به باور کارشناسان اقتصادی کاهش تولید و تنزل رشد اقتصادی، قدرت خرید مردم و رفاه آنها را متزلزل می‌کند. براین اساس آنها معتقدند دولت در گام اول باید در راستای کنترل تورم با مهار انتظارات تورمی به سمت آینده روشن حرکت کند، سپس برای کاهش تورم اقدام به اصلاح سیاست‌های بانکی و بودجه ریزی کند، در مقابل در راستای سیاست‌های حمایتی از تولید حرکت کند و بازار را به بخش‌خصوصی واگذار کند. بی‌شک دولت با رها‌کردن بازار باعث اصلاح تدریجی قیمت‌ها خواهد شد که همین عامل امکان ارسال سیگنال درست به صنعت و تقویت تولید را فراهم می‌کند.
البته داده‌های معاونت هماهنگی و محیط کسب‌وکار وزارت صمت بیانگر این است که چنین اتفاقی در بازار نمی‌افتد. از مجموعه ۱۱۰کالای اساسی مورد بررسی در تیر ۱۴۰۱ بالغ بر ۶۰ کالای اساسی تحت‌تاثیر رشد ۵/ ۴۰درصدی تورم قرار گرفته‌اند؛ به تعبیر دیگر این اقلام نسبت به مدت مشابه سال‌قبل بیش از ۴۰درصد رشد قیمتی را تجربه کرده‌اند. درضمن برای ۲۹ کالا بیش از ۱۰۰درصد افزایش قیمت گزارش شده است. واکاوی داده‌ها موجود نشان می‌دهد؛ اقلام خوراکی، نهادههای دام و طیور، مصالح ساختمانی، لوازم یدکی و فرآورده‌های نفتی پنج گروهی هستند که به ترتیب بیشترین تاثیر را از تورم سال‌جاری گرفته‌اند. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه تیر‌ماه١٤٠١ برای خانوارهای کشور به ۵/ ۴۰درصد رسیده که نسبت به ماه قبل خود، ۱/ ۱درصد افزایش داشته است. در این بازه زمانی تورم نقطه‌به‌نقطه که همان تغییر شاخص نسبت به مدت مشابه قبل است؛ رشد ۵/ ۱درصدی را تجربه کرده و به ۵۴درصد رسیده است.
با این تفاسیر ستاد تنظیم‌بازار در راستای کنترل قیمت در بازار درخصوص قیمت‌گذاری مرغ و تخم‌مرغ، انواع گوشت گوساله و گوسفند، انواع لبنیات، روغن مایع و رب‌گوجه‌فرنگی تصمیم‌گیری کرد. تصمیماتی که اعتراض فعالان اقتصادی را به‌دنبال داشت و کارشناسان نیز هشدار دادند که با چنین تصمیماتی، بنگاه‌های کوچک تولیدی قادر به ادامه فعالیت نخواهند بود. آنها تاکید کردند فرار سرمایه، کاهش اشتغال و ورشکستگی بنگاه‌ها تبعات افزایش دخالت دولت در بازار و به‌تبع آن در تولید است، اما هیچ‌کدام از این اعتراضات به نتیجه نرسید. همان‌طور که اعتراض‌های تولیدکنندگان لوازم‌خانگی، شیرخشک اطفال، پوشاک و غیره مثمرثمر واقع نشد و دولت سیاست‌های دستوری خود را حاکم کرد.
براساس گزارش معاونت هماهنگی و محیط کسب‌وکار وزارت صمت، در بازه تیر ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال‌قبل قیمت انواع برنج داخلی بیش از ۱۹۰درصد رشد داشته است و در مقابل قیمت برنج خارجی (برنج پاکستانی، تایلندی و هندی) بین ۱۲درصد تا ۶۱درصد رشد کرده است. به‌این‌ترتیب قیمت برنج داخلی طارم اعلا از کیلویی ۳۶هزار‌تومان به ۱۱۲هزار‌تومان رسیده است. هر کیلو برنج داخلی را ۱۷۲هزار‌تومانی قیمت زده است، قیمت این کالا تیر سال‌گذشته ۳۶هزار‌تومان بود. در این بین برنج داخلی با ۱۹۴درصد رشد کمترین رشد را تجربه کرده است. این برنج در بازار از کیلویی ۲۳هزار‌تومان به کیلویی ۷۱هزار‌تومان رسیده است، اما برنج تایلندی با ۱/ ۱۲درصد کمترین رشد و برنج پاکستانی با ۲/ ۶۱درصد بیشترین رشد را تجربه کرده است.
