به گزارش ایرنا، همه‌گیری ویروس کرونا و تعطیلی اجباری آموزش‌ها و هدایت مدارس به سمت آموزش غیرحضوری در اواخر سال گذشته و تداوم آن در سال تحصیلی جاری به کیفیت آموزشی و تامین نیازهای تربیتی و اجتماعی دانش آموزان صدمه زده است.
گرچه برگزاری کلاس های درسی از طریق شبکه های اجتماعی و فضای مجازی در ارتقای سطح سلامت جامعه و پیشگیری از شیوع بیماری کرونا نقش داشته اما نیازهای روحی و تربیتی که یکی از اساسی موضوعات زندگی افراد است مورد غفلت و یا کم توجهی قرار گرفته و تاکنون برنامه ریزی خاصی برای رفع این چالش صورت نگرفته، گرچه تعاملات اجتماعی و فعالیت های زیستی در ارتقای سطح مهارت ها را نمی توان فراموش کرد.
زندگی اجتماعی بویژه حوزه تربیت کودکان و نوجوانان امروز به خاطر گسترش ارتباطات از پیچیدگی های خاصی برخوردار است، تغییرات ساختارهای اجتماعی و گسترش سیطره فضای مجازی که طی سالیان اخیر به یکی از چالش های مهم تربیتی برای کودکان تبدیل شده بود، در شرایط کرونایی چند ماه گذشته وضعیت را پیچیده تر کرده است.
فعالیت های تربیتی، فرهنگی، هنری، ورزشی و پرورشی مدارس که نقش موثری در انسان‌سازی، تقویت باورها، مهارت‌افزایی و نشاط اجتماعی دارد، تحت تاثیر این شرایط قرار گرفته و وزارت آموزش و پرورش با دستورالعمل‌هایی سعی به رونق این دسته برنامه‌ها بر اساس شرایط کرونایی داشته اما تصمیم‌گیرهای محلی و اجرای دستورالعمل‌ها موضوع جدی است که باید به آن توجه شود.
برای توسعه و پیشرفت کشور سرمایه‌گذاری برای دانش آموزان و هدف‌گذاری در حوزه آموزش و فعالیت‌های فرهنگی یک ضرورت و اصل اساسی و ثابت شد که روش های تربیتی سنتی باید هر چه زودتر مورد تحلیل و بازبینی قرار گرفته و روش های جدید برای جامعه تبیین شود و هشدار می دهند که در این شرایط خانواده ها باید با فراگیری و مطالعه، وقت بیشتری برای تربیت صحیح فرزندان بگذارند تا سر نخ تربیت کودکان آنان از دستشان خارج نشده و به بستر فضای مجازی که چون تیغ دولبه عمل می کند، نیفتد.
۱۵ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۵۲۳ دانش‌آموز جمعیت کمی نیست که در شرایط خاص و حتی عادی بخواهیم نسبت به نیازهای تربیتی آنان بی توجه باشیم، پس لازم است تدابیر ویژه ای سوی مسئولان وزارت آموزش و پرورش انجام و نهادخانواده و دیگر سازمانها در این خصوص همکاری کنند.
شرایط نوظهور، تربیت فرزندان را از قالب سنتی و کلیشه ای خود خارج کرده است، این وضعیت با توجه به اهمیت پیشگیری از آسیب ها و رفتارهای ناهنجارانه دوران بزرگسالی، آگاهی والدین از مولفه هایی خاص و علمی را ضروری کرده است.
درگیری و چالش‌های منحصر به فرد کودک یا دانش آموزان با نیازهای ویژه، در این ایام آنان را در همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ در معرض خطر مضاعف قرارداده به نحوی که چنانچه همه کودکان و دانش آموزان توسط پاندمی کرونا به یک اندازه تهدید شوند، این قشر بیش از پیش در خطر قرار خواهند داشت.
