پیشینه آژانس توسعه بین المللی آمریکا (USAID)

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده امریکا در سال ۱۹۶۱ میلادی و در دوران ریاست جمهوری جان اف کندی به منظور کمک به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور‌های جهان ایجاد شد و در سال ۲۰۰۹ رسما به عنوان آژانس همکار با وزارت امورخارجه و وزارت دفاع ایالات متحده امریکا معرفی شد.

تا پیش از ۱۹۶۱ در قالب طرح مارشال چند نهاد مختلف در عرصه دیپلماسی عمومی ایالات متحده فعالیت می‌کردند که در این سال با فرمان اجرایی جان اف کندی در قالب آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده ارتقا یافته وادغام شدند.

درآن مقطع به دلیل فضای جنگ سرد و رقابت‌های ایدئولوژیک حاکم بر روابط میان شرق و غرب وجود فقردرکشور‌هایی موسوم به جهان سوم زمینه را برای رشد کمونیسم و احزاب چپ در این کشور‌ها فراهم می‌کرد و منافع نظام سرمایه داری و در راس آن امریکا را به خطر می‌انداخت.

آژانس توسعه بین المللی آمریکا تا قبل از دهه ۱۹۷۰ در زمینه‌های کمک‌های فن اوری سرمایه‌ای به کشور‌ها فعالیت می‌کرد، در دهه ۱۹۷۰ به سمت رفع نیاز‌های اصلی انسانی، آموزش، غذا، برنامه ریزی جمعیتی و سلامت تغییر رویکرد داد. در دهه ۱۹۸۰ به باثبات سازی سیستم‌های اقتصادی و تقویت بازار‌های داخلی کشور‌های در حال توسعه پرداخت و در دهه ۱۹۹۰ به سمت افزایش سطح زندگی و توسعه پایدارتغییر رویکرد داد.

درحال حاضر آژانس توسعه بین المللی آمریکا وظیفه سازماندهی کمک‌های مالی ایالات متحده د را در جهان را بر عهده دارد و فعالیت هایش را در غرب آسیا (خاورمیانه) متمرکز کرده است و درراستای افزایش نفوذ و قدرت نرم امریکا در کشور‌های منطقه کار می‌کند. فعالیت‌های آژانس توسعه بین المللی آمریکا در خاورمیانه بیشتر حول موضوعاتی از قبیل: توسعه سیاسی، گسترش جامعه مدنی، بهبود زیرساخت‌های بهداشتی وآموزش و پرورش گسترش یافته است.

آن سوی آژانس توسعه بین المللی آمریکا

آژانس توسعه بین المللی امریکا از بدو تاسیس تاکنون به عنوان مروج الگوی توسعه امریکایی عمل کرده و از این طریق کوشیده دیگرالگو‌های توسعه و بخصوص الگوی توسعه بومی را کنار بزند و بدین ترتیب منشائ مشکلات و بحران‌های ساختاری در کشور‌های هدف شود.

درواقع ماموریت اصلی آژانش توسعه بین المللی امریکا یکدست سازی و امریکایی سازی برنامه‌های توسعه در سراسر جهان است و هرچند امکان دارد کشور‌هایی که این کمک‌ها را دریافت می‌کنند در کوتاه مدت خوشحال و راضی باشند، اما در بلندمدت به دلیل تعارضات فرهنگی پیش امده بحران‌های ساختاری را در زمینه‌های مختلف تجربه خواهند کرد و چه بسا امکان دارد در درون این بحران‌ها غرق شوند؛ بخصوص آن که آژانس توسعه بین المللی امریکا و وزارت امور خارجه این کشورهم اکنون درگیر مسائل هنجاری و جانبداری در منازعات مذهبی هستند و به بازنگری کتاب‌های درسی، بهبود آموزش دبستانی و دبیرستانی، توانمندسازی زنان، تعامل با اسلام گرایان میانه ومدرن سازی نظام‌های حقوقی حقوقی مشغولند.

بر این اساس می‌توان گفت که آژانس توسعه بین المللی آمریکا در پوشش ارائه کمک‌های توسعه، اهداف کاملا سیاسی را در کشور‌های مقصد دنبال می‌کند و برای ایجاد نوع جدیدی از وابستگی تلاش می‌کند.

