مجمع گفتگوی آسیا Asia cooperation dialogue)) در یک نگاه

ایده تشکیل مجمع برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۱ به ابتکار آقای تاکسین شیناواترا نخست وزیر وقت تایلند در سی‌وچهارمین نشست وزرای امور خارجه کشور‌های آ. سه. آن مطرح و مورد بحث قرار گرفت و اولین نشست وزرای امور خارجه آن در سال ۲۰۰۲ با حضور نمایندگان ۱۸ کشور عضو در تایلند برگزار شد.

ظرف چهار سال تعداد اعضای مجمع گفتگوی آسیا به ۳۱ کشور افزایش یافت و این روند در سال‌های بعدی نیز ادامه یافت تا اینکه اعضای آن را به ۳۵ کشور رساند و اکنون این مجمع فراگیرترین تشکیلات فرامنطقه‌ای است که تقریبا همه کشور‌های آسیایی در آن عضویت دارند.

ایران، تایلند، اندونزی، مالزی، فیلیپین، برونئی، سنگاپور، کامبوج، ویتنام، میانمار، لائوس، نپال، روسیه، ترکیه، ژاپن، چین، مغولستان، کره جنوبی، هند، افغانستان، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، بوتان، کویت، بحرین، عربستان، قطر، امارات، عمان، فلسطین، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان ۳۵ عضو این سازمان فراگیر آسیایی را تشکیل می‌دهند.

ترکیب گروه به گونه‌ای است که کشور‌های آ. سه. آن را به کشور‌های آسیای میانه و غرب آسیا و خاورمیانه متصل می‌کند که طبعا این امر به همگرایی و جهانشمولی کمک می‌کند.

مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیایی بر پایه گفتگو شکل گرفته و سعی دارد راه‌های جدیدی را برای ایجاد همکاری‌های مختلف با تمرکز بر مسائل توسعه‌ای و اقتصادی، شناسایی و تقویت کند.

هدف مهم مجمع گفتگوی همکاری آسیا، توانمند سازی جوامع از طریق ارتقاء امنیت، گسترش آموزش، کاهش فقر، افزایش اشتغال، کاهش تورم، افزایش نقش زنان در مدیریت، و پرداختن جدی و گسترده به مسایل زیست محیطی در گستره آسیا است.

همکاری در حوزه‌های مواصلات؛ علم، فناوری و نوآوری؛ آموزش و توسعه منابع انسانی؛ امنیت غذایی، امنیت انرژی و امنیت آبی؛ فرهنگ و گردشگری؛ و توسعه پایدار و فراگیر در دستورکار این مجمع قرار دارد.

ارتقاء همگرایی بین کشور‌های آسیایی، گسترش بازار تجارت و مالی آسیا، تبدیل آسیا به یک شریک توانمند برای تعامل با دیگر نقاط جهان و انتقال آسیا از یک قاره به یک منطقه تاثیرگذار در معادلات جهانی از جمله مهمترین اهداف اصلی مجمع گفتگوی همکاری آسیایی به شمار می‌رود.

کشور‌های عضو به لحاظ انسجام و همگرایی رو به رشد خود تمایل دارند که بازار اقتصاد و تجارت با توجه به ظرفیت و توانمندی‌های کشور‌های آسیایی رشد کرده و به نحو بهینه از سرمایه‌های موجود استفاده شود.

اتحادیه آسیایی تهاترمی تواند از سوی مجمع گفتگوی همکاری آسیایی با هدف ایجاد ارتباطات نهادینه برای توانمندساختن محیط کسب و کار و همچنین کاهش موانع اجرایی و مقرراتی پیش روی کسب و کار بکار گرفته شود.

کشور‌های عضو، بر اساس ظرفیت‌های خود مشارکت فعال داشته و برقراری نوعی توازن در مراودت اقتصادی، تجاری و گردشگری را بین کشور‌های آسیایی دنبال می‌کنند.

ارتقای همکاری‌های متقابل، شناسایی نقاط قوت و فرصت‌های مشترک در آسیا، به بهبود زندگی مردم، توسعه جامعه مبتنی بر دانش، بالا بردن و توانمند سازی جامعه و مردم آسیا و افزایش رقابت اقتصادی آسیا در جهان خواهد شد.

امروز همگان اذعان دارند که هیچ موضوع بین‌المللی، بدون حضور و همکاری تنگاتنگ قدرت‌های آسیایی قابل حل و فصل نیست؛ و در حل معضلات کلان کره زمین همچون تغییرات آب و هوا، بحران محیط زیست، مشکلات اجتماعی مانند: آوارگان، پناه‌جویان، بی سوادی و فقر، این کشور‌های آسیایی هستند که به عنوان بازیگران عرصه تحقق امنیت جمعی، نقش آفرینی می‌کنند.

آسیا از لحاظ نیروی انسانی بزرگترین قاره بشمار می‌رود، از لحاظ منابع طبیعی غنی‌ترین ظرفیت را داراست، ازلحاظ اکولوژی منحصر به فرد است، و از لحاظ ادیان و مذاهب و نژاد‌ها از تنوع بسیاری برخوردار است.

سه حوزه تمدنی بزرگ و برجسته شامل تمدن چین، هند و ایران در قاره آسیا وجود دارد که از یکدیگر جدا نیستند و تعاملاتی سازنده بین این تمدن‌ها از گذشته‌های دور در جریان بوده است.

