پیمان پاک: در اجلاس کشورهای حاشیه دریای خزر مباحث مختلفی در حوزه همکاری‌های اقتصادی از جمله همکاری‌های تجاری، استفاده از فرصت‌های منطقه‌ای مثل پیمان اوراسیا و جایگاه کشورهای حاشیه دریای خزر در این پیمان منطقه ای، بحث همکاری‌ها در حوزه سرمایه گذاری در بخش انرژی، مسائل مربوط به کسب و کار، بحث تغییرات اقلیمی و مسائل زیست محیطی، مسائل مربوط به انرژی، بحث گردشگری و موارد مختلف دیگری مطرح است. ما فردا و پس فردا هم اندیشی‌ها و نشست‌های متعددی در مسکو خواهیم داشت و همه این‌ها در نشست نخست وزیران این پنج کشور و به نوعی چهار کشور حاشیه دریای خزر و معاون اول رئیس جمهور مورد بحث و بررسی و جمع بندی قرار می‌گیرد. در کنار این نشست‌های جداگانه، نشست‌های خاصی با مقامات کشورهای حاشیه دریای خزر داریم. راجع به بحث‌های توسعه همکاری‌های تجاری، اقتصادی و علمی و فناوری برنامه ریزی خیلی خوبی شده که ان شاء الله بتوانیم مثل اتفاقات و تلاش‌هایی که طی این یک سال گذشته در دولت سیزدهم صورت گرفت، آنها را به ثمر برسانیم. در آمار ملاحظه کردید که ما طی سال ۱۴۰۰ رشد خیلی خوبی را نسبت به سال ۱۳۹۹ داشتیم و باز در پنج ماه اول امسال یک رشد ۴۵ درصدی را در صادرات به این کشورها شاهد بودیم. همین طور در بحث واردات که واردات ما از این کشورها عمدتاً واردات نهاده، کالا‌های اساسی و اقلامی است که مورد نیاز کشور است؛ بنابراین فرصت بسیار خوبی است. ما با استفاده از همین جایگاه ژئوپلتیک مان هم می‌توانیم همکاری‌های تجاری دو جانبه را توسعه دهیم. بحث کریدور شمال- جنوب و استفاده از ظرفیت ترانزیتی ایران؛ یکی از مسائل مهمی است که مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
الحمدلله جناب آقای مخبر هم پیرو دستور آقای رئیس جمهور طی یک سال گذشته توجه ویژه‌ای به حوزه مسائل بین المللی داشتند و به خصوص در حوزه اوراسیا و کشورهای آسیای میانه جلسات متعددی داشتیم. آقای مخبر بعضاً هفتگی جلساتی را تشکیل می‌دادند. کلیه مجموعه‌های مرتبط اعم از بحث گمرک، مسائل مربوط به لجستیک چه در حوزه راه آهن، چه حمل و نقل زمینی و بخش دریایی، در بحث دیپلماسی خارجی؛ در حوزه کشاورزی، وزارت نفت، وزارت نیرو و وزارت راه تمام مجموعه‌ها جمع می‌شدند، مباحث و چالش‌ها مطرح می‌شد. راهکار‌هایی تعریف می‌شد و ایشان پایش و پیگیری می‌کردند. الحمدلله با یک آمادگی کاملی این نشست برگزار می‌شود و قطعاً نشستی خواهد بود که یک سری آثار مثبت و فواید خیلی خوبی برای کشور به دنبال خواهد داشت.
مجری: وضعیت ترانزیت دریایی ما در دریای خزر به چه صورت است؟ ارزیابی خودتان چیست؟
پیمان پاک: توسعه و فعال سازی آن دیپلماسی که منجر به توسعه تجاری می‌شود و این توسعه بازار یک مقدار زود بازده است؛ یعنی اگر شما فعال باشی، مؤثر و پیگیر باشی یک توسعه بازار خوبی دارید، اما آن زیرساخت‌ها مسائلی است که یک مقداری میان مدت‌تر است. با توجه به این که بزرگترین اقتصاد در بین این کشورهای حاشیه دریای خزر، اقتصاد روسیه و بعد از آن قزاقستان است، اقدامات خیلی خوبی صورت گرفته است. هیأت‌های متعددی آمدند و رفتند. فرصت‌هایی فراهم شده، ولی این افزایش ظرفیت به زیرساخت نیاز دارد. دو مسئله مهم داریم: یکی بحث راه آهن است که راه آهن رشت- آستارا را پیگیر هستند، ولی یک مقدار زمان بر است و بحث میان مدت دیگر، افزایش ظرفیت ناوگان دریای خزر است. به ناوگان دریای خزر طی سال‌های گذشته خیلی توجه جدی نشده بود. ما یک ظرفیتی در دریای خزر داریم. یک ظرفیت خیلی خوب و آماده‌ای در بنادر داریم. از منظر بنادر، ما کمبود نداریم و ظرفیت‌های خوبی در بنادر امیرآباد، انزلی، نوشهر و آستارا داریم و فعالیت‌های خوبی هم توسط سازمان بنادر طی چند ماه گذشته صورت گرفته است. برای مثال بندر آستارا پس از ۸ سال لایروبی شده و یک فضای خیلی خوبی فراهم آمده، ولی آن چه که امروز کمبود داریم و به دلیل آن افزایش تقاضا هم در حوزه ترانزیت و هم در حوزه توسعه صادرات و واردات داریم؛ کمبود ناوگان کشتیرانی و بحث‌های کانتینری است. علیرغم این که طی حدود ۸ ماه گذشته تجهیز خوبی روی حوزه ناوگان و کانتینر صورت گرفته، ولی ما با آن ظرفیت بزرگی که روبرو هستیم، قطعاً باید تجهیز کنیم. در نشست آقای رئیس جمهور با رؤسای جمهور این کشورها در اجلاس شانگ‌های تأکید شد بر این که برای تجهیز فوری ناوگان دریای خزر صندوق‌های مشترک تأمین مالی تشکیل دهیم. ناوگان دریای خزر یک مشکل هم دارد. علیرغم این که کشتیرانی ثبت سفارش و سفارش گذاری کرده، در کشتی سازی‌هایی مثل صدرا، ساخت کشتی زمان بر است و حدود ۲ تا ۴ سال طول می‌کشد. کشتی‌های دیگری نیز که به خاطر شرایط خاصی که دارند، باید از دریای سیاه و رود ولگا بیایند، پیدا کردنشان یک مقداری سخت است. ما چند کشتی را تجهیز کردیم، این‌ها انتقال پیدا کرد، ولی به هر حال این محدودیت جغرافیایی باعث می‌شود ما یک مقداری دشواری داشته باشیم، ولی به هر حال همه این کشورهای حاشیه دریای خزر به عنوان یک اصل مهم که آن هم بحث حمل و نقل دریایی است؛ توجه ویژه‌ای به این حوزه دارند و دارند تجهیز می‌کنند. در بحث راه آهن رشت- کاسپین هم بندر انزلی- بندر کاسپین این هم مسأله مهمی است که هم تأکید ویژه آقای رئیس جمهور، هم وزارت راه است و هم سازمان برنامه دارد تأمین مالی می‌کند که این تکه کوچک پازل کریدور شمال- جنوب که حدود ۱۷ کیلومتر است و سال‌های سال متوقف مانده هم در اسرع وقت تکمیل شود و باز بتوانیم مثل امیرآباد یک مسیر ریلی را به حوزه حمل و نقل ریلی شمال- جنوب اضافه کنیم.