خبرگزاری جمهوری اسلامی استان اصفهان به خاطر اهمیت این موضوع میزگردخبری با با عنوان "چالش ها و راهکارهای تامین نیازهای تربیتی دانش آموزان در دوران کرونا" را با حضور مریم ژاله رئیس اداره امور تربیتی مشاوره اداره کل آموزش و پرورش اصفهان، سالار فرامرزی عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و هاجر سلیمی روانپزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برگزار کرد.
حاشیه رفتن مباحث تربیتی، چالش کرونایی مدارس
رئیس اداره امور تربیتی مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش اصفهان گفت: مباحث تربیتی در دوران کرونا به دلایلی نظیر دغدغه آموزشی والدین، عدم رشد مهارت‌های اجتماعی ناشی از محدودیت ارتباطات و تغییرات حاکم بر سیستم آموزشی به حاشیه رفته است.
مریم ژاله، در این میزگرد خبری ایرنا با ارائه وضعیتی از نیازهای تربیتی دانش آموزان در شرایط دوران کرونا مدارس افزود: با وجود غافلگیری سیستم تعلیم و تربیت با ورود ناخوانده کرونا، وزارت آموزش و پرورش همزمان با تعطیلی مدارس اقدامات وسیعی در راستای برنامه ریزی راهبردی و هدفمند بر اساس نیازهای آموزشی و تربیتی دانش آموزان متناسب با ایام کرونایی انجام و در پاسخ به این نیازها اقداماتی در سطح ملی، استانی و شهرستانی در حال اجراست.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین چالش‌های بزرگ این دوران، کم توجهی و به حاشیه رفتن موضوعات تربیتی ناشی از نبود رشد اجتماعی و کمبود ارتباطات اجتماعی است که تعطیلی مدارس با کاهش ارتباط دانش آموزان می تواند زنگ خطری جدی برای رشد تربیتی دانش آموزان باشد.
وی با بیان اینکه تعداد زیاد طرح‌ها، برنامه‌ها با شرایط آموزش‌های مجازی و افزایش درگیری شغلی و کاری معلمان و مدیران مدارس، به ایجاد وضعیت خاصی منجر شده که برای رفع نیازهای تربیتی و حتی آموزشی، بیش از گذشته همکاری خانواده‌ها و سایر نهادهای فرهنگی را می‌طلبد.
رئیس اداره امور تربیتی مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش استان اضافه کرد: خانواده‌ها به صورت خاص دغدغه آموزش دارند و به دلایلی مثل کمال‌گرایی و ناآگاهی از شیوه‌های صحیح آموزشی و تربیتی بیشتردغدغه‌ها، معطوف به درس و آموزش شده و از نیازهای پرورشی و فرهنگی دور می شوند.
وی کمبود و یا نبود آگاهی در حوزه سواد رسانه را چالشی بزرگ در این روزهای کشور بیان و اضافه کرد: ضرورت فعالیت‌های تربیتی بر اساس شرایط امروز جامعه بیش از گذشته احساس می‌شود اما تمام توجه‌ها معطوف به حوزه آموزش شده و البته این موضوع به دلیل نبود درک مناسب و شناخت حوزه فرهنگی و تربیتی است.
به گفته وی به طور معمول بیشتر دانش آموزان نیازمند و لازم توجه در شکاف طبقاتی دیجیتال، از فناوری آموزشی جا مانده که توجه به نیازهای متفاوت آن‌ها مثل تهیه گوشی و امکانات دیجیتال درکنار نیازهای تربیتی باید مورد توجه قرار گیرد.
ژاله با اشاره به دغدغه تربیتی برای نظام آموزشی کشور گفت: چالش‌ها و موانع زیادی در این حوزه وجود دارد که باید برنامه‌ریزی جدی برای رفع نیازها ها انجام شود و در شرایط خاص امسال علاوه بر ضروت توجه به نیازهای تربیتی به عنوان یک رکن اساسی در آموزش و پرورش، نیاز به مداخلات بیشتری به دلیل شرایط خاص است.