تجربه همگرایی کشور‌ها نشان می‌دهد که همگرایی در حوزه‌های سیاست نرم می‌تواند نقطه آغاز مناسبی برای قاره کهن آسیا باشد که به نوبه خود می‌تواند قلمرو‌های اقتصادی و یا فرهنگی را در بر گیرد. از این رو “مجمع گفتگوی همکاری‌های آسیا” به عنوان بزرگترین تشکل آسیایی برای تاثیر گذاری واقعی در تحولات منطقه‌ای و بین المللی قدم به عرصه رقابت جهانی گذاشته است.

سازوکار‌های چندجانبه‌ای نظیر سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، گروه دی۸، اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای حاشیه اقیانوس هند، انجمن ملل آسیای جنوب شرقی (آ. سه. آن)، سازمان همکاری شانگ‌های و اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا (سارک) می‌تواند به ترویج اهداف مجمع گفتگوی همکاری آسیایی چه به صورت منفرد یا در چارچوب بین نهادی کمک نماید.

از طریق توسعه همه جانبه است که بهبود شرایط زندگی و احترام به تنوع فرهنگی و حقوق انسان‌ها حاصل می‌شود. این مجمع می‌تواند با توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی، و اتصال شرق و غرب آسیا به یکدیگر، چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای از آرامش و ثبات در کل قاره، و افق روشنی از زندگی بهتر را برای شهروندان آسیا ترسیم نماید.

جایگاه ویژه ایران در مجمع گفتگوی آسیا

جمهوری اسلامی ایران پس از سومین نشست وزیران خارجه مجمع گفتگوی آسیا در چین در ۲۰ ژوئن ۲۰۰۴ به عضویت این مجمع در آمد.

ریاست مجمع هم اکنون برعهده بحرین است و از ماه میلادی آینده به جمهوری اسلامی ایران منتقل خواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران پیش از این نیز میزبانی و ریاست نشست مجمع گفتگوی آسیا را عهده دار شده بود.

جمهوری اسلامی ایران در نهمین نشست گفتگوی همکاری‌های آسیا در تهران (۱۷ و ۱۸ آبان ماه ۱۳۸۹) پیشنهادات مشخصی را در زمینه همکاری‌های فرهنگی کشور‌های عضو ارائه داد که مورد تصویب قرار گرفت و مسئولیت اجرایی برنامه‌های آن را برعهده گرفت.

اولین نشست همکاری‌های فرهنگی مقامات ارشد مجمع گفتگوی همکاری‌های آسیا در روز‌های ۱۹ و ۲۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ با هدف برنامه ریزی، سیاست گذاری و تعیین خط مشی همکاری‌های فرهنگی میان کشور‌های آسیایی به مدیریت معاون سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تهران برگزار شد.

کشور‌های شرکت کننده در سه کمیته: ۱) سینما، تئاتر، رادیو و تلویزیون؛ ۲) پژوهش و انتشارات و ۳) مردم شناسی و تبادلات فرهنگی به بحث و بررسی زمینه‌ها و طرح‌های همکاری فرهنگی پرداختند. جمهوری اسلامی ایران پس از انتخاب به عنوان گزارشگر نشست، شانزده پیشنهاد مشخص رادرزمینه‌های فرهنگی مطرح نمود که موردتایید کلی نمایندگان شرکت کننده قرار گرفت.

اکنون نیز با توجه به دیپلماسی فعال دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی به نظر می‌رسد احرازمجدد ریاست مجمع گفتگوی آسیا از سوی ایران به پویایی هرچه بیشتر این مجمع خواهد انجامید.

کشور‌های آسیایی با توجه به منابع عظیم طبیعت، انسانی و توسعه علوم و فناوری، از فرصت‌های فراوان همکاری برخوردارند و جمهوری اسلامی ایران به دنبال تحکیم همکاری‌های منطقه‌ای بین کشور‌های آسیایی است.

مزیت جغرافیایی، امنیت و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه، در زمینه خطوط ریلی، هوایی و دریایی، ایران را به مسیری مطمئن، برای کریدور‌های بین‌المللی تبدیل کرده و جمهوری اسلامی ایران به دنبال آن است تا نقشی فعال‌تر در شبکه حمل و نقل آسیا - اروپا ایفا نماید؛ و از طریق توسعه ظرفیت‌های خود، به زودی به قطب جدید حمل و نقل هوایی و ریلی در غرب آسیا تبدیل گردد.

موقعیت جمهوری اسلامی ایران در کریدور‌های ارتباطی «شمال-جنوب» و «شرق-غرب» در کنار زیرساخت‌های توسعه­ یافته حمل و نقل، نقشی حائز اهمیت در ارتباط اعضای جامعه آسیایی به دیگر مناطق و مشارکت در «ستون ارتباطات» مجمع گفت‌وگوی آسیایی ایفا می‌نماید.

علاوه بر توافقنامه‌های دوجانبه، امضای موافقتنامه‌های ترانزیتی متعدد از جمله «موافقتنامه کریدور ترانزیتی بین المللی شمال-جنوب»، «موافقتنامه ترانزیتی عشق آباد» و «موافقتنامه سه جانبه چابهار» جملگی در زمره سازوکار‌هایی است که هدف مشترک ایجاد «ارتباطات» بین جوامع منطقه را ترویج و تقویت می‌نماید.

در این میان با عضویت ایران در دو سازمان و اتحادیه آسیایی بزرگ شامل: سازمان شانگ‌های و اتحادیه بریکس نقش و جایگاه ژئوپلتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی ایران را بیش از پیش افزایش داده است که بی تردید بخشی از آثار و نتایج آن در حوزه مجمع گفتگوی آسیایی نیز در دوره ریاست یک ساله ایران منعکس خواهد شد. احمد کاظم زاده