در حوزه حمل و نقل جاده‌ای هم توجه ویژه‌ای شد. تلاش‌های خوبی صورت گرفت. هم بحث افزایش ظرفیت آستارا است که وزارت راه تلاش می‌کند هم در بخش آذربایجان این توسعه صورت می‌گیرد و هم در بندر آستارا. فکر می‌کنم تا پنج شش ماه دیگر بحث تعریض پل آستارا انجام شود. بحث تجهیز بندر آستارا به عنوان یکی از مسیر‌های مهم حوزه صادرات یخچالی و زنجیره سرد ما که هم آذربایجان و هم خصوصاً بحث حمل کالا‌های یخچالی و فاسد شدنی به مسکو و کشور روسیه را دارد. یکی از بازار‌های بسیار بزرگ هدف ما در حوزه تأمین محصولات کشاورزی و مواد فاسد شدنی، روسیه است. در بحث آسیای میانه، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، تلاش‌های خیلی خوبی در دولت سیزدهم صورت گرفت. مسیر حمل و نقل زمینی ما از مسیر ازبکستان با آسیای میانه چند ماه است که باز شده. بعد از سفری که آقای رئیس جمهور داشتند، در نشستی که با تجار در ازبکستان داشتند؛ تجار درخواست داشتند که دولت یک مقداری برای کاهش هزینه‌های ترانزیتی از ترکمنستان تلاش کند که بلافاصله آقای رئیس جمهور دستور دادند ظرف مدت سه هفته، الحمدلله ما شاهد حذف عوارض حمل و نقل جاده‌ای کامیون‌های ایرانی از ترکمنستان بودیم که این خود به نوعی می‌شود گفت ایجاد جذابیت در حمل و نقل زمینی کالای ما از مسیر شمال شرق کشور به کشورهای قزاقستان، روسیه و ازبکستان است. در حوزه ریلی نیز مرز سرخس فعال شد که در اخبار هم ملاحظه کردید، قطار‌های متعدد به طور مستمر حرکت می‌کنند. شرق روسیه مسیر و بازاری بوده که ما سال‌های سال از آن غافل بودیم. اگر حالا تلاش‌های اندکی هم صورت می‌گرفت، برای حوزه ارتباط اقتصادی و تجاری با کشور روسیه عمدتاً مبتنی و متکی بر حوزه غرب روسیه بود. در بحث مسکو- سن پترزبورگ که بازار بسیار بزرگ شرق روسیه، استانها و فدراسیون‌های اقتصادی و صنعتی شرق روسیه یک مقداری مورد غفلت قرار گرفته بود، همین طور قزاقستان و خود بازار ترکمنستان هم یک بازار مهمی است. یعنی یکی از مسائل مهمی که دولت روی آن تأکید دارد؛ فعال کردن لجستیک به عنوان یکی از مهمترین زیرساخت‌های توسعه تجارت و همکاری اقتصادی، هم به صورت دو جانبه با این کشورها و هم چیزی که ما تأکید جدی را در دولت داریم بحث فعال کردن کریدور شمال- جنوب و استفاده از این ظرفیت تاریخی‌ای است که ایران از آن غافل بوده.
مجری: در بحث تجارت با روسیه، با آغاز تحولات اوکراین شرایط خاصی در مبادلات تجاری ما با روسیه به وجود آمده و احتمالا مبادلات تجاری ما با دیگر کشورها هم از این شرایط تاثیر پذیرفته است. در این ۸ ماهی که از تحولات و جنگ اوکراین می‌گذرد ما چقدر توانستیم از این ظرفیت استفاده کنیم؟ چون برخی تحلیل می‌کنند شاید به آن میزان که ظرفیت ایجاد شد، نتوانستیم بهره ببریم. درست است؟
پیمان پاک: یک ظرفیت خیلی خوبی برای همکاری اقتصادی بین ایران و روسیه فراهم شده؛ یک خلائی را ما در بازار شاهد بودیم. تقریباً از فروردین ماه آن تحریم‌های جدی غرب بر حوزه‌های مختلف روسیه اعمال شد. فضایی برای این فراهم شد منتها مشکل اینجا بود که مهمترین عامل یعنی عدم شناخت یا شناخت غلط هم از سمت تجار ایرانی در مورد بازار روسیه و هم تجار و تأمین کننده‌های کالا‌های روسی در روسیه نسبت به ایران وجود داشت. اقدامی که ما به سرعت انجام دادیم؛ اعزام و پذیرش هیأت‌ها و حضور فعال در نمایشگاه‌های بین المللی روسیه بود.
مجری: قبل از آن تحلیلی از بازار‌های دو طرف نداشتیم؟
پیمان پاک: نه. چرا؟ مثال عرض می‌کنم سال گذشته بیشترین حجم صادرات طول تاریخ ما به روسیه اتفاق افتاده بود. چقدر؟ ۵۸۰ میلیون دلار. در مقابل بازار ۲۸۰ میلیارد دلاری روسیه. این ۵۸۰ میلیون دلار عمدتاً محصولات کشاورزی بود. تقریباً ۷۰ - ۸۰ درصد صادرات ما به بازار روسیه، محصولات کشاورزی بود. حوزه تجارت، اقتصاد و بازار روسیه، ایران را به عنوان یک تأمین کننده محصولات کشاورزی می‌دید، اما طی این ۶ ماه اتفاقی که افتاد ما امروز بیش از ۶۰ درصد صادرات مان به روسیه؛ صادرات صنعتی است. من بار‌ها در برنامه‌های مختلف گفتم ما در این ۶ ماه کاتالیست، توربین و محصولات دارویی بیوتکنولوژی به روسیه صادر کردیم. به زودی قراردادی برای صادرات دارو‌های ضد سرطانی منعقد می‌کنیم. در بحث مصالح ساختمانی، در بحث قطعات خودرو، نمایشگاه اتومبیلیتی مسکو ۲ ماه پیش با حضور آقای فاطمی امین وزیر صنعت، معدن و تجارت برگزار شد و حدود ۴۰ شرکت ایرانی قوی در حوزه خودرو و قطعات خودرو فعالیت داشتند. همچنین موافقتنامه همکاری‌های مشترک و صادرات قطعات خودرو از ایران به روسیه به ارزش ۷۰۰ میلیون یورو منعقد شد.
