های آمادگی و واکنش اضطراری، ارتباط مؤثر با منابع خارجی مانند آتش‌نشانی و اورژانس و تمرین شرایط اضطراری کاملا تشریح و آموزش داده شده است.
جان کلام کتاب ضرورت تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست یا HSE-PLAN به معنای مجموعه‌ای از روش‌ها و اقدامات تعریف‌شده برای کنترل و مدیریت مخاطرات یک پیمان خاص یا سازمان در فازهای بهره‌برداری و ساخت است. هدف از تدوين طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست تشریح کلیه فعالیتهای تاثیرگذار بر HSE برای پیشگیری از بروز حوادث جانی، خسارات مالی، آسیب‌های زيست‌محيطي، بیماری‌های شغلی همکاران، کارفرما، پیمانکاران فرعی و کلیه افراد ذینفع و در نهایت بهبود عملکرد HSE در پروژه می‌باشد.
کتاب رهنمود می‌دهد که طرح تدوین‌شده باید اهداف خود را شفاف بیان کند، منابع مورد نیاز را مطرح کند، برنامه زمانبندی داشته باشد، مسئولیت‌ها برای رسیدن به اهداف مشخص کند، روش‌های کاربردی دستیابی به اهداف را تشریح کند، سازوکارهای بازخورد به کارکنان در مورد عملکرد ایمنی آنها را تعیین کند و سازوکارهایی برای ارزیابی و پیگیری مشخص کند. براین مبنا صفر تا صد تدوین طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست شامل هدف، دامنه کاربرد و تعاریف؛ خط‌مشی و اهداف؛ مدیریت ریسک HSE؛ الزامات قانونی و استانداردها؛ صلاحیت، آموزش و آگاهی؛ ارتباطات و مشارکت؛ مستندات HSE و کنترل عملیات و روش‌های اجرایی HSE را در این کتاب مطالعه خواهید کرد.
از فرازهای مهم کتاب تاکید آن بر امر آموزش همه کارکنان در زمینه HSE و همچنین در نظر گرفتن برنامه‌های انگیزشی برای تمامی پرسنل مانند جایزه ایمنی است که از اهمیت اجرای طرح ایمنی، سلامت و محیط زیست در همه سطوح یک سازمان حکایت دارد.
جلد سوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» تألیف دکتر قاسم ذوالفقاری در ۲۰۲ صفحه با قطع وزیری را انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.
