تنفس دوباره تروریسم تکفیری در عراق
شهر بغداد بعد از آرامشی نسبتا طولانی، بار دیگر پنجشنبه گذشته (۲۱ ژانویه) شاهد دو انفجار تروریستی همزمان بود. این انفجار‌های انتحاری در میدان الطیران در مرکز شهر بغداد پایتخت عراق با استفاده از کمربند انفجاری روی داد و به کشته شدن دست‌کم ۳۲ عراقی و زخمی شدن ۱۱۰ نفر دیگر منجر شد؛ این انفجارها، مرگبارترین حمله تروریستی در بغداد طی سه سال گذشته به شمار می‌روند. گروه تروریستی داعش مسئولیت انفجار‌های بغداد را بر عهده گرفته است.
وزارت کشور عراق درباره جزئیات دو انفجار انتحاری در میدان «الطیران» در مرکز بغداد اعلام کرد، اولین تروریست حامل کمربند انتحاری وانمود کرده که بیمار است و وقتی مردم در اطرافش جمع شدند، کمربند انتحاری خود را منفجر کرده است؛ دومین تروریست نیز به فاصله اندکی، وقتی مردم برای انتقال زخمی‌ها جمع شدند، کمر بند انتحاری خود را منفجر کرد. این حمله تروریستی در بازار رو باز که به فروش لباس‌های دست دوم اختصاص داشته، اتفاق افتاده است و آن روز، بعد از برداشته شدن محدودیت‌های مربوط به جلوگیری از شیوع ویروس کرونا مملو از جمعیت بوده است.
علل، اهداف و سناریو‌های پشت پرده این حملات تروریستی در سه سطح داخلی، منطقه‌ای و بین المللی قابل ارزیابی است.

ناهماهنگی میان نهاد‌های امنیتی عراق
«فؤاد حسین» وزیر امور خارجه عراق، انفجار بغداد را ناشى از ادامه تنش‌هاى منطقه‌اى دانست که بر اوضاع داخلى عراق تأثیر مى‌گذارد. وزیر خارجه عراق تأکید کرد از آنجا که داعش همچنان تحرکاتى در برخی مناطق عراق دارد پس این کشور نمى‌تواند با این تنش‌ها به تنهایى رو به رو شود و نیاز به حمایت خارجى دارد. «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق نیز اعلام کرد انفجار بغداد نشان داد عراق به تنهایی نمی‌تواند با تروریسم مبارزه کند. بر خلاف الکاظمی و فواد حسین، «فالح الفیاض» رئیس سازمان حشد الشعبی که زیر مجموعه ساختار رسمی امنیتی عراق است و برخی دیگر از گروه‌های مقاومت این کشور، بر لزوم مبارزه داخلی با تروریسم در عراق تأکید کردند.
«سید رضی عمادی» تحلیلگر مسائل غرب آسیا با اشاره به اینکه برخی شخصیت‌های سیاسی عراق به دنبال بهره‌برداری سیاسی از انفجار بغداد هستند، تصریح کرد: ادعا‌های برخی مقامات عراقی مبنی بر نیاز به حمایت خارجى، ارتباط مستقیمی با موضوع خروج نظامیان آمریکایی از عراق دارد، موضوعی که دولت بغداد با آن مخالف است و از ۵ ژانویه ۲۰۲۰ که این طرح در پارلمان عراق تصویب شد تا کنون اقدام جدی برای آن انجام نداد. در واقع در حالی که تنها چند روز از آغاز ریاست جمهوری جو بایدن در آمریکا می‌گذرد، مصطفی الکاظمی و فواد حسین این پیام را به دولت جدید آمریکا منتقل کردند که خواستار حضور نظامیان آمریکایی در عراق هستند. عمادی افرود: این واکنش نخست وزیر و وزیر خارجه عراق نشان داد در درون این کشور درباره راهبرد امنیتی اجماع وجود ندارد.
