به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، دوره ابتدایی، دوره مهمی برای شکل‌گیری بسیاری از مهارت‌های فکری و رفتاری که ازجمله مهم‌ترین مهارت‌های زندگی هستند، در دانش‌آموزان است. مهارت‌های زندگی می‌توانند به عنوان راهکاری مؤثر جهت افزایش سلامت افراد و جامعه به کار روند.
این مهارت‌ها شامل مجموعه‌ای از توانایی‌ها هستند که زمینه سازگاری و رفتار مفید و مثبت را فراهم می‌آورند. یکی از این مهارت‌های زندگی، خودآگاهی است.
از زمان‌های قدیم، خودآگاهی، مورد توجه متفکران بوده است، زیرا اگر انسان نسبت به خودش شناخت بهتری داشته باشد، انتخاب‌های بهتری در تصمیم‌گیری‌های مهم و سرنوشت‌ساز زندگی خواهد داشت.
بنا بر نظر متخصصان، اگر افراد از توانمندی‌های خود، آگاه نباشند و ظرفیت‌های وجودی خود را نشناسند، نمی‌توانند استعداد‌ها و ارزش‌های خود را شکوفا کنند. یکی از پیامد‌های منفی ضعف در خودآگاهی، آسیب‌پذیری اجتماعی، روانی و تحصیلی در افراد است.
خودآگاهی، مفهوم گسترده‌ای در روان‌شناسی است و هسته اصلی خودهشیاری فرد است. خودآگاهی تأثیر قابل توجهی بر سهولت ادراک‌شده، نگرش‌ها و کنترل رفتاری ادراک‌شده دارد.
طبق نظر دانشمندان، خودآگاهی، نوعی توانایی درک نقاط قوت و ضعف و علایق و انگیزه‌هایمان است که از دوران خردسالی شروع می‌شود و روابط بین فردی بر آن تأثیرگذار است.
این موضوع، به‌عنوان هسته اصلی یک مطالعه تحقیقاتی، مورد توجه گروهی از محققان کشور قرار گرفته است. در این تحقیق که توسط پژوهشگرانی از دانشگاه علامه طباطبائی انجام شده است، تأثیر خودآگاهی بر خلاقیت و تفکر نقادانه دانش‌آموزان بررسی شد.
این پژوهش کاربردی روی ۱۹۳ نفر از دانش‌آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهر پیشوا انجام شد و برای اجرای آن، پرسشنامه‌های استاندارد خودآگاهی و سنجش تفکر نقادانه مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج این پژوهش حاکی از آن است که سطح بالای خودآگاهی دانش‌آموز، ارتباط مستقیم و قابل توجهی با سطوح بالای خلاقیت و تفکر نقادانه دارد.
فریبا حسینا، پژوهشگر روان‌شناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی و همکارش در این باره می‌گویند: «یافته‌های پژوهش‌های انجام شده با یافته‌های پژوهش ما همسو هستند و رابطه مثبت و معنادار بین خودآگاهی و خلاقیت، خودآگاهی و تفکر نقادانه و خلاقیت و تفکر نقادانه را نشان می‌دهند».
به گفته آن‌ها، «با توجه به اهمیت روزافزون بهبود وضعیت دانش‌آموزان، مدارس کشور ما باید بیشتر به موضوع مهارت‌های زندگی مخصوصاً خودآگاهی، خلاقیت و تفکر نقادانه اهمیت دهند و برنامه‌هایی برای آموزش این مهارت‌ها به دانش‌آموزان داشته باشند».
در این تحقیق اشاره شده است که خودآگاهی دارای دو سطح عمومی و خصوصی است. افرادی که خودآگاهی عمومی دارند از دیدگاه دیگران در مورد خودشان آگاه هستند و همچنین خودآگاهی خصوصی نیز منجر می‌شود که فرد از احساسات درونی خود آگاه بوده و به خوبی بتواند آن‌ها را تحلیل کند.
به اعتقاد حسینا و همکارش، «خلاقیت یکی از مهارت‌های ضروری قرن ۲۱ است که باید در دانش‌آموزان توسعه پیدا کند، زیرا ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که همه چیز در حال تغییر و غیر قابل پیش‌بینی شدن است. خلاقیت به عنوان توانایی فرد برای تولید تفکرات، بینش‌ها، اعمال جدید و اثربخشی است که کاربرد اقتصادی اجتماعی و علمی بالایی داشته باشند. مفهوم خلاقیت دارای پنج ویژگی تخیلی بودن، داشتن روش، تعقیب هدفمندانه، ابتکاری بودن و ارزشمند بودن است».
این محققان ضمن انتشار یافته‌های خود در نشریه علمی «ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی» پیشنهاد داده‌اند که سایر پژوهشگران، اثرات آموزش هر یک از این مهارت‌ها را بر مهارت دیگر بسنجند و پژوهش را در سایر مناطق کشور نیز انجام دهند.
نشریه فوق وابسته به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی است.
