به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز رسانه قوه قضائیه، حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای از ابتدای تصدی ریاست قوه قضائیه در دهم تیرماه امسال، ارتقای وضعیت زندان‌ها و زندانیان سراسر کشور را در زمره اولویت‌های خود قرار داده است و بر همین اساس، اقدامات مجدانه‌ای را انجام داده است؛ از بازرسی‌ها و سرکشی از زندان‌ها و ندامتگاه‌های سراسر کشور تا صدور بخشنامه‌ها و دستورات ناظر بر بهبود شرایط زندان‌ها و صیانت از حقوق زندانیان.
به طور کلی، در دوره تحول و تعالی بنا بر تأکیدات و دستورات محسنی‌اژه‌ای، با رویکرد جدید جهادی به مقوله زندان و زندانیان رسیدگی می‌شود و ساماندهی وضعیت زندان‌ها و توجه به حقوق زندانیان به‌صورت ویژه در دستور کار قرار گرفته است.
اقدامات ویژه برای ارتقای وضعیت زندان‌ها و زندانیان
در حدود هشت ماهی که از ریاست محسنی‌اژه‌ای بر قوه قضائیه می‌گذرد، اقداماتی در راستای بهبود وضعیت زندان‌ها و زندانیان صورت گرفته که با هیچ دوره‌ای قابل قیاس نیست.
طی بیش از 230 روزی که از آغاز مدیریت جدید در دستگاه قضائی می‌گذرد، اقدامات مؤثری در جهت ارتقا و بهبود وضعیت زندان‌ها و زندانیان صورت گرفته است.
رویکرد‌های تحولی در مقوله زندان و زندانیان
«سرکشی‌ها و بازدیدهای مستمر مقامات قضائی از زندان‌های سراسر کشور»، «ایجاد شرایط و بستر اصلاح، تربیت و بازاجتماعی شدن زندانیان»، «اشتغال زندانیان»، «حبس‌زدایی»، «اعمال تأسیسات ارفاقی»، «اعطای مرخصی‌های مناسبتی و ویژه» و «ایجاد ترتیبات فنی و قضائی برای استفاده از پابند الکترونیک در قبال محکومان واجد شرایط قانونی» از جمله رویکرد‌های تحولی در مقوله زندان و زندانیان است که مورد تأکید جدی رئیس قوه قضائیه است.
اشتغال‌زایی بیش از 50 درصدی برای زندانیان، حمایت مادی و معنوی از خانواده‌های آنها با راه‌اندازی سامانه‌هایی نظیر «حمایت»، آزادسازی گسترده زندانیان در قالب عفوهای مناسبتی، اجرای طرح پایش و غربالگری زندانیان در زندان‌های کشور، اعطای مرخصی‌های چندباره در راستای حفظ سلامت زندانیان در دوران کرونا، تشدید مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی از زندانیان برای مصون ماندن آنها از کرونا، انجام ده‌ها اقدام پیشگیرانه ضدکرونایی در زندان‌های سراسر کشور، سرکشی مستمر مسئولان قضائی و قضات به زندان‌ها و ... اهمّ اقدامات تحولی صورت گرفته در حوزه نظام زندانبانی کشور است که این اقدامات تحول‌آفرین در دوره تحول و تعالی با قوت بیشتری استمرار یافته است.
بازدیدهای مستمر از زندان‌ها
سرکشی و بازدیدهای مستمر از زندان‌ها و ندامتگاه‌ها؛ این تأکید مؤکد و همیشگی محسنی‌اژه‌ای خطاب به رؤسای کل دادگستری و دادستان‌های سراسر کشور است.
رئیس عدلیه طی مدت اخیر شخصاً 6 بازدید از زندان‌های سراسر کشور انجام داده است. زندان مرکزی ایلام، زندان رجایی‌شهر، زندان دماوند، زندان اوین، زندان مرکزی مشهد و زندان مرکزی اصفهان ندامتگاه‌هایی هستند که رئیس قوه قضائیه از آنها سرکشی کرده و در جریان این سرکشی‌ها بر لزوم تحول رفتاری و ساختاری در امر زندانبانی و ارتقا وضعیت زندانیان در حوزه‌های مختلف تأکید کرده است.
