فرهاد عشوندی- خبرآنلاین : وقتی اولین بار در هفته قبل و در اوج اخبار داغ ورود اینترنت ماهواره ای ایلان ماسک به ایران دبیر سندیکای صنعت مخابرات ایران گفت استارلینک فایده ندارد و باید استارلینک ایرانی بسازیم ، شاید باور اینکه حرف او اعلامی غیر رسمی از پروژه بزرگ و چند ده هزار میلیارد تومانی ارسال زنجیره ماهواره ای به فضاست که هنوز طرح توجیهی و هدف گذاری اش مکتوب نشده اما عزمش برای ساخت ایجاد شده است.

آشنایی با پروژه بزرگ: مشابه استارلینک ملی

«مشابه استارلینک ملی» یک پروژه عظیم و پر هزینه است . طرحی که یک هدف مشخص دارد : دستیابی ایران به اینترنت پر سرعت ماهواره ای . چرا چنین هزینه ای اتفاق می افتد؟ پاسخ رئیس سازمان فضایی ایران این است:« در آینده برای بحث اینترنت اشیاء  دستیابی به اینترنت ماهواره ای بی نهایت موثر است،» این جمله را حسین سالاریه در اعلام رسمی  خبر هدف گذاری و استارت رسمی پروژه چند صد هزار میلیارد تومانی گفته است. طرحی که اگرچه برایش جدول زمان بندی آغاز ، پرتاب ماهواره ها ، زمان ساخت این تعداد ماهواره کوچک و هزینه های پرتاب و البته مدل بازگشت سرمایه اش شرح داده نشده اما طراح این پروژه عظیم گفته است:« ساخت ماهواره اینترنتی، ایران را تبدیل به رقیبی جدی برای ایلان ماسک خواهد کرد.» پیشتر هم دبیر سندیکای مخابرات ایران در توجیه اینکه چرا باید ایران به دنبال ساخت استارلینک ملی باشد گفته بود:« به دلیل تحریم ها و مشکلاتی که بر سر دستیابی ما به اینترنت ماهواره ای وجود دارد یا باید با تمام دنیا صبح کنیم یا به دنبال ساخت اینترنت ماهواره ای خودمان باشیم .» و تاکید کرده بود از نظرش راه بهتر ساخت زنجیره ماهواره ای ایرانی است تا همان اینترنتی را در اختیار داشته باشیم که خودمان می خواهیم.

اینترنت ماهواره ای دقیقا چیست؟

اینترنت ماهواره ای به قابلیت دریافت و انتقال داده‌ها از دیش‌های ماهواره‌ای کوچک در سطح زمین و ارتباط با ماهواره‌های مخصوص موجود در فضا می‌گویند. ماهواره موجود در فضا نیز داده‌ها را در محلی روی زمین به نام «مرکز عملیات شبکه» (Network Operation Center | NOC) مبادله می‌کند. خود NOC نیز به اینترنت متصل است. بنابراین، تمامی ارتباطات ایجاد شده از دیش ماهواره به ماهواره فضایی، پیش از آن‌که به اینترنت برسد، از میان NOC یا همان «ناک» جریان می‌یابد. لازم به ذکر است که محل ماهواره‌ای که در فضا مورد استفاده قرار می‌گیرد به صورت ثابت خواهد بود و سرعت چرخش آن با سرعت چرخش زمین در مدار خود یکسان است.

به هنگام بررسی این موضوع که اینترنت ماهواره ای چیست باید بگوییم که ارتباط بین داده‌ها از طریق ماهواره تفاوت چندانی با نوع زمینی آن ندارد و زمانی که ماهواره به درستی تنظیم شد، اینترنت ماهواره ای هممانند سایر شکل‌های دیگر اینترنت قابل استفاده خواهد بود.