در همین حال، «مظفر الحمیداوی» کارشناس امنیتی عراقی نیز معتقد است، ضعف گروه تروریستی داعش و ناتوانی آن در مقابله با نیرو‌های امنیتی باعث شده تا طرح انفجار‌های انتحاری را در بین مردم از سر بگیرد و دولت و دستگاه‌های امنیتی باید مسئولیت این رخنه امنیتی در میدان الطیران را برعهده بگیرند. «اثیر الشرع» تحلیلگر سیاسی عراقی نیز با تاکید بر اینکه دولت باید مسئولیت‌های کامل خود را برعهده بگیرد، خاطرنشان کرد: این دو انفجار، بیانگر مرحله خطرناکی در آینده برای سایر مناطق بغداد و ضعف تلاش اطلاعاتی است. «مهدی تقی» عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق هم «مصطفی الکاظمی» را به دلیل رخنه امنیتی پنجشنبه گذشته و وقوع دو انفجار انتحاری در بغداد مسئول دانست و تاکید کرد، نخست وزیر در کنترل اوضاع امنیتی شکست خورده است.

پشتیبانی مالی برخی کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس از انفجار‌های بغداد
برخی کارشناسان نیز از پشتیبانی مالی برخی کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس از انفجار‌های میدان الطیران بغداد سخن گفتند. «جمعه العطوانی» کارشناس امنیتی عراق با اشاره به اینکه ردپای پول‌های عربستان و امارات در انفجار‌های بغداد مشخص بود، افزود: هدف از این خونریزی ها، باقی نگه داشتن نیرو‌های آمریکایی در عراق است. «عباس العرداوی» دیگر کارشناس امنیتی عراقی نیز معتقد است، عربستان در پس پرده انفجار‌های انتحاری میدان الطیران بغداد است؛ وی گفت: عربستان از سال‌ها پیش میلیارد‌ها دلار برای ضربه زدن به امنیت عراق هزینه کرده است و بعید نیست که در پس پرده این انفجار‌ها باشد.
با نگاهی به موضعگیری‌های گروها، کارشناسان امنیتی و تحلیلگران سیاسی عراقی اینگونه بر می‌آید که آن‌ها توطئه‌ای خارجی از جمله با مشارکت برخی کشور‌های عرب حوزه خلیج فارس را در پس پرده انفجار‌های میدان الطیران بغداد می‌دانند و در این موضوع که هدف از این انفجار‌ها بهانه تراشی برای ادامه بقای نیرو‌های آمریکایی در عراق است، هم نظر هستند.
رایزنی‌های دولت عراق و حکومت سعودی در طول چهار ماه اخیر در بخش‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی افزایش یافته است؛ آن‌ها همچنین در این راستا حدود دو ماه پیش نیز گذرگاه مرزی «عرعر» در مرز عراق و عربستان را برای تبادل تجاری و اقتصادی بعد از سال‌ها گشودند. گشوده شدن این گذرگاه و تلاش برای بازگشایی گذرگاه مرزی «الجمیمه» و نیز راه اندازی دوباره جاده ارتباطی استان نجف اشرف به مرز با عربستان در آن زمان با انتقاد گسترده‌ای در محافل سیاسی، امنیتی و اقتصادی عراق روبه رو شد و آن‌ها درباره پیامد‌های امنیتی، سیاسی و دینی حضور عربستان در قالب سرمایه‌گذاری در عراق و باز شدن پای سعودی‌ها به این کشور با توجه به سابقه بد ریاض در برخورد با بغداد هشدار دادند و این حضور را تهدیدی برای امنیت ملی عراق دانستند. در همین حال، «مهدی تقی» عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق اعلام کرد: تعدادی از تروریست‌های سعودی از طریق گذرگاه «عرعر» بین عربستان و عراق وارد این کشور شده اند؛ وی از نیرو‌های امنیتی عراق خواست تا گذرگاه عرعر را تحت کنترل خود داشته باشند و کسانی را که از طریق این گذرگاه وارد می‌شوند، به دقت شناسایی کنند، زیرا این گذرگاه به جایی برای ورود تروریست‌ها و عوامل انتحاری به عراق تبدیل شده است.