بازدید رئیس عدلیه از زندان ایلام
صبح روز پنجشنبه 24 تیر بود که محسنی‌اژه‌ای در جریان سفر به استان ایلام، در یکی از نخستین برنامه‌های کاری‌اش، با حضور در زندان مرکزی ایلام که در تیرماه سال جاری به بهره برداری رسید، از بخش‌های مختلف این زندان بازدید و با مسئولان و زندانیان آن گفت‌وگو کرد.
در پایان بازدید محسنی‌اژه‌ای از زندان مرکزی ایلام، طی مراسمی 15 مددجو که به دلیل محکومیت مالی در زندان به سر می‌بردند، با کمک خیّرین آزاد شدند.
گفت‌وگوی چهره به چهره با زندانیان امنیتی و محکومان بند جرائم خشن
اما درست یک هفته پس از بازدید محسنی‌اژه‌ای از زندان مرکزی ایلام، رئیس دستگاه قضا، دومین بازدید خود در طول یک هفته را از زندان‌های کشور انجام داد و در دومین بازدید از زندان‌های کشور در کمتر از یکماه از انتصاب به ریاست دستگاه قضا، بدون اعلام قبلی به زندان رجایی‌شهر کرج در مرکز استان البرز رفت و بازدیدی سه ساعته از این زندان داشت.
رئیس دستگاه قضا از بخش‌های مختلف زندان رجایی‌شهر کرج از جمله بند زندانیان امنیتی و همچنین بند جرائم خشن بازدید کرد و در جریان این بازدیدها، با زندانیان گفت‌وگوی چهره به چهره و بی‌واسطه داشت و از نزدیک با مشکلات و مسائل و خواسته‌های آنها قرار گرفت.
توصیه‌های رئیس قوه قضائیه برای ارتقا وضعیت زندانبانی
لزوم توجه به آموزش و تأمین نیاز‌های رفاهی کارکنان زندان، تأکید به قضات و دادسراهای سراسر کشور درخصوص پرهیز از صدور قرار بازداشت موقت تا حد امکان، استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس در راستای کاهش جمعیت کیفری، جلوگیری از صدور آرای خلاف شرع و قانون به‌صورت ریشه‌ای، جداسازی محل نگهداری افراد بازداشت موقت از زندانیان، ضرورت نگهداری زندانیان دسته‌بندی و تفکیک‌شده، حل مشکل کمبود قاضی ناظر در زندان‌ها با ارائه راهکارهایی نظیر به‌کارگیری چهار حقوقدان همراه با یک قاضی برای نظارت بر یک زندان، تشکیل تیمی برای جلب رضایت اولیای دم در پرونده‌های قصاص با مشارکت مسئولان سازمان زندان‌ها و دادستانی، تأکید به رئیس سازمان زندان‌ها در خصوص دریافت گزارش مستمر از وضعیت زندان‌ها و عدم اکتفا به گزارش‌های فصلی، دستور پیرامون تشکیل تیمی قضائی و بررسی فوری و استخراج سریع پرونده‌های 200 زندانی درخواست‌کننده در زندان رجایی‌شهر، از جمله مهم‌ترین تأکیدات و دستورات محسنی‌اژه‌ای در جریان بازدید سه ساعته از زندان رجایی‌شهر کرج بود.
بازدید از زندان اوین و بندهای امنیتی آن
رئیس دستگاه قضا در روز جمعه پانزدهم مردادماه در سومین بازدید خود از زندان‌های کشور طی یک ماه، در بازدید سرزده از زندان اوین از بخش‌های مختلف این زندان به ویژه هر سه بند امنیتی آن (بندهای دو الف - 209 - 241) بازدید کرد و با برخی از متهمان بازداشت موقت به صورت چهره به چهره به گفت‌وگو پرداخت.
