همشهری آنلاین- فواد بدری: ساخت دروازه شاه عبدالعظیم در حصار طهماسبی و انتقال آن به حصار ناصری از داستان‌های خواندنی پایتخت است. آن‌طور که تهران‌شناس‌ها می‌گویند دروازه شاه عبدالعظیم در عصر صفوی، مسیر ورود به بازار تهران بود اما با تخریب خندق طهماسبی به حوالی میدان شوش و ابتدای مسیر رسیدن به حرم عبدالعظیم(ع) منتقل شد.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

این دروازه قدیمی برای نخستین بار در محدوده تقاطع بازار حضرتی و خیابان مولوی ساخته شد و به همین دلیل بازار حضرتی را در آن سال‌ها با همین عنوان یعنی بازار شاه عبدالعظیم می‌شناختند. نصرالله حدادی، تهران‌شناس درباره محدوده‌ای که دروازه شاه عبدالعظیم در آن قرار داشت می‌گوید: «این محدوده در دوره صفوی جزء خندق عتیق بود که در دوره ناصرالدین شاه پر شد و خندقی در میدان شوش فعلی ساختند که به آن خندق جدید می‌گفتند. دروازه شاه عبدالعظیم در سال آذر ۱۲۴۶ به دستور ناصرالدین شاه و به همراه خندق عتیق تخریب شد و ۹ سال طول کشید تا ۱۲ دروازه اطراف تهران بسازند و خندق ناصری شکل بگیرد. بعد از شکل‌گیری خندق ناصری دروازه شاه عبدالعظیم که در چهارراه مولوی بود را به مکان جدید یعنی میدان شوش فعلی منتقل کردند.»

ری؛ تفرجگاه مومنین

انتخاب نام شاه عبدالعظیم برای یکی از دروازه‌های مهم تهران هم ماجرای مفصلی دارد و نشانه ارادت تهران نشین‌ها به حضرت عبدالعظیم(ع) بوده است. نقل است که تهرانی‌ها در عهد ناصری اطراف خندق جدید بیتوته می‌کردند و برای زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) آماده می‌شدند.

نصرالله حدادی معتقد است سفر دسته‌جمعی مردم تهران به حرم حضرت عبدالعظیم تا ابتدای دهه ۴۰ هم ادامه داشت: «مردم قبلاً با درشکه‌های مخصوص خودشان را به حرم حضرت عبدالعظیم(ع) می‌رساندند و از دهه ۴۰ اتومبیل وارد خیابان‌های تهران شد اما باز هم خیلی‌ها سفر با درشکه را ترجیح می‌دادند. رسم بر این بود که خانواده‌های متدین در روز سیزده‌به‌در خودشان را به دروازه شاه عبدالعظیم می‌رساندند تا برای زیارت حرم به شهرری بروند. خانواده‌های مرفه و پولدار هم برای تفریح و تفرج به تجریش می‌رفتند. زمین‌های اطراف حرم عبدالعظیم(ع) در آن سال‌ها ممنوع از زمین‌های سبزیکاری بود و شهرری سبزی و کاهوی معروفی داشت که مردم به‌عنوان سوغات به تهران می‌آوردند. در همان روزگار بود که شعر معروفی با این مضمؤمن بر سر زبان‌ها افتاد: چه خوش بود که به یک کرشمه دو کار/ زیارت شه عبدالعظیم و دیدن یار».

دروازه شاه عبدالعظیم به همراه دروازه غار جزو دو دروازه قدیمی تهران است که یک دهه قبل توسط شهرداری تهران احیا شد. دروازه شاه عبدالعظیم در ضلع شمال میدان شوش و بین خیابان‌های ری و صاحب جمع با همان شکل و شمایل قبلی ساخته شده و هنوز دروازه ورود به جاده ری و رسیدن به حرم عبدالعظیم(ع) است.