بازگشت انفجار‌ها همزمان با افزایش درخواست‌ها برای خروج نیرو‌های آمریکایی
بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل امنیتی عراق بر این باورند که واشنگتن در انفجار‌های بغداد نقش آفرینی کرده است؛ آمریکا پیش از این، بار‌ها به وضوح نشان داد که با استفاده از پروژه ناامن‌سازی عراق و بازی با جان مردم این کشور به دنبال آن است تا از میزان فشار‌های داخلی عراق برای خروج از خاک این کشور بکاهد. در همین راستا، «مظفر الحمیداوی» کارشناس امنیتی عراقی اعلام کرد، چند روز قبل از انفجار‌های میدان الطیران، سرکردگان گروه تروریستی داعش از منطقه شرق فرات در سوریه به پایگاه «التنف» در نزدیک مرز سوریه با عراق منتقل شدند و این امر به طور آشکار نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها در حال فعال سازی گروهک‌های تروریستی و دنبال کردن روش‌های جدیدی در برخورد با ملت عراق هستند. مقر نیرو‌های آمریکایی در پایگاه التنف در سوریه قرار دارد و اخیرا گزارش‌هایی مبنی بر اقدام واشنگتن در انتقال تروریست‌ها از این پایگاه به پایگاه «عین الاسد» آمریکا در استان الانبار در غرب عراق منتشر شد.
همچنین «محمد محیی» سخنگوی کتائب حزب الله اعلام کرد: این انفجار‌ها در چارچوب تلاش برای اجرای مقاصد آمریکا در منطقه و تلاش برای باقی نگه داشتن نیرو‌های آمریکایی در عراق به بهانه‌های امنیتی صورت گرفته است. اخیراً نگرانی‌ها درباره بازآفرینی داعش از سوی آمریکایی‌ها با توجه به تحرکات مشکوک آن‌ها در مرز سوریه و عراق افزایش یافته و از همین رو، درخواست‌ها در عراق برای پایان بخشیدن به حضور نظامی آمریکا در این کشور بیشتر شده است.

تعویق موعد برگزاری انتخابات پارلمانی عراق
یکی دیگر از رخداد‌های مهم هفته گذشته در عراق، تعویق موعد برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور بود؛ یکی از وعده‌های دولت «مصطفی الکاظمی»، برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی بود و مقامات عراقی از جمله نخست وزیر این کشور موعد ششم ژوئن را برای این انتخابات تعیین کردند؛ کمیساریای عالی انتخابات عراق در نامه‌ای خطاب به «مصطفی الکاظمی»، نخست‌وزیر این کشور پیشنهاد داد انتخابات زودهنگام در اکتبر برگزار شود.
در همین راستا، «جمانه الغلای» سخنگوی کمیسیون عالی انتخابات عراق اعلام کرد: تعویق موعد برگزاری از ماه ژوئن به اکتبر طبق توافق اعضای کمیساریا و نخست وزیر در نشست روز سه شنبه (۱۹ ژانویه) انجام شد. «سید رضی عمادی» تحلیلگر مسائل غرب آسیا درخصوص دلایل پذیرش درخواست کمیسیون انتخابات برای تعویق انتخابات از سوی دولت عراق تصریح کرد: دلیل نخست این است که به لحاظ مالی و فنی برگزاری انتخابات پارلمانی در ژوئن آینده سخت است، زیرا عراق با مشکلات مالی زیادی مواجه است، مشکلاتی که در روز‌های اخیر بار دیگر سبب برگزاری تظاهرات ضددولتی در اعتراض به مشکلات اقتصادی شد. دلیل دیگر این است که با توجه به پایان مدت تعیین شده برای ثبت نام ائتلاف‌های سیاسی، شمار کمی از ائتلاف‌ها برای شرکت در انتخابات ثبت نام کرده‌اند. تمدید مهلت ثبت نام ائتلاف‌ها برای شرکت در انتخابات نیز بر دیگر فرآیند برگزاری انتخابات تاثیر می‌گذارد. این تصمیم دولت عراق با موافقت و مخالفت‌های برخی گروه‌های سیاسی همراه بود؛ ائتلاف الفتح، تعویق انتخابات را خلاف توافق دولت با فراکسیون‌های سیاسی مبنی بر برگزاری انتخابات تا یک سال پس از تشکیل دولت دانست.