مجری: یعنی چیزی که قبلاً اصلاً وجود نداشت.
پیمان پاک: به هیچ عنوان. یعنی با روسیه. حالا یک فرصت ویژه‌ای که پیش آمده غیر از موضوع بحث تجارت و ترانزیت؛ بحث مشارکت‌های صنعتی است. همین دو سه روز اخیر معاونین وزارت صنعت روسیه در ایران حضور داشتند. راجع به موضوع‌های مختلفی که ما چندین جلسه داشتیم، درمورد تولید مشترک بالگرد و هواپیما‌های تجاری مذاکرات جدی داشتیم و توافقات خیلی خوبی صورت گرفت. امروز یک موافقتنامه همکاری یک و نیم میلیارد دلاری بین معاونت حمل و نقل وزارت صنعت، معدن و تجارت و معاونت حمل و نقل و حوزه نقلیه روسیه داشتیم. در حوزه کشتی سازی موافقتنامه خیلی خوبی بین ایران و روسیه داشتیم. در حوزه خودرو برای تولید مشترک، برای حوزه تولید قطعات مشترک توافقات خیلی خوبی داشتیم. این یک فرصت بسیار خوبی است که بتوانیم از این ظرفیت صنعتی روسیه برای تولیدات مشترک استفاده کنیم.
مجری: تولیدات مشترکی که چه در خاک ما و چه در خاک روسیه اتفاق افتاده؟
پیمان پاک: بله، هر دو. الآن ما منطقه آزاد انزلی را انتخاب کردیم. برای بحث حضور در اینجا، همچنین در بخش و حوزه‌های مختلفی که روسیه بازارش خالی شده. برای مثال یکی از بزرگترین برند‌های لوازم خانگی ما در بازار روسیه ورود کرده؛ توافقات کرده و به زودی هم قراردادهایش منعقد می‌شود. برای تولید مشترک لوازم خانگی. اینجا قطعات اصلی لوازم خانگی از سمت ایران صادر می‌شود آنجا مونتاژ می‌شود و یک بازار بسیار خوبی که اروپایی ها، غربی‌ها و ایتالیایی‌ها از بازار خارج شدند بر اساس این توانمندی که در ایران وجود داشته اینجا یک تولید مشترک خیلی خوبی صورت می‌گیرد. همان صادرات در کنارش حضور و سرمایه گذاری روس‌ها در مناطق آزاد ایران است؛ منطقه آزاد بندر انزلی، بندر عباس، چابهار صحبت‌های جدی‌ای شده برای تولید که هم در خاک ایران تولید شود و از این ظرفیت استفاده شود برای صادرات به هند، کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین جنوب شرق آسیا. این مسأله بحث همکاری‌های مشترک صنعتی یک ویژگی بلندمدتی است نسبت به همان فرصت‌های خوب تجاری که ما داریم و از آن غافل نبودیم و تمرکز ویژه‌ای روی آن داشتیم.
مجری: یعنی تحلیل تان این است که به واسطه شرایطی که بعد از اوکراین اتفاق افتاد این پنجره‌ها باز شد و این مبادلات به این سمت رفت یا نه؟
پیمان پاک: این یک عامل مهم بود، اما نکته مهم آن اراده است. ما همین اتفاق را طی دو دوره قبل؛ دولت‌های قبل هم داشتیم، ما اتفاق بحث کریمه را داشتیم. تحریم روسیه از سمت اروپا یا در زمانی که هواپیمای روسی توسط ترکیه به نوعی سرنگون شد و آن اختلاف یک ساله بین ترکیه و روسیه به وجود آمد حدود شش - هفت میلیارد دلار بازار ترکیه از بازار روسیه از کالای ترک خارج شد، کالا‌هایی که ما در همان محصولات کشاورزی هم رقیب ترکیه بودیم، اما آمار را شما نگاه کنید نه تنها صادرات ما رشد نکرد بلکه ما ۱۰ درصد هم منفی بودیم. پس نشان می‌دهد که فقط عامل محیطی و بیرونی مؤثر نیست بلکه آن اراده، تلاش، برنامه ریزی، اقدامات و پیگیری‌هایی که عرض کردم ابتدای صحبتم آقای مخبر معاون اول ریاست جمهوری، هم خود آقای رئیس جمهور به جد پیگیر هستند غیر از این که وزرا سفر‌های متعددی داشتند، پذیرش هیأت‌ها را داشتیم، نشست‌های مختلفی که بوده، معاونین وزرا طی این چند ماهه چندین بار رفت و آمد داشتند، مذاکرات جدی صورت گرفته و اقدامات بسیار خوبی را در حوزه زیرساخت‌های همکاری‌های صنعتی و تجاری داشتیم. نکته اینجاست که ما بیاییم یک همکاری را تعریف کنیم بعد ببینیم دچار مشکلات بانکی، بیمه ای، گمرکی هستیم، قوانین، مقررات، قواعد همه را به صورت یک برنامه جامع و پلن جامع دیدیم و روی آن برنامه ریزی کردیم. امروز بانک‌های ما ارتباط بسیار خوبی هم در حوزه تجاری، هم در روابط بانک مرکزی دارند. امروز بیمه‌های ما؛ بیمه‌های صادراتی ما قرارداد‌های فعال و قرارداد‌های بین المللی و قرارداد‌های بسیار مؤثری را دارند. در حوزه گمرک ما کریدور سبز ایجاد کردیم با روسیه و بسیار مؤثر بوده طی این سه ماه گذشته که به نوعی حالت آزمایشی بوده و ما بنا داریم این را توسعه دهیم. حتی موافقتنامه سه جانبه بین گمرک ایران، آذربایجان و روسیه منعقد شده که زمستان امسال دچار مشکلات سال‌های قبل نباشیم که در خاک آذربایجان کالا‌های ما دچار تأخیر و مشکلات متعدد شوند. در حوزه‌های متعدد پیمان اوراسیا، طی سه سال گذشته شاید بیش از چهار پنج جلسه برگزار نشد در حوزه بحث پیوستن ایران به تجارت آزاد اوراسیا، طی یک سال دولت سیزدهم ما ۹ نشست مؤثر داشتیم و تقریباً نشستی که هفته گذشته در مسکو داشتند همکاران ما تقریباً گروه‌های کالایی بسته شده، یک ماه آینده بین وزیر ما و وزرای آنها قرارداد امضا می‌شود و می‌رود برای دولت‌ها و مجالس. همین تجارت آزاد اوراسیا یعنی در حدود ۹۰ درصد کلیه کد‌های تعرفه‌ای کالایی ما صفر می‌شود تعرفه اش و یک بازار ۶۰۰ - ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی بحث صنعت و حوزه تولید ماست که ان شاء الله در آن زمینه هم ما بتوانیم فعالیت جدی داشته باشیم و این بازارسازی که ایجاد می‌کنیم بتوانیم به نحو شایسته از آن استفاده کنیم.