ضرورت همپوشانی خانواده، آموزش و پرورش و دانش آموزان
وی به مباحث مطرح شده توسط استاد روانشناسی دانشگاه، در این میزگرد خبری پیرامون مثلت آموزشی در دوران کرونا افزود: خانه، کرونا و مدرسه به عنوان سه ضلع مثلت خانواده، آموزش و پرورش، کودکان و نوجوانان است که هر کدام با همدیگر ارتباط داشته و حدف هیچ کدام امکان پذیر نیست و اقدامات و مداخله سه حوزه باید با همپوشانی صورت بگیرد.
وی ادامه داد: اجرای طرح توانمندسازی والدین، دانش آموزان و کادر آموزشی با توجه به جمعیت زیاد تحت پوشش آموزش و پرورش نیاز به تعامل و همکاری بیشتر درون و برون سازمانی دارد.
به گفته این مقام مسئول در اداره کل آموزش و پرورش اصفهان، دست کم ۹۰۰ هزار نفر دانش آموز، پنج هزار واحد آموزشی و ۵۰ هزار معلم، جمعیت زیادی است که خدمات رسانی گسترده به این قشر با وجود موانع و محدودیت‌های موجود از اهمیت خاصی برخوردار است.
وی وجود تعامل و نشست‌های هم اندیشی برای ارائه راهکارهای ساده و قابل اجرا برای پاسخ به دغدغه‌های تربیتی دانش‌آموزان را ضروری خواند و تصریح کرد: مقصر قلمداد کردن دستگاه‌ها مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه با هم افزایی و همکاری قادر به پاسخ نیازهای جامعه و برون رفت از مشکلات خواهیم بود.
لزوم تعاملات بین بخشی با سایر نهادها مربوط
وی ادامه داد: تعاملات بین بخشی با سایر نهادها نظیر دانشگاه علوم پزشکی، بهزیستی، نیروی انتظامی و دستگاه های فرهنگی تا پیش از کرونا بیشتر بود و امروز به دلیل برخی از محدودیت‌ها این همکاری‌ها کاهش یافته که باید روش و مدل های جدیدی را برای شرایط سخت این دوران و انجام خدمات رسانی پیش بینی نمود.
به گفته ژاله ارتقای خدمات مشاوره‌ای و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با طرح صدای مشاور،طرح همدل و پیام مشاور در مدارس در حال اجراست که در"طرح همدل "مشاوران مدارس از طریق تماس تلفنی با اولیای دانش آموزان در جهت پیگیری از وضعیت روانشناختی و تحصیلی دانش آموزان ارتباط برقرار می کنند.
وی اضافه کردک "پیام مشاور" در یک پیوستار از ستاد تا مدرسه و خانه استمرار دارد(ارسال پیام های مشاوره،انگیزشی، تحصیلی و پیشگیرانه در کانال پیام مشاوره شبکه شاد)و در طرح "صدای مشاور" ارتباط بین مرکز مشاوره ادارات آموزش و پرورش با مشاوران مدارس جهت بررسی کلی وضعیت آسیب شناسی و ارایه راهکار انجام می شود که به دلیل کمبود نیروی مشاور در مدارس ارائه چنین خدماتی سخت ترو با وجود ضرورت نیاز به این حوزه نیز دچار چالش‌هایی هستیم.
لزوم ایفای نقش خانواده و مدرسه در تامین نیازهای تربیتی دانش آموزان
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به خانه، مدرسه و کرونا به عنوان سه ضلح مثلت برای این روزهای دانش‌آموزان گفت: خانواده و مدرسه دو رکن موثر در تامین نیازهای تربیتی دانش آموزان است که باید نقش خود را ایفا کنند.
سالار فرامرزی، در ادامه این میزگرد مجازی ایرنا با بیان اینکه کودکان و نوجوانان در میان مدرسه، کرونا و منزل نقش هایی را ایفا می کنند، افزود: خانواده و مدرسه برای رسیدگی به نیازهای این قشر دچار معضلات و کمبودهایی هستند و برای رسیدگی به نیازهای تربیتی باید این مشکلات رفع بشود.