محسنی‌اژه‌ای به هنگام حضور در بندهای امنیتی زندان اوین، تعداد روز‌های بازداشتی متهمان را از آنها جویا و در همین زمینه خواستار ارائه توضیحات لازم از سوی مقامات قضائی و ضابطین شد. در جریان این بازدید تعدادی از متهمین تقاضا کردند به تنهایی با رئیس قوه قضائیه گفت‌وگو کنند که قاضی‌القضات در خلوت با آنها به گفت‌وگو نشست.
سرکشی قاضی‌القضات از زندان دماوند
زندان دماوند، چهارمین زندانی بود که رئیس عدلیه از آن سرکشی کرد؛ این بازدید صبح روز جمعه 19 شهریور، به مدت 3 ساعت انجام گرفت و در جریان آن، رئیس قوه قضائیه ضمن گفت‌وگوی چهره به چهره با تعداد کثیری از زندانیان، سؤالاتی را پیرامون دلیل محکومیت و مدت زمان سپری شده از حبس آنها و همچنین شرایط بهداشتی و غذایی زندان مطرح کرد.
همچنین در جریان بازدید از زندان دماوند، محسنی‌اژه‌ای، حوزه ریاست قوه قضائیه و سازمان زندان‌ها را مأمور کرد که به تک تک درخواست‌های زندانیان رسیدگی کنند و به سرعت به آنها پاسخ دهند.
تأکید رئیس عدلیه بر تسریع در پاسخ به استعلامات قاضی ناظر زندان در بازدید از زندان مشهد
در روز هشتم بهمن ماه نیز رئیس قوه قضائیه در ادامه برنامه‌های سفر به استان خراسان رضوی در زندان مرکزی مشهد حضور یافت و به مدت دو ساعت از بخش‌های مختلف این زندان بازدید کرد.
بازدید از بند ویژه دادگاه ویژه روحانیت، بازدید از کارگاه اشتغال‌زایی بانوان مددجو و همچنین تذکر قاضی‌القضات در مورد تسریع در پاسخ به استعلامات قاضی ناظر زندان از جمله موارد قابل توجه بازدید رئیس عدلیه از زندان مرکزی مشهد بود.
گفت‌وگوی رئیس قوه قضائیه با تعدادی از محکومان آبان 98 در جریان بازدید از زندان اصفهان
ظهر روز پنجشنبه 21 بهمن نیز محسنی‌اژه‌ای در جریان سفر از پیش اعلام نشده و بدون تشریفات به استان اصفهان، در زندان مرکزی اصفهان حضور یافت و از بخش‌های مختلف این زندان به مدت حدود 2 ساعت بازدید کرد.
رئیس عدلیه با تعدادی از محکومین مالی و همچنین تعدادی از تولیدکنندگان ورشکسته که به دلایل مختلف دوران محکومیت خود را در زندان به سر می‌برند به گفت‌وگو پرداخت و برای پیگیری و رفع مسائل و مشکلات آنها در چهارچوب قانون، قول مساعدت داد.
گفت‌وگو با تعدادی از محکومان آبان 98 بخشی دیگر از بازدید حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای از زندان مرکزی استان اصفهان بود؛ رئیس قوه قضائیه جویای حضور یا عدم حضور محکومان آبان 98 در این زندان شد و پس از آنکه مسئولان زندان، تعدادی از این محکومان را به رئیس عدلیه معرفی کردند، وی به صورت چهره به چهره با این محکومان ملاقات و از وضعیت محکومیت و اوضاع خانوادگی آنها کسب اطلاع کرد و برای اِعمال ارفاقات قانونی در قبال پرونده آنها دستورات مقتضی را صادر کرد.