مجری: در مجموع تحلیل تان این است که تجار ما نسبت به بازار روسیه یا تجار روس نسبت به بازار ما تحلیل درستی دارند یعنی به واقعیت نزدیک است، تقریباً شناخت خوبی اتفاق افتاده؟
پیمان پاک: الآن دارد شناخت ایجاد می‌کند. در ابتدای کار دوستان ما، تجار ما، فعالین اقتصادی ما یک مقداری نگرانی داشتند نسبت به بازار روسیه، همین رفت و آمدها...
مجری: از چه جنسی؟
پیمان پاک: از جنس این که بازار را نمی‌شناختند، هنوز بعضی از دیدگاه‌ها در فضای شوروی سابق بود. آن ظرفیت‌های صنعتی را نمی‌شناختند. یکی از مهمترین آسیب‌ها و مشکلات ما در حوزه تعامل با روسیه؛ رجوع تجار ما به تجار کشورهای ثالث بود؛ آن کشورهای شوروی سابق. حالا مثلاً دوستان آذری ما با تجار آذربایجانی ارتباط می‌گرفتند. عده دیگری با تجار تاجیکستانی ارتباط می‌گرفتند، عده‌ای هم با تجار ازبکی. ارتباط مستقیم بین یک تاجر روس و ایرانی برقرار نبود بنابراین آنها، چون تجار محلی بودند، تجار کشور ثالث یا واسطه بودند عمدتاً دچار مشکل می‌شد. یک نکته که ما توجه ویژه به آن کردیم؛ بحث عدم شناخت قوانین، قواعد و مقررات کشور روسیه توسط تجار ما بود. وقتی این شناخت وجود ندارد بالأخره قراردادی که منعقد می‌شود، توافقی که می‌شود یک سری نقص‌ها دارد؛ این نقص‌ها باعث ایجاد یک خاطره نامطلوب می‌شد و این انعکاس پیدا می‌کرد که بازار روسیه؛ بازار سختی است در صورتی که اصلاً چنین چیزی وجود ندارد و در مقابل طرف روس هم می‌گفت کالای ایرانی؛ کالای قابل اعتمادی نیست و این را داریم با حضور برند‌ها و عقد قرارداد‌ها اصلاح می‌کنیم. اولین گامی که ما برداشتیم ارتباط مؤثر صندوق ضمانت صادرات ما با صندوق بیمه روسیه است که این دو صندوق بیایند تجار برند، به نام و به عبارتی معتبر را شناسایی، اعتبارسنجی و این‌ها را تأیید و تضمین کنند و مسیری باشد برای ارتباط. اگر ما بتوانیم ارتباط کسب و کار‌های معتبر و کسب و کار‌های قوی و ریشه دار ایران و روسیه را برقرار کنیم، قطعاً این ارتباط یک ارتباط بلندمدت و پایدار خواهد بود.
مجری: تا پایان امسال هدف گذاری تان روی چه عددی است؟
پیمان پاک: هدف گذاری ما با توجه به همان زیرساخت‌هایی که اشاره کردم که بالأخره محدودیت...
مجری: یعنی خیلی آمال و آرزویی به آن نگاه نکنیم؟!
پیمان پاک: نه حالا، بله مثلاً دوستان می‌گویند ۱۰۰ میلیارد دلار بازار روسیه خالی شده، ۴۰ میلیارد دلار خالی شده. ما برنامه مان برای امسال یک میلیارد دلار صادرات است، اما با همان پیمان اوراسیا، با بحث تجهیز ناوگان دریایی، با بحث اتصال ریل رشت به انزلی، با فعال سازی مرز اینچه برون و شمال شرق کشور و سرخس، ان شاء الله برنامه داریم طی ۱۴۰۴ به عدد ۱۰ میلیارد دلار برسیم یعنی خیلی نباید رویاپردازانه و به عبارتی تئوری به قضیه نگاه کنیم. شما همواره بین دوگانه تنظیم بازار و توسعه صادرات هستید. وقتی توسعه صادرات می‌آید ما یکی دو تقاضایی که در حوزه مصالح ساختمانی، روسیه برای ما گذاشته؛ حجمی است که کل ظرفیت تولید ما را اگر فراهم کنی نمی‌توانی جواب بدهی. ساخت و ساز داخل ما چه؟ برنامه توسعه مسکن ملی دولت چه؟ این‌ها را باید یک دقتی کنیم که به این سمت برویم که تولید کنیم برای صادرات و این همان نکته‌ای است که اشاره کردم با مشارکت خود این کشورها بتوانیم تولید مشترک داشته باشیم. حتی ما مذاکرات جدی داریم با کشورهای حاشیه خلیج فارس و مجموعه‌های دیگر که آنها بیایند در ایران مشارکت کنند برای تولید و استفاده از همان ظرفیت تجارت آزاد اتحادیه اوراسیا. داریم فعالیت را به این سمت می‌بریم که بتوانیم در قالب زنجیره‌های تأمین بین المللی تولید مان را هم به این سمت ببریم که هر چقدر تولید اضافه شود بتوانیم آن تقاضای بازار را پوشش دهیم.
