به گزارش اقتصادنیوز، در چشم انداز پویای سیاست جهانی، مانور دریایی مشترک اخیر روسیه، چین و ایران در خلیج عمان که اواسط مارس 2024 برگزار شد، بحث های بسیاری را به دنبال داشت و سوالات انتقادی را در مورد پیامدهای ژئوپلیتیکی این همگرایی استراتژیک مطرح کرد. این رزمایش که از آن تحت عنوان «کمربند امنیتی دریایی 2024» یاد می شود، نه تنها نشان دهنده توان نظامی کشورهای حاضر در این مانور بود، بلکه تغییر بالقوه در پویایی قدرت منطقه ای و اتحادهای جهانی را نیز به رخ کشید. رزمایش های دریایی سه جانبه در حالی برگزار شد که درگیری طولانی مدت بین اسرائیل و حماس در غزه خاورمیانه را در آستانه جنگ تمام عیار قرار داده است.در همین راستا مرکز تحقیقاتی ژئوپلتیکس یادداشتی را منتشر کرده، اقتصادنیوز متن این مقاله را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.
در پس‌زمینه این شرایط ناآرام، رزمایش مشترک با حضور نیروهای دریایی چین، روسیه و ایران در خلیج عمان که از نظر استراتژیک حیاتی است، نگرانی قدرت‌های غربی را برانگیخته است. به نوشته ژئوپلتیکس، همگرایی این سه کشور، که هر کدام دارای جاه طلبی های منطقه ای و آرمان های جهانی خاص خود هستند، این پتانسیل را دارد که چشم انداز ژئوپلیتیکی را تغییر دهد و نظم جهانی موجود را به چالش بکشد. چین، قدرت اقتصادی و نظامی رو به رشد، مدت‌هاست که به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه و ایمن‌سازی مسیرهای تجارت دریایی است که برای ادامه رشد اقتصادی این کشور حیاتی است. روسیه که درگیر جنگ با اوکراین است و به واسطه تحریم های غرب منزوی شده، به بیش از گذشته بر خاورمیانه متمرکز شده تا از این منطقه به عنوان ابزاری برای تنوع بخشیدن به اتحادهای خود و اعمال نفوذ جهانی استفاده کند. از سوی دیگر، ایران در کنار برنامه هسته ای خود و همچنین متحدانش در منطقه، مدت‌هاست که بازیگری قدرتمند شده و تلاش دارد تا اثر منفی تحریم ها را کاهش و نفوذ منطقه ای اش را گسترش دهد.
به گفته امیر دریادار مصطفی تجدی، رزمایش سه کشور که چهارمین رزمایش آنها از سال 2019 بود، با هدف تقویت تجارت، مبارزه با دزدی دریایی و تروریسم، ترویج فعالیت های بشردوستانه و تبادل دانش انجام شده است. با این حال، از آنجایی که این سه قدرت در خلیج عمان، یک آبراه حیاتی برای تجارت جهانی دریایی و تامین انرژی، به هم نزدیک می‌شوند، این تمرین اهمیت ژئوپلیتیکی گسترده‌تری پیدا می‌کند و پرسش‌هایی را درباره انگیزه‌های استراتژیک شرکت‌کنندگان، تأثیر بالقوه بر ثبات منطقه‌ای و امنیت دریایی، و پیامدهای همسویی مجدد اتحادهای جهانی و پویایی قدرت مطرح می‌کند. علاوه بر این، رزمایش دریایی مشترک در خلیج عمان نقطه عطف قابل توجهی در مشارکت استراتژیک در حال توسعه میان چین، روسیه و ایران است. این همکاری سه جانبه که توسط کارشناسان تحت عنوان «تغییر بازی» و «نفوذ قدرت در عمل» توصیف شده، بر همگرایی منافع و پتانسیل همسویی عمیق‌تر میان این قدرت‌ها تاکید می‌کند. مشارکت چین در این رزمایش بازتابی از چشم‌انداز استراتژیک بلندمدت این کشور برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه و ایمن‌سازی مسیرهای تجاری حیاتی دریایی است. پکن از طریق همسویی با روسیه و ایران، می تواند از قابلیت های نظامی ترکیبی خود استفاده کند و به مکان های استراتژیک دسترسی پیدا کرده و موقعیت خود را به عنوان یک ابرقدرت جهانی تقویت کند.