تبعیت مسئولان قضائی از مشی رئیس عدلیه در بازدید از زندان‌ها
رویه رئیس قوه قضائیه در بازدید و سرکشی از زندان‌های سراسر کشور توسط سایر مقامات قضائی نیز دنبال می‌شود و رؤسای کل دادگستری‌ها و دادستان‌های سراسر کشور به صورت مستمر از زندان‌ها و ندامتگاه‌های حوزه قضائی تحت پوشش خود بازدید و سرکشی به عمل می‌آورند.
آمار بازدید مقامات قضائی از زندان‌های سراسر کشور؛ از تیر تا آبان 1400
ذبیح‌الله خدائیان سخنگوی دستگاه قضا روز پنجم آبان ماه در جریان نشست خبری خود، آماری از بازدیدها و سرکشی‌های مقامات و مسئولان قضائی از زندان‌های سراسر کشور ارائه کرد و گفت: در مدت اخیر بنا بر تأکیدات رئیس قوه قضائیه شاهد حضور بی‌سابقه مسئولان و مقامات قضائی اعم از رؤسای کل دادگستری‌ها و دادستان‌ها و قضات پرونده‌ها در زندان‌ها بودیم؛ بر همین اساس مقامات و مسئولان قضائی حدود 29 هزار بازدید از زندان‌های سراسر کشور را انجام دادند و به صورت حضوری و بدون واسطه با زندانیان ملاقات کردند و برای رفع مسائل آنها دستوراتی را صادر کردند. همچنین در این مدت مسئولان قضائی بیش از 7 هزار ملاقات و بازدید الکترونیکی را از زندان‌ها انجام دادند و به صورت الکترونیکی با زندانیان دیدار کردند.
ارفاقات قانونی به زندانیان در جریان بازدیدهای مقامات قضائی
در جریان بازدیدهای مقامات و مسئولان قضائی از زندان‌های سراسر کشور، شمار قابل توجهی از زندانیان مشمول تأسیسات ارفاقی نظیر مرخصی‌های پایان حبس، قرار گرفتن در فهرست عفو مشروط، اعطای آزادی مشروط، تعلیق و نظام نیمه آزادی تحت نظارت سامانه الکترونیکی و غیره ... شدند.
ابلاغ بخشنامه‌هایی برای اعطای مرخصی به زندانیان
اما صدور بخشنامه از سوی رئیس قوه قضائیه به مناسبت‌های مختلف جهت اعطای مرخصی به زندانیان از دیگر رویکردهایی است که در دوره جدید در راستای صیانت از حقوق زندانیان صورت می‌گیرد.
در25 بهمن ماه، رئیس قوه قضائیه در بخشنامه‌ای به واحد‌های قضائی سراسر کشور دستور داد به مناسبت فرا رسیدن اعیاد رجبیه و در پیش بودن ماه شعبان به زندانیان مرخصی ویژه داده شود.
در این بخشنامه تأکید شده که به‌منظور نیل به اهداف عالی در بازسازی اجتماعی و اخلاقی زندانیان، برقراری روابط عاطفی بین زندانیان و اعضای خانواده آنها و همچنین به‌منظور رعایت هشدار‌های ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر شیوع موج جدید بیماری کووید 19، به زندانیان محکوم، با رعایت شرایط و اخذ تامین مناسب از تاریخ 25 بهمن تا 11 اسفند و یا از تاریخ 9 اسفند تا 28 اسفند 1400 مرخصی داده شود.
کلیه محکومان به حبس در زندان که واجد شرایط قانونی باشند و کلیه زندانیانی که صرفاً به دلیل عجز از پرداخت جزای نقدی در بازداشت هستند و همچنین دارندگان محکومیت‌های مالی که حداقل 3 ماه از مدت اقامت آنان در زندان گذشته شامل این مرخصی می‌شوند.
محکومان جرایم سرقت، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور که محکومیت آنها بیش از 5 سال باشد، آدم‌ربایی، جرایم باندی و سازمان‌یافته، تجاوز به عنف، اسیدپاشی، قاچاق سلاح و مشروبات الکلی، قصاص و اعدام و حدود شرعی، قاچاق مسلحانه و یا عمده مواد مخدر و روان‌گردان‌ها، محکومان بیش از دو سابقه محکومیت کیفری و محکومانی که به شرارت مشهورند یا رفتار مناسبی در زندان نداشته‌اند، شامل این مرخصی نخواهند شد.