مجری: نتایج پنجمین دور مذاکرات اوراسیا تا الآن چه بوده؟
پیمان پاک: ما پنج دور مذاکره حضوری و چهار دور مذاکره مجازی داشتیم. این مذاکره تقریباً آخرین مرحله مذاکرات بود. ما ابتدای بحث برنامه مان بود که ۸۰ درصد کالا‌ها و کد‌های تعرفه‌ای کالایی ایران و اتحادیه اوراسیا در زمره گروه‌های سبز قرار بگیرد که تعرفه اش صفر شود و ۲۰ درصد هم بماند جزو آن گروه‌هایی که تعرفه دارد، اما با توجه به عزم کل این کشورها و ایران تصمیم گرفته شد که این افزایش پیدا کند و به ۹۳ درصد گروه‌های کالایی برسد. البته یک نکته مهم این جاست که مجموعه‌های پژوهشی و بازرگانی مطالعاتی کشور ابتدا مطالعه می‌کنند در این کشورها، این اتحادیه‌ها و بحث تجارت‌های ترجیحی و آزادی که انجام می‌دهیم برآیند ملی اش چیست یعنی به نفع ماست یا ضرر ما؟ در بعضی حوزه‌ها مثل برخی کشورهای همسایه مثل پاکستان، تجارت ترجیحی که ما با آسه آن داریم، مثل تجارت ترجیحی که شروع می‌کنیم با قاره افریقا و اتحادیه اوراسیا کاملاً به نفع اقتصاد کشور است. وقتی اقتصاد ایران و اقتصاد این کشورها مکمل است یعنی آن کالا‌هایی که آنها صادرات می‌کنند، مواد اولیه؛ مواد خامی است که برای صنعت و تولید نیاز داریم، کالا‌های اساسی است که الآن حدود ۹ میلیون تن خرید می‌کنیم.
مجری: الزاماً این اتفاق می‌افتد یعنی الزاماً واردات مواد اولیه خواهد بود؟
پیمان پاک: بله گروه‌های کالایی آمده و در کنار آن بحث مزیت نسبی است. ما در حوزه حتی فولاد و فلز‌هایی که روسیه هم در آن قوی است، ما مطالعاتی که داشتیم حتی در همین زمان صادرات ایران به روسیه افزایش داشته، یعنی ما باز کفه ترازو به نفع ماست. این فرصت به نفع ایران است که ما بتوانیم از این تجارت آزاد استفاده کنیم. ما هیچ تجارت آزاد منطقه‌ای و پیمان تجارت آزاد منطقه‌ای هم نداشتیم. تجارت آزاد ما الآن تنها تجارت آزادمان تجارت آزاد با سوریه است که آن هم به دلیل مسائل و مشکلات اقتصادی این کشور خیلی خوب نتوانستیم از آن استفاده کنیم. این تقریباً اولین تجارت آزاد منطقه‌ای است که گام رو به جلو است که بتوانیم در فرصت‌ها و بحث‌های تجاری جهانی حضور پیدا کنیم. در این نشست تقریباً اقلام نهایی شد و اقلام مورد موافقت قرار گرفت.
مجری: عمده کالا‌هایی که روی آن توافق شده، چیست؟
پیمان پاک: ۹۳ درصد کلیه گروه‌های کالایی است. ما الآن یک بخش از گروه‌های کالایی را که حدوداً ۷ تا ۸ درصد گروه‌های کالایی است که احساس می‌کنیم با آزادسازی آنها ممکن است تولید داخل مان ضربه بخورد؛ این‌ها را از لیست خارج کردیم. در حوزه‌های مختلف مثل گندم، گوشت، محصولات مختلف، دانه‌های روغنی؛ این در حوزه کشاورزی. در حوزه صنعت هم در حوزه‌هایی که ما هیچ نقطه قوتی در کشور مقابل نمی‌بینیم، اما در آن حوزه‌ها ما مزیت داریم مثل همین دارویی که عرض کردم. مثل تجهیزات پزشکی که ما الآن صادرات داریم. طی سفر دو سه ماه گذشته آقای وزیر صنعت، معدن و تجارت به بلاروس ما ۵ میلیون دلار قرارداد صادرات تجهیزات پزشکی بستیم. ما ونتیلاتوری که جالب است دو سال گذشته رئیس جمهور آمریکا ما را مسخره می‌کرد که ما یکی دو ونتیلاتور به شما می‌دهیم. امروز ما خط تولید ونتیلاتور را می‌زنیم، نه صادر می‌کنیم؛ خط تولید را صادر می‌کنیم، فناوری را صادر می‌کنیم. این آن مزیت و آن نقطه قوتی است که مقام معظم رهبری فرمودند که بالأخره دشمن می‌بیند ما در حوزه دانش بنیان جلو می‌رویم و این‌ها را می‌بیند می‌آید و شیطنت می‌کند. این مصداقی از این نکته است؛ ما در این حوزه‌ها هیچ نگرانی و مشکلی نداریم و این‌ها توافق شده و با آن تعرفه صفر یک فرصت خوب صادراتی برای ایران در این حوزه فراهم خواهد شد.
مجری: یک توضیحی می‌دهید برای مخاطبان ما که وقتی می‌گوییم تعرفه صفر در این کد کالایی دقیقاً یعنی همان میزان کالایی که شما ارسال می‌کنید و میزان کالایی که وارد می‌شود این هیچ تعرفه گمرکی بر آن مترتب نیست؟
پیمان پاک: الآن آن چیزی که بین این پنج کشور برقرار است؛ مرز گمرکی و اقتصادی وجود ندارد یعنی انگار از این استان به آن استان کالا حمل می‌شود. ایران عضو اتحادیه نیست، اما از وضعیت اقتصادی اتحادیه اوراسیا استفاده می‌کند، قرارداد‌هایی منعقد می‌کند؛ با این قرارداد ترم‌های حقوقی متعدد و متنوعی دارد؛ این‌ها همه دو سه سال است مذاکره می‌شود، در این یک ساله؛ فشرده مذاکره شده است. اینجا شما مثلاً در یک گروه کالایی مثل بخش خودرو، حوزه لوازم خانگی، بحث پوشاک، حوزه دارو، صنایع غذایی، محصولات کشاورزی که بنده اشاره کردم این تعرفه‌ها صفر می‌شود. مثالی عرض کنم؛ ما ۷۰۰ قلم کالا را به عبارتی تجارت ترجیحی موقتی که اشاره کردند در این کلیپ‌ها هم در سه سال گذشته منعقد کردیم مثلاً در حوزه کیوی، کلم، آبزیان، لبنیات اگر عوارض یک کانتینر ۲ هزار دلار بود این تخفیف داده شد مثلاً آمد شد ۱۳۰۰ دلار. در همین سال به سال ما یک رشد صادرات داشتیم و در همین حوزه ترجیحی؛ صادرات ما در سال اول حدود ۳۰ درصد رشد کرد، سال بعد شد ۴۳ درصد، سال سوم شد ۵۵ درصد. شما فرض کنید این تعرفه‌ها صفر شود، چه حجم بازاری برای ما به وجود می‌آید و چه مزیت رقابتی نسبت به ترکیه پیدا می‌کند.