از منظر روسیه، این رزمایش به سان یک پلت فرمی برای نشان دادن توانایی خود در ارائه قدرت فراتر از حوزه نفوذش عمل می کند. در بحبوحه تنش های جاری با غرب بر سر درگیری اوکراین، مسکو به دنبال تنوع بخشیدن به مشارکت های خود و مستحکم کردن جای پای خود در خاورمیانه، منطقه ای با اهمیت ژئواستراتژیک بسیار زیاد است. از سوی دیگر، ایران این همکاری را فرصتی برای کاهش اثرات تحریم‌های بین‌المللی و تثبیت قدرت منطقه‌ای خود می‌داند. به ادعای ناظران، تهران با همسویی با قدرت‌های جهانی مانند چین و روسیه، به دنبال موازنه‌سازی در برابر نفوذ غرب و به شکلی بالقوه دستیابی به اهرم فشار در مذاکرات آتی در مورد برنامه هسته‌ای خود و سایر موضوعات مورد مناقشه است.مانورهای نظامی مشترک در خلیج عمان تجلی آشکاری از بازی قدرت منطقه ای در حال انجام است، بازی هایی با پیامدهایی که بسیار فراتر از مجاورت این گروه از بازیگران است. همگرایی چین، روسیه و ایران در این آبراه استراتژیک حیاتی پیامی قدرتمند به دیگر بازیگران منطقه و غرب ارسال می کند.
مشارکت ایران در این رزمایش را می‌توان به عنوان نمایش نمادین تسلط این کشور بر منطقه خلیج فارس تلقی کرد. تهران با نشان دادن توانایی های دریایی خود و ایجاد روابط با قدرت های جهانی مانند چین و روسیه، به دنبال تحکیم موقعیت خود به عنوان یک هژمون منطقه و مقابله با نفوذ رقبای خود، به ویژه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) است. برای چین، این رزمایش فرصتی جهت گسترش ردپای خود در خاورمیانه، منطقه ای با اهمیت اقتصادی و استراتژیک بسیار زیاد است. پکن به واسطه تقویت روابط با ایران و روسیه، این توان را دارد تا به طور بالقوه از نفوذ خود برای تامین امنیت منابع انرژی، حفاظت از مسیرهای تجاری دریایی و مقابله با تلاش‌های مهارکننده ایالات متحده و متحدانش در منطقه استفاده کند. همچنین مشارکت روسیه در این رزمایش اقدامی استراتژیک برای مقابله با نفوذ غرب و تثبیت موقعیت خود به عنوان بازیگر اصلی در خاورمیانه تلقی می شود. مسکو از این طریق به طور بالقوه می تواند به متحدان کلیدی منطقه ای، پشتیبانی لجستیکی و اهرم های استراتژیک در کشمکش های ژئوپلیتیکی خود با غرب دسترسی پیدا کند. وندل مینیک، متخصص تسلیحات ، تأثیر بالقوه کشتی‌های جنگی جدید ایران را که در این رزمایش به نمایش گذاشته شد، برجسته می‌کند و می‌گوید: «این رزمایش نشان از تغییر بازی است. به موشک های ضد کشتی روی کشتی ها دقت کنید. نیروی دریایی آمریکا با این نوع موشک ها مشکل واقعی دارد.» این بیانیه بر تغییر پویایی نظامی در منطقه و چالش‌های بالقوه ناشی از ترکیب توانایی‌های چین، روسیه و ایران تاکید می‌کند.