گستره فعالیت‌های آژانس توسعه بین المللی آمریکا در عراق

فعالیت‌های آژانس در عراق از زمان ۲۰۰۳ و درست در زمان اشغال این کشور از سوی امریکا اغاز شده، اما پس از اعلام خروج نظامی امریکا فعالیت‌های آن گسترش یافته و در حال حاضر آژانـس به عنـوان یکی از اصلی تریـن ابزار‌های دیپلماسـی فرهنگی ایالات متحـده، هر سـال درعراق فعالیت‌های گسـترده‌ای را به منظور اثرگـذاری بر جامعه عـراق در زمینه هـای فکـری، فرهنگـی، اقتصـادی و سیاسـی اجـرا می‌کند.

با وجود اینکه آژانس توسعه بین المللی امریکا ۸ برنامه را درعراق تحت عناوینی چون: پیشرفت حکومت، اصلاحات اداری، دسترسی به عدالت، گسترش مشارکت جامعه مدنی، مراقبت‌های بهداشتی اولیه، حمایت از انتخابات، تجارت محصولات کشاورزی، واشتغال زایی به مرحله اجرا گذاشت، اما در عمل مشخص شد که: اولا تمرکز فعالیت‌های آژانس بر سه استان تقریبا توسعه یافته اربیل، بغداد و بصره بوده و در مناطق دور افتاده و حاشیه‌ای فعالیت نداشته یا خیلی کم‌تر بوده ودوم اینکه بیشترین تمرکز آژانس بر آموزش و تقویت حوزه سیاسی و تربیت کادر اجرایی و مدیریتی در بین مسئولان عراقی بوده و توجه کمتری به مقوله‌های عام همچون بهداشت و درمان داشته است.

با توجه به ارتباط سازمانی و ساختاری که از سال ۲۰۰۹، بین آژانس بین المللی توسعه آمریکا با وزارت امورخارجه و وزارت دفاع (پنتاگون) برقرار شده است می‌توان گفت امریکا ازاین آژانس برای ایجاد کودتای نرم درعراق نیزاستفاده کرده و براندازی دولت قانونی عادل عبد المهدی نخست وزیر وقت ۲۰۱۹ حاصل یک چنین فرایندی بوده است.

در واقع امریکا بعد از آن که متوجه شد دولت عادل عبد المهدی می‌خواهد در جهت سرعت بخشیدن به روند بازسازی عراق به چین نزدیک شود وازامکانات و تسهیلات آن بهره‌مند شود به واسطه سفارت خود در بغداد اعتراضات خیابانی را به واسطه افرادی که در چارچوب حمایت از جنبش‌های مدنی آموزش و سازمان دهی کرده بود به راه انداخت و از دل آن دولت منتصب مصطفی کاظمی را تشکیل داد که تا چند هفته پیش علیرغم گذشت بیش از یک سال از پایان دوره قانونی خود همچنان قدرت را در اختیار داشت و امریکا به واسطه آن سیاست‌های داخلی و خارجی عراق را مدیریت می‌کرد و درعین حال از ظرفیت نفت عراق برای جلوگیری از افزایش بهای نفت در بازار‌های جهانی بهره می‌گرفت.

در مجموع امریکا به واسطه اختصاص بودجه درچارچوب آژانس توسعه بین المللی برای تقویت جامعه مدنی درعراق می‌خواهد قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی خود را در این کشور تقویت و توسعه دهد تا از آن هم برای تقویت قدرت سخت خود و هم در مواقع لزوم بجای قدرت سخت بهره بگیرد. با توجه به اینکه هیچ قرابت فرهنگی و دینی بین امریکا وعراق وجود ندارد لذا امریکا با تقویت آن چه که جامعه مدنی می خواند، می‌خواهد از طریق ایجاد دگردیسی‌های فرهنگی و اجتماعی این خلاء را جبران کند. هرچند امکان دارد امریکا در مناطق سنی و کردنشین عراق به موفقیت‌هایی در این زمینه دست یابد، اما بی تردید درمناطق شیعی نشین با مانع جدی مواجه است. احمد کاظم زاده