مجری: شما گفتید یک ملاحظه داریم راجع به حمایت تولید داخل که اگر وارداتی اتفاق می‌افتد با این شرایط، آن تحت تأثیر قرار نگیرد.
پیمان پاک: اصلاً شما اولین کاری که انجام می‌دهید، فقط این نیست ما مذاکره کنیم با طرف مقابل، نشست‌های متعددی داریم ما نه تنها با دفاتر تخصصی، در این دولت ما با بخش خصوصی، اتاق‌های بازرگانی، با اصناف نشستیم خط به خط و کالا به کالا بررسی کردیم در بعضی حوزه‌ها که به عبارتی حتی مجموعه‌های دولتی ما این را برده بودند در لاین قرمز، بخش خصوصی تأکید داشت که شما این را بیاورید ثبت شناسه که نقطه قوت ماست و نمی‌توانند این پنج کشور با ما رقابت کنند؛ مصداقش پوشاک است. الآن یکی از حوزه‌هایی که ما می‌بینیم روسیه حدود ۷ تا ۸ میلیارد دلار واردات دارد حوزه کیف و کفش و پوشاک است که از کشورهای غربی وارد می‌کرده. الآن با تحریم یک بازار جدی‌ای برای ما فراهم آمده و نکته مهم این است که تأکید شده در این معاهده فقط کالا‌های تولید آن کشور؛ یعنی این نیست که از یک کشور دیگر صادر شود، صادرات مجدد صورت بگیرد؛ بنابراین کلیه این گروه‌های کالایی مطالعات دقیق شده که ما در آنها مزیت رقابتی داریم و آن مزیت هم ناشی از قدرت نرم، توسعه بحث فناوری و آن دانش فنی ما و آن حوزه‌ای است که ما سال‌ها توجه ویژه‌ای کردیم در حوزه بحث دانش بنیان و رقابتی کردن خودمان در حوزه فناوری در بخش‌های مختلف صنعتی که این هم یکی از عواملش همین تحریم‌ها بودند که باعث شدند ما تلاش کنیم در حوزه‌های مختلف هم بومی سازی کنیم و هم بتوانیم رقابتی شویم. الآن وقت آن است که ما بتوانیم این صنعتی که به یک صنعت بالغ رساندیم بیاوریم در فضای بین الملل. حالا بهتر این است که ما وارد شویم. اینجا اشاره نمی‌کنم خود ما در سازمان توسعه تجارت که پیشروی بحث تعرفه‌های ترجیحی و تجارت آزاد هستیم؛ بعضی از معاهده‌هایی که با برخی کشورها بسته شده بود خودمان جلوی آن را گرفتیم و نمی‌گذاریم اجرایی شود، مذاکراتش را ادامه نمی‌دهیم، چون به غلط تعریف شده بود. ما را تبدیل به یک کشور وارد کننده می‌کرد. این مذاکرات؛ مذاکرات مناسبی نبود، ما الآن آن را مشمول زمان کردیم، مذاکرات را شرط کردیم به برگشت، بازنگری برای این که تمایلی نداریم که آن صنعت مان ضربه بخورد. مناطقی انتخاب شده که ما مزیت رقابتی داریم و می‌توانیم آنجا موفق باشیم و آن برآیند این است که کشور ما بتواند در آن زمینه یک توسعه صادرات جدی داشته باشد که قطعاً موجب رونق تولید و ارز آوری خواهد شد.
مجری: کِی نهایی می‌شود؟ پیش بینی تان برای چه زمانی است؟
پیمان پاک: مذاکرات نهایی است، ان شاء الله تا آخر آذر ماه بحث کارشناسی اش تمام می‌شود می‌رود طبق شرایط هر ۶ کشور در دولت‌ها مصوب شود و بعد هم در مجالس مصوب شود که پیش بینی می‌شود تا ۷-۸ ماه آینده اجرایی می‌شود و ما سال ۱۴۰۲ عضو این تجارت آزاد خواهیم بود.
مجری: بخش آخر برنامه صف اول را اختصاص می‌دهیم به تحلیل آن چه در حوزه تجارت خارجی اتفاق می‌افتد و در این گزارش هم اشاره شد؛ ۶ ماه نخست را بررسی کرد. ۱۳ درصد به لحاظ ارزش ما افزایش داشتیم، چطور اتفاق افتاد و تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد؟
پیمان پاک: یکی از نکات مهم این است که آن اقداماتی که صورت می‌گیرد باز من دسته بندی کردم؛ یکی رفع موانعی است که کوتاه مدت خود را نشان می‌دهد؛ این عزم جدی دولت را تجار و صادر کنندگان دیدند، قطعاً خیلی شاید حالت خوبی نداشته باشد ما خودمان تعریف کنیم باید از تجار و صادر کننده‌ها پرسیده شود که واقعاً خیال مان در این زمینه راحت است؟ که واقعاً قضاوتی که دوستان دارند الحمدلله قضاوت مثبتی بوده که یک دیپلماسی فعال اقتصادی را دولت دنبال کرده و همین یک امیدی را ایجاد کرده در بین تجار و صادر کنندگان برای فعالیت‌های مختلف، اما آن چیزی که باعث جهش جدی و واقعی می‌شود؛ همان توسعه زیرساخت هاست. همان چیزی که من عرض کردم در بحث لجستیک، همین موافقتنامه ها، مسائل پولی، مالی و بانکی و در بحث مسائل گمرکی و آن بحث‌های استاندارد، قرنطینه و موارد مختلفی که وجود دارد ما تک به تک، کشور به کشور پروژه کردیم بر روی آنها فعالیت می‌کنیم، اما نکته مهمی که وجود دارد بالأخره این رشد صادرات با چند آسیب هم مواجه بود؛ بحث حذف ارز ۴۲۰۰ و افزایش قیمت تمام شده برخی از کالا‌هایی که در آن؛ آن نهاده‌های اصلی به کار می‌برد. بازار عراق، افغانستان و کشورهای مختلف بازار خوبی برای شیرینی و شکلات بود، محصولاتی که از روغن استفاده می‌کنند؛ همه این‌ها تحت الشعاع قرار گرفتند. در کنار آن از دست دادن بازار افغانستان بود، بالأخره با آن رویکردی که حاکمیت فعلی افغانستان دارد، نوسانات مختلفی دارد تا این‌ها بیایند مسلط شوند روی قوانین تجاری و قواعد اقتصادی زمان می‌برد. همین باعث شد بازار افغانستان ما یک آسیب‌های جدی ببیند. حتی برخی دوستان تأکید داشتند افزایش قیمت‌ها به واسطه جنگ اوکراین و روسیه به وجود آمده، امروز شاهد این هستیم که در حوزه فلزات یک کاهش قیمتی حتی قبل از زمان جنگ روسیه و اوکراین داریم، به خاطر آن دمخور و آن تخفیف‌هایی که در آن شکست قیمت‌هایی که روسیه در بازار‌های جهانی داشته، اما نکته مهمی که اینجا ما شاهد هستیم؛ کاهش وزنی که اتفاق افتاده در محصولات خام بوده یعنی کاهش مان در حوزه محصولات پتروشیمی ۸ درصد بوده.