طبق داده‌های موجود قیمت هر بسته ماکارونی تک ۵۰۰گرمی و ۷۰۰گرمی به ترتیب ۸/ ۱۷۸درصد و ۵/ ۱۵۷درصد رشد داشته است. قیمت یک بسته ماکارونی ۵۰۰ گرمی از ۶هزار و ۲۶۵تومان به ۱۶هزار و ۱۳۰تومان رسیده است. واکاوی قیمت اقلام خوراکی نشان می‌دهد، قیمت هر کیلو تخم‌مرغ از ۱۸هزار و ۸۳۷تومان به ۳۹هزار و ۶۳۴تومان رسیده است، یعنی قیمت تخم‌مرغ در این دوره بیش از ۱۱۰درصد رشد را تجربه کرده است.
رشد قیمت هرکیلوگرم مرغ زنده درب مرغداری نیز بیش از ۱۰۵درصد رشد داشته است، قیمت این کالا از ۱۸هزار و ۷۳۵تومان به کیلویی ۳۸هزار و ۵۳۲تومان رسیده است. در بازار نیز قیمت گوشت مرغ ۷/ ۱۱۷درصد رشد داشته است. از نگاه تحلیلگران رشد قیمت مرغ و تخم‌مرغ عمدتا تحت‌تاثیر رشد قیمت جهانی نهادههای دام و طیور و حذف ارز ۴۲۰۰ بوده است. همان‌طور که رشد قیمت شیر و انواع لبنیات تحت‌تاثیر این تحولات قرار گرفته است. در این بازه زمانی، هر بطری یک لیتری شیر کم‌چرب از ۷هزار‌تومان به بیش از ۱۹هزار‌تومان رسیده است که نشان از رشد ۲/ ۱۳۹درصدی آن می‌دهد. هر بسته پنیر ۵۲۰گرمی تتراپک روزانه نیز ۵/ ۹۸درصد رشد داشته است. این رشد برای ماست پاستوریزه کم‌چرب ۱/ ۱۴۸درصد گزارش شده است. به‌علاوه هر بسته کره پاستوریزه ۱۰۰گرمی ۴/ ۱۰۶درصد رشد داشته است.
براساس داده‌های موجود، شکر سفید بستهبندی شده رشدی ۱۰۶درصدی را در این مقطع نسبت به مدت مشابه سال‌قبل تجربه کرده است. این رشد برای شکر سفید فله ۷/ ۷۷درصد گزارش شده است. بررسی جزئیات قیمت انواع روغن‌های خوراکی نیز نشان می‌دهد، قیمت این اقلام در تیر سال‌جاری نسبت به مدت مشابه قبل رشدی بین ۲۹۰درصد تا ۵/ ۳۷۷درصد را تجربه کرده است. این آمار نشان می‌دهد، کمترین رشد برای روغن نباتی معمولی حلب ۱۶ کیلویی و بیشترین رشد برای روغن مایع سرخ‌کردنی معمولی ۸۱۰گرمی ثبت‌شده است. تیر‌ماه سال۱۴۰۱ قیمت روغن مایع سرخ‌کردنی معمولی ۸۱۰گرمی ۶۳هزار و ۵۴۳تومان بود. این رقم سال‌گذشته در همان مقطع ۱۳هزار و ۳۰۹تومان بود. در آن مقطع قیمت روغن نباتی معمولی حلب ۱۶کیلویی ۲۷۳هزار و ۸۵۶تومان ثبت شد که رشدی ۲۹۰درصدی در تیر سال‌جاری را ثبت کرده است. پیشتر وزارت صمت علت رشد قیمت روغن خام نباتی و ساخته‌شده را افزایش قیمت‌های جهانی روغن خام، افزایش هزینه‌های تولید از جمله هزینه مواد بستهبندی دستمزد و غیره اعلام کرده بود. بر اساس داده‌های موجود، قیمت رب‌گوجه‌فرنگی تبرک ۸۰۰گرمی با رشد ۶/ ۱۲۵درصد در سال‌جاری به ۳۶هزار و ۷۱۹تومان رسیده است.
