در کشور ما معمولاً بعد از بارش برف، به منظور یخ‌زدایی و جلوگیری از لغزندگی سطح معابر و بروز مخاطرات مربوط به آن، روش پاشیدن نمک یا مخلوطی از شن و نمک را به کار می برند. اگرچه این راهکاری ساده و ارزان برای کاهش اثرات یخ زدگی گذرگاه ها است، اما به باور کارشناسان، روشی قدیمی و غیراستاندارد است که خسارت های گسترده و جبران ‌ناپذیری به محیط زیست وارد می آورد.

نمک ­پاشی علاوه ­بر آثار ضد محیط زیستی بسیار، حتی پیامدهای اقتصادی مخربی هم دارد که ارزان بودن استفاده از نمک را غیرقابل توجیه می‌کند؛ متخصصان امور فنی می گویند نمک پاشی هزینه های پنهان فراوانی بر سازه‌های جاده‌ای مثل پل ها، پایه های فلزی و آسفالت جاده ها تحمیل می کند و سبب پوسیدگی قطعات زیرین خودروها (به ویژه شاسی و اگزوز خودرو) می شود که با محاسبه هزینه و فایده اقتصادی، پرهیز از این روش یک ضرورت محتوم به نظر می رسد.

برخی آسیب های زیست محیطی نمک پاشی

هر نمکی که روی برف و یخ پخش می‌شود، سرانجام در بخشی از محیط باقی خواهد ماند و قابل ردیابی در یک یا هر سه مسیر ذیل است: ۱- یا به دلیل انحلال سریع، در برف ذوب و حل می‌شود و مستقیماً به صورت هرز آب درمی آید ۲- یا با حرکت خودرو‌ها به حاشیه جاده‌ها پخش و به سمت پایین و داخل خاک تراوش می‌شود و به سفره‌های آب زیرزمینی، منابع آب آشامیدنی یا ریشه گیاهان نفوذ می‌کند ۳- یا مستقیماً روی گیاهان حاشیه جاده‌ها ته نشین می‌شود و عاقبت آن هم به خاک و آب راه می‌یابد.

الف- آلودگی منابع آبی

نمک پاشی باعث شور شدن آب‌های زیرزمینی، از دست رفتن قابلیت مصرفی این آب ها، شوری آب سدهای کوچک و دریاچه ها و تشدید بحران تأمین آب می شود. طبق آمار رسمي كشور سالانه بيست ميليون تن نمك براي يخ زدايي معابر و جاده ها در كشور استفاده مي شود که بر اساس نتایج یک پژوهش، اين ميزان نمک مي تواند حدود 33 ميليارد مترمكعب آب را آلوده سازد.

ب- آلودگی خاک

در سرتاسر جهان، شوري و قلیایی شدن خاک، حاصلخیزي و کیفیت خاک را کاهش می دهد. خواص شیمیایی و فیزیکی خاك را از بین می برد؛ باعث افزایش سختی، کاهش نفوذپذیري، کاهش تهویه و هوادهی و افزایش سرعت فرسایش خاک می شود؛ همچنین میکرو ارگانیسم هاي موجود در خاك را از بین می برد و بافت بیولوژیکی خاک را تخریب می کند.

ج- آسیب به گیاهان و جانداران

افزایش مقدار نمک در خاك، اراضی کشاورزي و باغات را به ویرانی می کشاند؛ با کمال تأسف باید گفت درختان بيشترين آسيب پذيري را نسبت به ساير گونه های گیاهی در برابر نمك دارند. نمک توانایی گیاهان را در جذب آب و مواد غذایی کاهش می دهد، رشد گیاهان را کم می کند و متعاقباً بر زیستگاه حیوانات تأثیرات مخرب می گذارد. بد نیست بدانیم وجود نمک در خاك مانع از جذب آهن توسط گیاه می شود و بدین ترتیب آهن از چرخه خوراک جانداران از جمله انسان حذف می شود. همچنین قدرت باروري کل گیاه را محدود می نماید و در شرایط حاد نیز گیاه کاملاً ضعیف و در نهایت خشک می شود.

د- آلودگی هوا

در روزهاي بعد از يخبندان كه تابش آفتاب سطح معابر را خشك مي كند، ذرات نرم و ریز نمک و ماسه، تحت تأثیر عبور و مرور عابران، جريان ترافيك و وزش باد، به صورت غبار و ذرات معلق وارد هوا مي شوند. در اين شرايط مشاهدات زيادي به ویژه در نواحي درون شهري، افزايش ذرات معلق در هوا و میزان ماندگاری آنها را حتي تا چند برابر ميزان استاندارد نشان داده است.

پیشنهاد

به نظر می رسد با آغاز بارش برف، کافی است خودروهای برف روب بطور مستمر برف را از مسیرهای اصلی به کناره برانند و شهروندان نیز در طول زمان بارش برف، جلوی منازل یا مغازه های خود را مرتباً پاک کنند و از تجمیع برف در گذرگاه هایی مثل پیاده روها جلوگیری نمایند. بدین ترتیب با فرارسیدن شب و تشدید سرما، با مشکل یخبندان معابر مواجه نخواهیم شد.

در شرایط حاد نیز بهتر است شهرداری ها تنها به پاشیدن سنگ ریزه و شن اکتفا کنند و از افزودن نمک خودداری نمایند؛ شاید قدری از آسیب بر طبیعت کاسته شود.

پژوهشگر: مرجان شریف زاده