وی به تنش‌های خانوادگی گذشته بسیاری از پدر و مادرها اشاره کرد که این موضوع در دوران کرونا با مشکل فرزند پروری نیز روبرو شده و خیلی از آن‌ها موضوعات تربیتی فرزندان خود را به دلیل نبود آگاهی کافی، تنش های شغلی، ویژگی‌های فردی، ارتباط نادرست بین اعضای خانواده با همدیگر و یک سری مشکلات و ویژگی ای خاص مثل بیماری وسواس و فیزیولوژیگی کنار گذاشته‌اند.
وی ادامه داد: بسیاری از خانواده‌ها به دلیل کمبود مهارت و دانش در حوزه فناوری اطلاعات با مشکلات آموزشی برای فرزندان خود روبرو هستند که این موضوع مباحث آموزشی را دچار چالش کرده و بر اصول تربیتی نیز تاثیر گذاشته است.
به اعتقاد این استاد روانشناس دانشگاه، وقتی پدر و مادر دارای مشکلات شخصی مثل کمبود درآمد، بیماری و تنش‌های اجتماعی هستند دیگر فرصتی برای تمرکز بر حوزه تربیتی فرزند خود پیدا نمی‌کنند و همین مسائل باعث فروپاشی خانواده ها و جدایی بین فرزندان و پدر و مادر شده است.
کلاسهای مجازی موجب افسردگی دانش آموزان شده است
وی شناخت ویژگی‌های فردی فرزندان توسط والدین را یک ضرورت برشمرد و یادآور شد: فرزند برون‌گرا با بچه درون‌گرا دارای تیپ‌های شخصیتی و نیازهای متفاوت هستند که تعطیلی مدرسه و کاهش رفت و آمدها برای یک کودک و نوجوان برون‌گرا غیرقابل تحمل است که باید برنامه خاصی برای آن ارائه داد.
وی توجه به جذابیت آموزش الکترونیک از طریق برنامه شاد اشاره کرد و اظهارداشت: حضور اجتماعی جذابیت و شادابی را برای دانش‌آموزان دارد و امروز این قرنطینه‌ها و محدودیت‌ها از یک طرف و نبود جذابیت در برنامه شاد و کلاسهای الکترونیکی موجب افسردگی و خستگی شده است.
فرامرزی، انعطاف در بین معلمان برای روش تدریس و ارزشیابی در شرایط فعلی را مهم برشمرد و ادامه داد: بسیاری از معلمان انتظارات زیادی از شاگردان خود دارند و با سختگیری‌های زیاد کلاس‌ها را اداره می‌کنند و اینگونه رفتارها با وجود شرایط بحرانی و متفاوت گذشته موجب بروز مشکلات زیادی خواهد شد.
وی با بیان اینکه به باید از ظرفیت معلمان متناسب با مهارت و توانایی استفاده شود و ارزشیابی‌ها بر مبنای وضعیت کنونی کشور باشد، تصریح کرد: نبود دانش تربیتی و روانشناسی برای معلمان این شرایط را سخت می‌کند و نحوه رفتار قابل برنامه ریزی و صحیح نخواهد بود.
به اعتقاد وی شرایط کرونا استرس و نگرانی را به دلیل شرایط محیطی مثل قطع و وصل اینترنت، مشکلات دستگاه‌های دیجیتال، تدریس همزمان والدین در خانه و تحصیل چند فرزند در کنار همدیگر، تحریک پذیری و دغدغه بیماری افزایش داده که همین مسائل بر خواب و غذا بچه‌ها اثر گذاشته است.
وی یادآور شد: در گذشته همواره بر کاهش ارتباط بین کودک و نوجوانان با گوشی‌های تلفن همراه هوشمند مورد تاکید بود اما امروز باید برای تحصیل از این ابزار استفاده کنند که موجب وابستگی شده و آسیب‌های آن در آِینده مشخص خواهد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان نبود تعاملات اجتماعی به عنوان راهبردی برای رشد تربیتی، آزارهای هیجانی ناشی از تنش‌های خانوادگی، افسردگی ماندن در خانه، نبود مهارت کافی و اثرگذار تربیتی و چگونگی رفتار والدین با فرزندان و معلمان با دانش آموزان مشکلات زیادی را ایجاد کرده که برای رفع این مشکلات باید بسته‌های حمایتی و محتواهای آموزشی جهت اعضای خانواده و مسئولان مدرسه پیش‌بینی شود.