مکانیسم استارلینک چیست و چقدر برایش هزینه شده؟

استارلینک  یک منظومه ماهواره‌ای است که از سوی شرکت اسپِیس‌اِکس برای فراهم کردن اینترنت ماهواره‌ای شکل گرفته‌است. این صورت فلکی از هزاران ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین تشکیل‌شده‌است که در ترکیب با فرستنده و گیرنده‌های زمینی کار می‌کنند. مدل کار این ماهواره های کوچک که توسط شرکت فضایی و شاتل های اسپیس ایکس مولتی میلیاردر خبرساز آمریکایی یعنی ایلان ماسک به جو زمین ارسال شدند و تعدادشان را افزون بر 500 هزار ماهواره کوچک برآورد کرده اند ، به این صورت است که با عبور هر یک از این ماهواره ها از فضای زمینی اش از جو زمینچنانچه تشکیلات دیش زمینی آن در آن منطقه وصل باشد ، عملیات ارسال و دریافت دیتا انجام می شود. عملیاتی که خیلی سریع با ماهواره بعدی ، بعدی و بعدی مثل یک زنجیره ادامه می یابد.هزینه پروژه یک‌دهه‌ای طراحی، ساخت و استقرار این صورت فلکی توسط اسپیس‌اکس در ماه مه ۲۰۱۸ حداقل ۱۰ میلیارد دلار برآورد شده بود که حالا به نظر می رسد به رقمی بالغ بر این میزان فزونی یافته اما در یکی دو سال اخیر این امتیاز انحصاری برای ایلان ماسک خبرساز شده است. بخصوص حالا که حتی نقاط کور قطب جنوب را هم برای اولین بار پوشش داده و کشورهای زیادی متقاضی استفاده از آن شدند غیر از آمریکا در قاره های اروپا و آسیا دسترسی به آن عملیاتی شده است. شرکت های ساخت اسمارت فون به دنبال توسعه اش هستند و می خواهند به جای دیش های زمینی هر اسمارت فون یک ترمینال زمینی برای استفاده از اینترنت ماهواره ای باشد و همکاری ایلان ماسک با ناتو در رساندن اینترنت به اوکراین در جنگ با روسیه هم توجهات به این اینترنت بدون قابلیت فیلترینگ یا پارازیت از سوی دولت ها بیش از قبل کرد.

این چرخه دریافت و ارسال در هر ماهواره تا زمانی که از محدوده جغرافیایی منطقه مورد نظر خارج نشود ادامه دارد و تعدد  زنجیره فضایی استارلینک کمک می کند دارندگان دیش دریافتش در هر جایی از دنیا با پرداخت حدود ۶۰۰ دلار برای این دستگاه و حدود ۱۲۰ دلار ماهانه برای کف هزینه مصرف آزاد آن ، صاحب یکی از دارندگان این مدل اینترنت می شوند.

عیسی زارعپور در هفته های اخیر چند باره اینترنت ماهواره ای سخن گفته است. او یکبار گفت:«به اپراتور های همراه گفته ایم اگر بخواهند از این مدل اینترنت بیاورند درخواست های شان را اریال کنند. همچنین مقررات بین المللی به ایلان ماسک اجازه فعالیت در ایران را بدون اخذ مجوز و رعایت ضوابط نمی دهد. طرح او از نظر زیرساخت هم آماده نیست.»

سخنانی که دیر زده شد و البته به نظر می رسد به دلیل سیاست زدگی حاکم بر تشکل های جهانی ، ضمانت بازدارندگی بالایی هم نداردچون ایلان ماسک از فعالیت چند ترمینال استارلینک در ایران سخن گفته است. البته شخص وزیر هم همان روز اول شروع پرسش ها از استارلینک گفت:« نامش رویش است و به سختی می شود محدودش کرد.»

شاید همین نگرانی از آینده سبب شده تا ایران به دنبال استارلینک ملی خود باشد .  سالاری به همین مسئله مانور کرده و می سالاریه درصحبت هایش گفته است:« به زودی شرکت‌های داوطلب تشخیص داده می‌شوند و دولت حمایت از آنها را بر عهده خواهد گرفت تا در نهایت بتوانند ماهواره‌هایی برای ارائه خدمات پهن باند بسازند. به گفته‌ی او، ساخت منظومه ماهواره‌ای در کشورمان به صورت انفرادی جلو نمی‌رود و برای این که هدف مذکور محقق شود باید ارتفاعات چند صد کیلومتری و چندین هزار ماهواره در نظر گرفته شود.»

البته به عقیده رئیس سازمان فضایی ایران شرکت‌های خصوصی به تنهایی نمی‌توانند منظومه ماهواره‌ای بسازند و باید شرکت‌های بین‌المللی کشورهای همسایه نیز در کنسرسیوم بین المللی که برگزار می‌کنیم، شرکت نمایند. اما این شرکت های بین المللی کشورهای همسایه کدام کشور ها خواهند بود؟ در همسایه های جنوبی که امارات با کمک چین و البته اروپایی ها به سرعت در حال توسعه توان فضایی خود است اما کشورهای عربی از همین حالا تقریبا قراردادهای همکاری با استارلینک را بسته اند. در میان همسایگان شمالی اما تجربه موفق کشورهای قزاقستان و روسیه در تجربیات فضایی و همچنین همکاری مشترک با روسیه در ساخت و پرتاب ماهواره مخابراتی خیام به مدار زمین از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان ، نشان داد کشورمان در فکر توسعه همکاری های فضایی با همسایه شمالی است. روسیه هم البته در جنگ با اوکراین از اینترنت ماهواره ای ایلان ماسک لطماتی خورد و حتی این سرمایه دار آمریکایی را تحدید به انفجار سفنیه هایش با موشک های بالستیک در جو زمین کرد.

سالاریه اما صراحتا از اینکه کدام کشور همسایه در این کنسرسیوم فضایی برای اینترنت ماهواره ای در کنار ایران خواهد بود سخنی به میان نیاورده است.

۴۱۴۱