دستور بررسی اعطای مرخصی به زندانیانی که تاکنون از این امکان مستثنی بودند
رئیس دستگاه قضا همزمان با ابلاغ بخشنامه مزبور، در جریان نشست شورای عالی قوه قضائیه از ابتکاری بدیع جهت اعمال ارفاقات قانونی برای زندانیان در شرایط کرونایی سخن گفت و دستور داد که هیئتی مرکب از سازمان زندان‌ها و دادستان‌ها و در صورت لزوم نماینده‌ای از دادستانی کل کشور تشکیل شود تا برای اعطای مرخصی به زندانیان و محکومان جرائمی که مشمول مرخصی نمی‌شوند، بررسی‌ها و تصمیم‌گیری‌های لازم را به عمل‌آورند.
رئیس دستگاه قضا در همین راستا گفت: ممکن است برخی محکومان با عناوین مجرمانه‌ای که در شمول اعطای مرخصی قرار نمی‌گیرند، مدتی طولانی را در زندان به سر برده باشند و به معنای واقعی کلمه اصلاح و متنبّه شده باشند؛ در اینگونه موارد، هیئت مزبور می‌تواند با لحاظ جهات قانونی و اخذ تضامین لازم، زمینه اعطای مرخصی به این قبیل از زندانیان را با توجه به شرایط کرونایی فراهم کند.
مرخصی ویژه زندانیان مسیحی
صدور دستور مرخصی ویژه زندانیان مسیحی نیز از دیگر اقدامات قابل توجهی بوده که در دوره اخیر صورت گرفته است؛ پنجم دی‌ماه به مناسبت فرارسیدن سال نو میلادی و میلاد حضرت عیسی مسیح(ع)، محسنی‌اژه‌ای با صدور بخشنامه‌ای خطاب به واحد‌های قضائی و دادستان‌های سراسر کشور دستور اعمال مرخصی به مدت 10 روز برای محکومان مسیحی را صادر کرد.
عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم از جمله محکومان امنیتی
یک وجه برجسته در مقوله حمایت از حقوق زندانیان و محکومان که در پیشبرد امر «حبس‌زدایی» نیز بسیار مؤثر است، «عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم» است. در دوره تحول و تعالی بنا بر تأکیدات محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه، مقوله عفو محکومان مشمول و دارای شرایط لازم، از جمله محکومان امنیتی، مورد پیگیری است.
دستور قاضی‌القضات برای بررسی مجدد پرونده محکومان آبان 98
سوم مردادماه، رئیس قوه قضائیه در محل کار خود با تعدادی از مردم و همچنین خانواده‌های محکومان ناآرامی‌های آبان 98 دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیس دستگاه قضا در پایان این دیدار‌ها به مسئولان قضائی ذیربط مأموریت داد؛ پرونده افرادی که در جریان ناآرامی‌های آبان 98 دستگیر شده‌اند مورد بررسی مجدد قرار گیرند تا افرادی که شرایط قانونی آزادی مشروط یا عفو و بخشودگی دارند، مشمول عفو، بخشودگی و یا آزادی شوند.
بیش از ٦ هزار مورد عفو زندانیان و محکومان
ذبیح‌الله خدائیان، سخنگوی قوه قضائیه، سی‌ام بهمن ماه در برنامه نگاه یک شبکه یک سیما در خصوص اقدامات انجام شده برای زندانیان، اظهار کرد: از ابتدای حضور محسنی‌اژه‌ای در منصب ریاست دستگاه قضا، ٦٢٧٦ مورد عفو اعم از آزادی زندانیان و تقلیل مجازات داشتیم؛ همچنین ٦٣١٣ نفر از آزادی مشروط و ٥٦