آسیب جدی است
وی بر ضرورت تعامل بین دانش آموزان و معلمان و دیگر مسئولان مدارس تاکید کرد و اظهارداشت: در برنامه شاد تعامل و همکاری وجود ندارد و این آسیب جدی است که البته بر اساس گفته‌های کارشناس مسئول واحد تربیتی و مشاوره اداره کل آموزش و پرورش اصفهان در برخی از مدارس از برنامه های الکترونیکی دو طرفه استفاده شده است.
وی با بیان اینکه بیماری کووید ۱۹ بر اساس گفته کارشناسان بهداشت و درمان در زمان حاضر وجود دارد، گفت: باید نقاط ضعف را ببینیم و با تعامل همکاری برنامه جامعی برای نیازهای تربیتی دانش آموزان در مدارس و خانواده ها ارائه بدهیم تا اینکه فرصت های خوبی را فراهم سازیم.
به گفته این روانشناس، برای رفع مشکلات تربیتی دانش آموزان باید برنامه بلند مدت تدوین شود تا اینکه نیازهای تربیتی و آموزشی را رفع کنیم چرا که برخی بی دقتی‌ها و نبود آینده نگری باعث شد که تهیه تبلت و گوشی هوشمند به عنوان نیازهای اولیه مورد غفلت قرار بگیرد و به همین خاطر برخی از دانش آموزان شاید امروز این امکانات را ندارند.
وی ادامه داد: شرایط بد ناشی از شیوع بیماری کرونا برای همه گروه‌های سنی و اقشار مختلف وجود دارد و مسائل مربوط به آن تنها متوجه وزارت بهداشت و درمان نیست بلکه سایر حوزه‌ها نیز نقش و ماموریت‌هایی را دارند و باید در کنار همدیگر برای رفع آن برنامه‌ریزی و تلاش کنند.
وی با بیان اینکه روانشناسان مدارس مثل استادان دانشگاه اصفهان با دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان ارتباط برقرار کنند و با بررسی حال و اوضاع آن‌ها به بهبود شرایط و رفع نیازهای تربیتی و روانشناختی کمک کنند، اظهارداشت: نهادهای اداری و خصوصی به اندازه توان خود به آموزش و پرورش برای تامین نیازهای دانش آموزان همکاری داشته باشند.
وی فعال بودن مراکز مشاوره مدارس و ادارات آموزش و پرورش در این دوران را برای پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان ضروری و لازم اعلام‌کرد.
ضرورت پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان
عضو هیات علمی داتشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت: نظارت بر تحصیل و همکاری با دانش آموزان برای والدین شاغل در دوران کرونا کاهش یافته است.
هاجر سلیمی، در بخشی از این میزگرد مجازی ایرنا با اشاره به موضوعات مراجعان مراکز روانشناسی و روانپزشکی افزود: پدر و مادرانی که شاغلند و فرزندانشان در خانه مشغول به تحصیل هستند در برخی از مواقع از کلاس درس خارج شده و یا تکالیف را انجام نمی‌دهند و این نبود نظارت و تعطیلی مدارس به حوزه آموزشی و تربیتی صدمه می‌زند.
وی ادامه داد: در برخی از مواقع انجام تکالیف بر عهده والدین قرار گرفته و چه بسا که آزمون‌ها را نیز خانواده ها کمک می‌کنند و این اتفاقات مسائل آموزشی را دچار چالش و بر موضوعات تربیتی نیز اثرات منفی خواهد گذاشت و مسائل اجتماعی و فرهنگی در برخی از مناطق و خانه‌ها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی به اختلالات روانشناختی برخی از دانش آموزان در گذشته اشاره کرد و اظهارداشت: برای این دسته از افراد علاوه بر مصرف دارو، خدمات رفتاری و مشاوره ای نیز ارائه می‌شد ولی بر اساس شرایط بحرانی کرونا بخش روانشناسی کاهش پیدا کرده که بر نگرش و اصلاح روش اثر گذاشته است.
