اتحادیه اقتصادی اوراسیا سکویی برای تقویت جایگاه اقتصادی روسیه و اهمیت مضاعف آن بعد از جنگ اوکراین

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ با وجود اینکه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۵ شکل گرفت، اما بعد از جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌های غرب و امریکا علیه روسیه اهمیت مضاعفی یافته است.

روسیه درراستای سیاست خارجی خود در منطقه خارج نزدیک به دنبال دستیابی به جایگاه قدرت اولی است و طی سال‌ها و دهه‌های گذشته سعی کرده ساختار‌هایی را ایجاد کند که دستیابی به چنین هدفی را تسهیل کند.

یکی از این ساختار‌های نوپا، اما در حال گسترش، اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. اعضای اصلی این اتحادیه را بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و ارمنستان و اعضای ناظر ان را ازبکستان، مولداوی و کوبا تشکیل می‌دهند و ایران در یک قدمی تشکیل منطقه ازاد تجاری با اتحادیه اوراسیا قرار دارد.

معاهده تشکیل این اتحادیه در ۲۹ مه ۲۰۱۴ توسط بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد و از یکم ژانویه ۲۰۱۵ اجرایی شد.

این اتحادیه یکی از قدرتمندترین اتحادیه‌های منطقه‌ای در حال توسعه است و جمعیت مصرف کنندگان آن بالغ بر ۱۸۵ میلیون نفر و کل تولید ناخالص این اتحادیه بیش از دو تریلیون دلار است.

این اتحادیه به دنبال حذف تدریجی قوانین گمرکی داخلی این کشور‌ها در داخل اتحادیه و قرار دادن تعرفه خارجی مشترک در میان کشور‌های عضو و هماهنگ‌سازی روند‌های گمرکی آن‌هاست.

هدف مهمی که روسیه اکنون به عنوان رئیس اتحادیه اقتصادی اورآسیا آن را با جدیت دنبال می‌کند تلاش برای کاهش ارتباط تبادلات اقتصادی، تجاری و مالی کشور‌های عضو این اتحادیه با دلار به عنوان ارز مسلط بین المللی است.

در این راستا سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در اواسط دسامبر ۲۰۲۲ اعلام کردکه به زودی کشور‌های اتحادیه اقتصادی اورآسیا برای تسویه بهای مبادلات تجاری خود از ارز‌های دیگری به غیر از دلار آمریکا استفاده خواهند کرد.

اهمیت کنار گذاشتن دلار از مبادلات تجاری کشور‌های اتحادیه اقتصادی اورآسیا با توجه به جمعیت، وسعت و تولید ناخالص داخلی مجموع کشور‌های عضو آن مشخص می‌شود.

روسیه به عنوان کشور پایه گذار این اتحادیه اقتصادی با توجه به سوء استفاده آمریکا از سیطره دلار بر بازار‌های مالی جهان و استفاده از آن به عنوان نخستین ارز مبادلاتی بین کشور‌ها خواهان کنار گذاشتن دلار از معاملات و مبادلات اقتصادی و تجاری و تبادلات مالی شده است. روسیه به همراه چین به عنوان دو قدرت بین المللی رقیب آمریکا گام‌های مهمی را در این زمینه برداشته اند.

تلاش روسیه برای حفظ نقش محوری در حل مناقشه قره باغ

ولادیمیرپوتین در حالی میزبان دور جدیدی از نشست سه جانبه برای حل مناقشه قره باغ و تبدیل آتش بس به صلح دائمی شده است که پیشتر آرارات میرزویان وزیر امور خارجه ارمنستان مذاکرات در واشنگتن بر سر معاهده صلح با باکو را مثبت ارزیابی کرده و از گفتگو‌های موثر بر سر مسائل دشوار میان طرف‌های درگیر خبر داده بود.

به گفته وی در مذاکرات واشنگتن پیشرفت‌هایی حاصل شد و امکان توافق بر سر ۲ ماده دیگر از پیش نویس معاهده صلح به وجود آمد و در عین حال بر سر چندین ماده دیگر هم چنین امکانی وجود دارد.

الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان نیز پس از گفتگو با «هیتاناس ناوسدا» رئیس‌جمهور لیتوانی در «ویلنیوس» با تاکید بر لزوم برقراری صلح با ارمنستان گفت: ما فکر می‌کنیم که انعقاد یک پیمان صلح (با ارمنستان) اجتناب‌ناپذیر است و تلاش می‌کنیم که تلاش‌های سازنده‌ای را برای رسیدن به این هدف صورت دهیم. طبیعتاً این پیمان صلح باید هنجار‌ها و اصول بین المللی را در برگیرد. "

جنگ بر سر منطقه قره‌باغ کوهستانی در نهم نوامبر ۲۰۲۰ (۱۹ آبان ۱۳۹۹) با توافق آتش‌بس به امضای نخست‌وزیر ارمنستان، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان و رئیس‌جمهور روسیه پایان یافت و روسیه به عنوان میانجی این توافق نقش‌آفرینی کرد. جمهوری آذربایجان در این دور از درگیری‌ها مناطقی از جمله قره‌باغ را از اشغال ارمنستان خارج ساخت. نظامیان روس نیز به عنوان نیرو‌های حافظ صلح در چهارچوب این توافق در منطقه ناگورنو قره‌باغ مستقر شدند.

مقام‌های روسیه در بیش از دو دهه اخیر در مذاکرات برای حل مناقشه قره باغ سعی کرده اند نقش میانجی بی طرف را بازی کنند. روسیه طی سال‌های گذشته تلاش نموده است در روابط با جمهوری آذربایجان و ارمنستان توازن لازم را ایجاد نماید.

در استراتژی سیاست خارجی روسیه، منطقه قفقاز جنوبی بخشی از حوزه منافع حیاتی این کشور تلقی شده و تحولات آن ارتباط مستقیمی‌با منافع و امنیت ملی روسیه دارد.

در دوران پسا شوروی بیشترین تهدیدات نسبت به امنیت ملی روسیه جدید از این ناحیه بوده و بیشترین بحران‌ها در حوزه کشور‌های استقلال یافته پسا شوروی، در این منطقه رخ داده است.

جمهوری آذربایجان و ارمنستان در تاریخ ۱۹ آبان ماه سال ۱۳۹۹ (۹ نوامبر ۲۰۲۰) در پی جنگی ۴۴ روزه، قرارداد صلحی را با میانجی گری روسیه امضا کردند که بر اساس آن هفت منطقه اشغالی پیرامونی جمهوری خود خوانده قره باغ که طی جنگ سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ به اشغال نیرو‌های ارمنی در آمده و بخشی از آن‌ها در جریان جنگ اخیر آزاد شده بود، به طور کامل در اختیار نیرو‌های آذربایجانی قرار گرفت.

این توافق صلح در حالی حاصل شد که طی بیش از دو دهه قبل از آن، یعنی بعد از آتش بس سال ۱۹۹۴ با وجود مذاکرات طولانی دو طرف که با میانجی گری روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه روسای گروه مینسک انجام شده بود، نتیجه‌ای به دست نیامده بود. نکته مهم این قرارداد نقش محوری روسیه و عدم حضور سایر قدرت‌ها به ویژه آمریکا و فرانسه بود.

مسکو با هر دو کشور در عرصه‌های مهمی همکاری می‌کند که از مهم‌ترین عرصه همکاری روسیه با جمهوری آذربایجان، فنی، نظامی، انرژی و حمل و نقل و با ارمنستان عرصه‌های نظامی و انرژی محسوب می‌شود.

از دید تعلقات ژئوپلتیکی، روسیه به دنبال این است که با هر دو کشور ارمنستان و آذربایجان روابط خوبی داشته باشد. از دید روسیه، ارمنستان در حوزه استراتژیک و نظامی، آذربایجان نیز بلحاظ منابع انرژی و مالی از اهمیت زیادی برخوردارند؛ لذا روسیه خود را در شرایطی می‌بیند که مجبور است رضایت هر دو طرف را جلب نماید. احمد کاظم زاده