داده‌های دفتر فناوری داده، اطلاعات و امنیت فضای‌مجازی وزارت صمت نشان می‌دهد در چهارماهه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته قیمت نهادههای دام و طیور رشدی بیش از صددرصدی را تجربه کردند. عمده‌ترین عامل رشد این اقلام گذشته از بحران اوکراین و رشد قیمت جهانی محصولات کشاورزی، حذف ارز۴۲۰۰تومانی بوده است. در این مقطع قیمت هر کیلوگرم ذرت خارجی از ۴هزار و ۴۸۱تومان به ۱۲هزار و ۳۰۱تومان رسید؛ یعنی این کالا رشدی بیش از ۲۰۳درصد را تجربه کرده است. این رشد برای سویای وارداتی ۷/ ۱۱۷درصد گزارش شده است. براین اساس قیمت این کالا از ۷هزار و ۸۲۹تومان در تیر۱۴۰۰ به ۱۷هزار و ۴۸تومان در تیر۱۴۰۱ رسیده است. قیمت هر کیلوگرم جو خارجی نیز در سال‌جاری ۱۲هزار و ۴۴تومان ثبت‌شده است. این رقم در سال‌گذشته ۴هزار و ۶۰۵تومان بود که نشان از رشد ۵/ ۱۶۱درصدی این کالا می‌دهد. براساس داده‌های موجود در این بازه زمانی قیمت ذرت و جو داخلی نیز رشد قابل‌توجهی داشته است. رشد ذرت داخلی ۴/ ۱۴۸درصد و جو داخلی ۸/ ۱۰۸درصد گزارش شده است.
در چهارماهه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته قیمت انواع دستمال‌کاغذی رشدی حدود ۴۰تا ۴۵درصد را تجربه کرده است. در این مقطع برای انواع مایع دستشویی و ظرفشویی رشدی بین ۲۹درصد تا ۴۵درصدی ثبت‌شده است. به‌عنوان نمونه قیمت هر بطری مایع دستشویی ۵۰۰گرمی از ۱۷هزار و ۳۷۹ به ۲۳هزار‌تومان رسیده است. قیمت هر بسته دستمال‌کاغذی ۳۰۰برگ معمولی نیز از ۱۱هزار و ۸۵۱ به ۱۷هزارو ۲۲۵تومان رسیده است.
واکاوی گزارش عملکرد چهارماهه وزارت صمت نشان می‌دهد، قیمت انواع تیرآهن رشدی بین ۹درصد تا ۱۶درصد داشته است. در این بین بیشترین رشد از آن تیرآهن نمره۱۴ و کمترین رشد از آن تیرآهن نمره۱۸ است. این داده‌ها نشان می‌دهد، درمیان انواع تیرآهن، تیرآهن نمره۲۷ سنگین، رشد منفی ۷/ ۳درصدی را تجربه کرده است. واکاوی گزارش موجود نشان می‌دهد، قیمت انواع میلگرد بین ۱۴تا ۱۵درصد رشد داشته است و قیمت انواع سیمان رشدی ۱۰درصدی تا ۱۲۰درصدی را تجربه کرده‌اند. در این بین بیشترین رشد برای سیمان سفید ۵۰ کیلویی ثبت‌شده است. قیمت این کالا از ۴۹هزار و ۹۷۵تومان به ۱۰۹هزار و ۹۹۹تومان رسیده است. کمترین رشد نیز از آن سیمان خاکستری تیپ ۱-۳۲۵ بوده است. براین اساس این کالا در تیر سال‌جاری ۵۲هزارو ۱۶۶تومان قیمت‌گذاری شد. اما قیمت انواع لاستیک حدود ۱۸درصد رشد را تجربه کرده است. در ابتدای فصل تابستان قیمت لاستیک پراید هر حلقه ۵۴۰هزار و ۷۰۰تومان بود.
نگاهی به داده‌های موجود نشان می‌دهد، رشد قیمت لوازم‌خانگی بین ۲۴ الی ۳۳درصد است؛ اما این رشد قطعی نیست، زیرا از مجموع ۹ قلم کالای ثبت‌شده در صمت صرفا تغییرات دو قلم کالا ثبت‌شده است. طبق اعلام صمت قیمت یخچال‌فریز دوقلو ۸/ ۳۳درصد رشد و یخچال مدل ۴/ ۲۴درصد رشد را در‌ماه چهار سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته داشته است.