وی یادآور شد: در این دوران علاوه بر اینکه خدمات روانشناسی به این دسته از دانش آموزان خاص نرسیده، آن‌ها با چالش‌های دیگری مثل اضطراب و ترس هم روبرو شده اند که این وضعیت بر مشکلات افزوده است.
به گفته این روانپزشک، در شرایط سخت کرونا، کودکان و نوجوانان دچار ترس‌هایی مثل ابتلا به بیماری، ابتلا خانواده آن ها به کرونا، امتحانات و شرایط ناامید کننده جامعه هستند و باید محیط متناسب با این شرایط مدیریت و برنامه‌ریزی اساسی برای اصلاح روش‌ها صورت گیرد.
ضرورت ارتباط با والدین در شرایط کرونا
وی با بیان اینکه در سال‌های پیش جلسات آموزش خانواده و ارتباط با والدین برگزار و این برنامه بر ایجاد تعمل بین مدرسه و خانه و اصلاح روش‌های برخورد با دانش آموز موثر بود، تصریح کرد: ارتباط مدرسه با والدین در شرایط کرونا ضرورت دارد و در حوزه توانمندسازی خانواده‌ها برای این شرایط و سایر مقاطع زمانی مراکز آموزشی اقدام کنند.
وی برگزاری کارگاه‌های آموزشی توانمندسازی برای معلمان را از دیگر ضرورت های این دوران بیان و خاطرنشان کرد: علاوه بر آموزش مهارت‌های رفتاری برای والدین معلمان و مدیران مدارس نیز به فراگیری اصول آموزشی برای مدیریت رفتار و چگونگی انجام ماموریت آموزشی و پرورشی در این دوران نیاز دارند.
سلیمی یادآور شد: دوره‌های آموزشی در این خصوص برای استادان دانشگاه برگزار شده و این اتفاق باید در حوزه آموزش و پرورش به صورت کیفی با مشارکت نهادهای مرتبط انجام شود.
وی برگزاری کارگاه‌های آموزشی کنترل هیجان مثل خشم، مهارت‌های زندگی و توانمندسازی دانش آموزان که در گذشته توسط دانشگاه علوم پزشکی و سایر نهادها انجام می‌شد را مورد تاکید قرار داد و گفت: این تعاملات باید در قالب جلسات غیرحضوری و برنامه‌های دیگر انجام بشود.
وی با اشاره به توصیه‌های استاد روانشناس مدعو این میزگرد خبری افزود: تامین نیازهای تربیتی و آموزشی دانش آموزان به برنامه‌ریزی جدید و خلاقانه متناسب با شرایط امروز نیاز دارد و با مطالعه و برنامه ریزی قادر به پیشبرد برنامه ها و کاهش آسیب های اجتماعی خواهیم بود.
لزوم تدوین بسته های تربیتی
این استاد دانشگاه تدوین بسته‌های تربیتی برای دانش آموزان، خانواده ها و متولیان امر تعلیم و تربیت را در کنار بسته های آموزشی مهم بیان‌کرد و گفت: غفلت از این حوزه صدمه‌های جبران ناپذیری را در آینده خواهد داشت.
وی استفاده از ظرفیت رسانه‌ها، دستگاه های فرهنگی، آموزشی و خدماتی برای تامین نیازهای تربیتی را خواستار شد و اظهارداشت: مسئولیت گسترده‌ای برای این حوزه بر عهده نهادهای مختلف و خانواده‌ها وجود دارد که باید نقش هر کدان مشخص و نقش آفرینی انجام شود.
استان اصفهان دست کم یک میلیون دانش آموزان دارد.