جمع بندی
همزمان با تحرکات انتخاباتی شخصیت‌ها و گروه‌های سیاسی عراق و تعویق آن از سوی دولت الکاظمی به اکتبر ۲۰۲۱، بازمانده‌های گروه تروریستی – تکفیری داعش، جنایت خونین بغداد را رقم زدند. تروریسم تکفیری پس از حدود سه سال با تنفسی دوباره، عراق را هدف گرفته و درصدد است تا آرامش و ثبات این کشور را برهم زده و بهانه‌ای برای استمرار حضور پدرخوانده خود یعنی ایالات متحده آمریکا فراهم کند. آمریکایی‌ها که به بهانه وجود سلاح کشتار جمعی، عراق را در سال ۲۰۰۳ اِشغال کردند در سال ۲۰۱۱ بدلیل شکست‌ها و ناکامی‌های مکرر، مجبور به ترک این کشور شدند؛ آن‌ها سه سال بعد به بهانه مبارزه با داعش بار دیگر وارد عراق شدند که با فداکاری مردم منطقه و محور مقاومت، توطئه‌های آمریکا با بیرون راندن گروه تروریستی داعش از منطقه غرب آسیا خنثی شد.
محور مقاومت در سال‌های اخیر، توطئه‌های آمریکا را با بیرون راندن گروه تروریستی داعش از منطقه غرب آسیا خنثی کرده و کاخ سفید را در رسیدن به اهدافش ناکام گذاشته است. همچنین تداوم همبستگی و وحدت محور مقاومت در سال‌های پس از شکست داعش نیز نگذاشته است تا اشغالگران آمریکایی و همدستان منطقه‌ای آن به اهداف مورد نظر خود دست یابند. در واقع از نظر آمریکایی‌ها، ایجاد ناامنی و دلهره بازگشت داعش موجب خواهد شد که دولت عراق مجبور شود، مصوبه پارلمان این کشور درباره اخراج نیرو‌های آمریکایی را به تعویق بیاندازد. در همین راستا، «نصر الشَمَّری» سخنگوی رسمی مقاومت اسلامی جنبش النُجَباء، برنامه‌ریزی گروه تروریستی تکفیری داعش برای هدف قرار دادن شهر‌های مقدس و پایتخت عراق را فاش کرد و به نمایندگی از مقاومت اسلامی عراق به حامیان منطقه‌ای و بین المللی تروریسم تکفیری به ویژه داعش هشدار داد. سخنگوی جنبش النُجَباء با تاکید بر ضرورت افزایش توان امنیتی دولت عراق برای مقابله و نابودی تروریست‌های داعشی بر آمادگی نیرو‌های مقاومت برای همکاری با دستگاه‌های امنیتی عراق با هدف مبارزه با تروریست‌ها تاکید کرد.
روند تحولات جاری در منطقه و به خصوص عراق، نشان می‌دهد که گویا آمریکایی‌ها قصد دارند، برای پیشبرد اهداف خود همچون گذشته، بار دیگر از ظرفیت گروه‌های تروریستی و تکفیری استفاده کنند؛ اما تجربه نشان داده است که چنین اقدام‌هایی از جانب آمریکایی‌ها، نه تنها موجب دستیابی آن‌ها به اهداف مخربشان در منطقه نمی‌شود بلکه عزم شخصیت‌ها و گروه‌های مقاومت عراق را برای پیگیری هدف راهبردی اخراج نظامیان آمریکایی تقویت می‌کند.
نویسنده: محسن ایراندوست
کارشناس مسائل بین الملل