مجری: یعنی به اندازه ۱۳ درصد ارزش...
پیمان پاک: این آمار دقیقش ۵ ماهه است. ما افزایش ارزش داشتیم مثلاً در حوزه محصولات پتروشیمی، حدود مثلاً ۱۰ درصد، یک کاهش وزن ۸ درصدی در صادرات داشتیم، یک کاهش وزن در حوزه محصولات کشاورزی داشتیم که این کاهش وزن جدی بوده و آن هم ناشی از برخی از مسائل ارزی باقی مانده از دولت قبل است که ما روی آن تلاش می‌کنیم آن بحث را حل کنیم؛ فاصله نیما تا ارز آزاد را تا یکی دو ماه آینده یک سامانه‌ای را تعریف کردیم که ان شاء الله به کمک صادرکنندگان محصولات کشاورزی و تره بار ما می‌آید، اما نکته مهم اینجاست، در حوزه صنعت ما ۳۰ درصد رشد ارزش و ۲۰ درصد رشد وزنی داشتیم؛ آن چیزی که من در حوزه روسیه اشاره کردم یعنی ما به سمت صادرات کالا‌های پیچیده و صنعتی می‌رویم؛ این یعنی شما در وزن کاهش و در ارزش افزایش دارید. کالای با ارزش افزوده بیشتر را صادر می‌کنید. رویکرد دولت؛ این است و وزیر صنعت، معدن و تجارت هم تأکید جدی دارند، پایش می‌کنند و بحثی که ما داشتیم. بعضی از آقایان که می‌خواهند نقد کنند می‌گویند وزن کم شده یعنی شما مثلاً هندوانه صادر نکردی، جایش مثلاً داروی بیوتکنولوژی صادر کردی. شاید از نظر بعضی‌ها بد باشد، ولی از نظر ما این نیست و آن تأکیدی که مقام معظم رهبری داشتند، مجموعه‌های مختلف؛ کارشناسان و نخبگان داشتند که ما باید از خام فروشی سوق پیدا کنیم به تولید و صادرات کالا‌های با ارزش افزوده، حالا ما تأکید نمی‌کنیم در این یک سال تغییر دادیم به عبارتی آن میزان و آن بخش اصلی صادرات را، اما این شروع شده.
مجری: شما باید یک خرده سُرب صادر می‌کردید که آن بسته را جبران کند.
پیمان پاک: این رویکرد ایجاد شده هم در حوزه مشوق ها، هم در حوزه مذاکراتی که ما داریم، هم در حوزه شناساندن این ظرفیت ها، ما سفری را به زودی آقای رئیس جمهور دارند به اندونزی تمام تمرکزمان این است که در کشوری که روبات جراح صادر کردیم بیاییم سایر توانمندی‌های پزشکی، دارویی و بحث‌های های تک مان را بشناسانیم و آنجا با حضور آقای رئیس جمهور بتوانیم توافقات خوبی داشته باشیم. یک نکته مهم این است که ما در دولت قبلی یک کاهش جدی صادرات خدمات فنی و مهندسی داشتیم. ما سال ۹۲ حدود ۵ میلیارد دلار صدور خدمات فنی- مهندسی داشتیم. سال ۹۹ این رسید به ۴۰۰ میلیون دلار یعنی یک حجم قابل توجهی کاهش پیدا کرد. در سال ۱۴۰۰ این عدد رسید به دو و سه دهم میلیارد دلار و ما برنامه داریم که ان شاء الله در ۱۴۰۴ این را برسانیم به ۸ میلیارد دلار. این صادرات خدمات فنی و مهندسی یعنی صادرات توانمندی، ایجاد اشتغال برای قشر نخبه و تحصیل کرده. این ظرفیت‌هایی است که ما داریم. به صادرکننده نمونه مان اصلاًَ توجهی نشده بود؛ امسال ما در این حوزه فصلی باز کردیم در این برای این قضیه، به آن توجه کردیم، کارگروه تشکیل دادیم.
مجری: ارزش آفرین است، چند برابر این؟
پیمان پاک:، چون وزن دارد، صنایع خلاق وزنی ندارد، اما ارزش افزوده؛ آن چیزی که بنده و خود دوستان این حوزه آمار دادند حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار ترنوبل صنایع خلاق در جهان است و ما ویژگی و مزیت داریم در اپلیکیشن ها، در حوزه‌های انیمیشن، صنایع دستی، هنرها، طراحی؛ فرصت‌های متعددی است که به این توجه کنیم و از این فضا استفاده کنیم و این حوزه‌هایی است که تحریم ناپذیرند. شما فکر را نمی‌توانی تحریم کنی، دانش و هنر را نمی‌توانی تحریم کنی و از این فضا نمی‌توانی به عبارتی ممانعت کنی برای تجارت بین الملل که روی این ما تمرکز کردیم و ان شاء الله در افق ۱۴۰۴ در پایان این دولت ما صادرات خام فروشی را شاهد نباشیم و صادرات محصولات با ارزش افزوده‌ای را شاهد باشیم که بتوانیم در بازار‌ها حضور پایدار و مستمر داشته باشیم.
مجری: همان طور که من فهم کردم از فرمایشات شما؛ به لحاظ تنوع کالایی هم نگاه بوده این تنوع رعایت شود، به لحاظ تنوع بازار هم چقدر مد نظر بوده این موضوع؟
پیمان پاک: نکته مهم این است که ما یک بازار‌هایی داریم که یک بازار‌های بکر و همسو هستند یعنی فارغ از جریان‌های سیاسی، حالا نمی‌گوییم معارض اند با غرب، اصلاً به آن کار ندارند مثل بازار آفریقا؛ جنگ آفریقا را ما سال‌ها از آن غافل بودیم. ما طی سال گذشته یک رشد ۷۰ درصدی صادرات به آفریقا داشتیم و حدوداً صادرات ما به یک میلیارد دلار رسید. ان شاء الله ما طی ماه آتی یک میلیارد دلار را می‌گذریم یعنی برنامه ریزی برای این بازار داشتیم. یا در حوزه کشورهای اطراف؛ ما بحث و همه تمرکزمان در آمار طی سال‌های گذشته امارات بوده، بحثی با بازار امارات نداریم، اما بازار خوب عمان را از آن غافل بودیم، ما سال گذشته ۷۰ درصد رشد صادرات ۱۴۰۰ به عمان داشتیم، در این پنج ماه ۹۳ درصد با ایجاد ظرفیت‌هایی که در این کشور شده، هم ظرفیت صادرات و هم صادرات مجددی که از عمان می‌توانیم به کشورهای مختلف جهان داشته باشیم. بازار جنوب شرق آسیا؛ حوزه آسه آن که هم قرابت‌های دینی و مذهبی با ما دارند و از نظر فرهنگی و سیاسی تعارضی نداشتیم و بازار بسیار خوبی برای ما وجود دارد. ۳۶۰۰ میلیارد دلار فقط حجم تجارت آنجاست که واقعاً از آن غافل بودیم. فعالیت‌های خوبی صورت گرفته که از بازار اندونزی، ویتنام، کامبوج، فیلیپین و مالزی استفاده کنیم و ما سال‌های سال نسبت به این بازار‌ها یک غفلت جدی داشتیم. آن تنوعی که شما گفتید با همین رویکرد دنبالش هستیم که بازار‌هایی را برویم که بازار‌های پایدار و ماندگاری برای ما باشد.
مجری: به تفکیک صنایع بزرگ، کوچک و متوسط وضعیت مان چطور است؟ چه میزان سهم صنایع بزرگ است، چه میزان سهم صنایع کوچک و متوسط؟
پیمان پاک: در حوزه صنایعی مثل فولاد، فلزات، شمش، میلگرد، میله؛ این‌ها واقعاً یکی از بخش اصلی صادرات ما را در بر می‌گرفته یا حوزه محصولات بالادستی پتروشیمی که آن صنایع بزرگ اند. ما یک گام را دو دهه قبل برداشتیم برای این که از فروش نفت خام، میعانات خام و گاز خام شیب پیدا کنیم به سمت تولید محصولات پتروشیمی، اما زنجیره‌های ارزش را کامل نکردیم. ما مواد اولیه پتروشیمی را صادر می‌کردیم به هند، چین و آنها فراوری می‌کردند در مقابل دوباره آن مواد می‌آمد یعنی صنایع میانی را نداشتیم می‌آمد و با ارزش افزوده چند برابری توسط ما خریداری می‌شد. ما بنا داریم ان شاء الله این زنجیره را تکمیل کنیم. بخش‌هایی از این زنجیره‌ها طی سال‌های گذشته تکمیل شده، ارزش افزوده در آن است. در بعضی اوقات یک کانتینر بار پتروشیمی که صادر می‌شود به اندازه یک کشتی مواد اولیه ارزش افزوده دارد، این فرایند را باید دنبال کنیم و ما زنجیره‌های ارزش را تکمیل کنیم و به نحوی حرکت کنیم که مواد اولیه آن صنایع خرد، کوچک و تکمیلی ما مواد اولیه شان همان تولیدات بالادستی باشند که الآن با ارزش افزوده کمتر و تناژ بالاتر صادرات می‌کنیم و جلوگیری از خام فروشی و تبدیل محصولات به محصولات با ارزش افزوده بالاتر است.
مجری: شما راجع به پرداخت ریالی جایگزین رفع تعهدات ارزی برای صادرات سال ۹۷ صحبت کرده بودید. این را ممکن است بفرمایید چه تصمیمی اتخاذ شده؟
پیمان پاک: در سال ۹۷ به دلیل نوسانات سیاست‌های ارزی و تغییرات مکرری که سال اول اجباری شدن تعهد ارزی و پیمان سپاری بود یک سری اتفاقاتی افتاده بود که واحد‌های تولیدی و بازرگان‌ها دچار مشکل شدند، خیلی از تجار ما صادرات ریالی به عراق و افغانستان داشتند، این قواعد و قوانین همه را زمین گیر کرده بود، طی چهار پنج سال گذشته اتفاق جدی صورت نگرفته بود، اگر ارزی بود برگردانده می‌شد، بسیاری از تجار کارت‌های بازرگانی شان تعلیق بود، واحد‌های تولیدی شان متوقف بود، ما در سال‌های بعد آمدیم در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ این روش‌ها را اصلاح کردیم یعنی آقای رئیس جمهور حتی روز ملی صادرات سال گذشته فرمودند که ما می‌آییم روش‌های برگشت ارز را تسهیل می‌کنیم و متنوع می‌کنیم تا آن کسانی که دیگر ارز را بر نمی‌گردانند تفکیک شوند از تجار واقعی؛ بالأخره صادراتی که صورت می‌گیرد ارز آن باید به کشور برگردد که خروج سرمایه نباشد. این اتفاقات افتاده؛ روش‌ها متنوع شده؛ واردات در برابر صادرات، واردات در برابر صادرات غیره، بحث عرضه در سامانه نیما، در سامانه سَنا حتی بحث فروش توافقی که بانک مرکزی سه چهار ماه است در صرافی‌های داخلی تعریف کرده؛ روش‌ها متنوع شده و دوستان و تجار از این روش‌ها استفاده می‌کنند. اما این مجموعه تعداد زیادی از تجار و صادر کنندگان بودند که فرصت‌های متعددی که داده شد نتوانستند ارزشان را برگردانند. کمیته ماده دو اقدام ارزی که متشکل از وزرا و معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه بودند، عددی را تعیین کردند به عنوان وجه المصالحه که ما به ازای آن ارز آزاد آن سال و به عبارتی دلار آن موقع بوده؛ این پرداخت شود و تجار بتوانند رفع تعهد کنند در قبال آن، کارت هایشان آزاد شود. عددش عدد ۵۵۰ تومان برای واحد‌های تولیدی و ۷۵۰ خرده اش دقیق خاطرم نیست الآن آخر شب است، این عدد تعریف شده ان شاء الله حساب ویژه اش را سازمان برنامه اعلام می‌کند و دوستان سه ماه از زمان ابلاغ آن حساب فرصت دارند برای این که پرداخت کنند؛ که ما طی هفته آینده این را ابلاغ می‌کنیم شیوه هایش را.
مجری: اگر عمل نکنند چه می‌شود؟
پیمان پاک: قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعریف کرده؛ بالأخره باید آن مراحل قضایی اش را طی کنند.
