به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، خانم تاجبخش با حضور در برنامه صف اول درباره عملکرد این سازمان و موضوعات مختلف ازجمله بارش ها و سرمای اخیر و همچنین آلودگی هوا توضیحاتی بیان کرد.
مجری: در روزهای اخیر بارندگی‌های قابل توجهی در کشور به ثبت رسیده، در برخی نواحی خشک و گرمسیر مثل یزد، کرمان و خراسان جنوبی پس از سال‌ها حتی برف هم بالیده، برخی تالاب‌ها مثل گندمان در چهارمحال و بختیاری، کانی برازان در مهاباد، طشک و بختگان در فارس هم نسبتاً آب گیری شده، از آن سمت در جنوب کشور به ویژه در برخی شهر‌های استان بوشهر بیش از ۱۰۰ میلی متر باران باریده که این میزان بارش سیلاب را در رودخانه‌های فصلی جاری کرده و خوشحالی قشر‌های مختلف مردم به ویژه کشاورزان را در پی داشته. از سوی دیگر سرمای کم سابقه و البته یخبندان هم چند روزی است که مناطق مختلف کشور را به ویژه در شرق و شمال شرق کشور درگیر کرده، برای اطلاع از کم و کیف بارندگی‌ها و تغییرات آب و هوایی اخیر امشب در خدمت رئیس سازمان هواشناسی کشور هستیم که از وضعیت و کم و کیف بارندگی‌ها و آن چه در اقلیم بناست اتفاق بیفتد از ایشان جویا شویم. اگر موافقید مقدمه گفتگومان یک گزارش باشد که به اتفاق ببینیم. (پخش گزارش) دو سه هفته گذشته بارش‌های خیلی خوبی داشتیم که طبیعتاً کشاورزان مان را هم خیلی خوشحال کرد آیا میزان بارش‌ها به حدی بوده که خاطر کشاورزان را در سال زراعی کنونی آسوده کند از میزان بارش‌ها یا همچنان نیازمند بارش‌های دیگر هستیم؟
خانم تاج بخش؛ رئیس سازمان هواشناسی کشور: اگرچه در بعضی از استانها ما بارش‌های خوبی داشتیم همان طور که در گزارش هم گفتند در استان‌های بوشهر، فارس، کهگیلویه و بویر احمد و تا حدی استان‌های یزد، اصفهان، حتی کرمان و هرمزگان اگرچه هر روز مقداری هم از نرمال پایین‌تر است و پیش بینی می‌کنیم به نرمال برسند، اما توزیع این بارش در کشور خیلی مناسب نبوده یعنی ما در نیمه شمالی کشور اوضاع رو به راهی هنوز نداریم، بسیاری از استان‌های ما ازجمله استان‌های تهران، قم، قزوین، همدان، زنجان، سمنان، خراسان رضوی، آذربایجان‌های شرقی و غربی، حتی استان‌های ساحلی کشور گیلان و مازندران به خصوص شرایط خیلی خوبی را از لحاظ بارشی نداشتند، ضمن این که ما پاییز کم بارشی داشتیم و دو سال متوالی گذشته هم شرایط خشکسالی در کشور حاکم بوده، بنابراین خیلی خوشحال هستیم در نیمه جنوبی کشور استان‌هایی که بسیار کم بارش بودند، حتی سیستان و بلوچستان اگرچه بارش کمی دریافت کرده، اما نسبت به نرمال هایش هنوز خیلی اختلاف قابل ملاحظه‌ای ندارد، اما بخش‌های شمالی کشور شرایط خیلی رو به راه نیست بنابراین از این لحاظ هموطنانی که کار کشاورزی انجام می‌دهند و در بخش‌های شمالی هستند خیلی پیش بینی خوبی نداریم برایشان، اما در بخش‌های جنوبی به خصوص استان بوشهر شرایط بسیار مساعد شده.
مجری: در ماه‌های آینده چطور؟ به طور متوازن در کل کشور پیش بینی‌ها حکایت از بارش‌های جدید دارد یا خیر؟
خانم تاج بخش: بارش که قطعاً خواهیم داشت، همان طور که قبلاً هم پیش بینی دادیم انتظار داریم که در زمستان بارش‌ها در حد نرمال باشد، اما همان طور که گفتم تمرکز بارش‌ها بر استان‌های جنوبی کشور است همچنان. نقشه هایمان ظنمان را بر این می‌برد که تا نیمه اردیبهشت ماه ما همین الگو را کم و بیش در کشور داشته باشیم یعنی در نیمه جنوبی بارش‌های نرمال با گرایش به سمت بالاتر از نرمال و در نیمه شمالی بارش‌های نرمال با گرایش به سمت زیر نرمال داشته باشیم، بنابراین در کل شرایط کشور شاید از نظر کلی با ۱۰ درصد کم و زیاد در حد نرمال باشد بارش ها، ولی توزیع خیلی مناسب نیست.
مجری: پس در جنوب این احتمال وجود دارد که همچنان از آن چه که طبیعی و نرمال بوده بالاتر است بارش‌ها در نیمه جنوبی کشور؟
خانم تاج بخش: بله در بسیاری از استانها این طور هم خواهد شد کما این که در هفته‌های پیش رو هم یک تا دو سیستم جوی خواهیم داشت، باز تمرکز روی استان‌های حاشیه زاگرس و بخش‌های جنوبی که هست.
مجری: این سرما و یخبندانی که پشت سر گذاشتیم و همچنان در آن درگیر هستیم، این خیلی غیرعادی بود؟ بعضاً گفته می‌شد کم سابقه است و بعضی می‌گفتند سال‌های گذشته مگر خاطرتان نیست خیلی بیش از این بود، وضعیت سرما و یخبندانی که داشتیم چقدر طبیعی یا غیرطبیعی بود؟
خانم تاج بخش: دی ماه به خصوص این روز‌هایی که پشت سر گذاشتیم تقریباً اواخر ماه ژانویه که همین محدوده تقریباً اواخر دی ماه و اوایل بهمن ماه سال شمسی می‌شود ما به قول معروف حظیظ کاهش دما در کشور را داریم و بعد از این دیگر تقریباً مگر این که شرایط خیلی بحرانی اتفاق بیفتد که کاهش دمای قابل ملاحظه اتفاق بیفتد. به طور نرمال این بازه زمانی سردترین دما را در کشور داریم. اما طی چند سال اخیر به خاطر روند افزایش دما در دنیا و خشکسالی‌هایی که در کشور ما اتفاق افتاده و بارش نداشتیم، شاید خیلی ملموس نبوده برایمان که زمستان‌های سرد را هم تجربه کنیم، اما الگوی زمستان‌های ما در این فصل زمستان‌های سرد است. کما این که ما در سال ۸۶ رکورد سرما را در کشور داشتیم، این امواج سردی هم که طی دو هفته اخیر در کشور مستقر شد شاید در حد هشت تا ۹ شهرستان ما رکورد زدند، اما این طور نبود که کل کشور را تحت تأثیر قرار دهد بنابراین در یکی دو استان به خصوص استان‌های خراسان رضوی یا خراسان شمالی و جنوبی...
مجری: خیلی غیرطبیعی به نظر می‌رسید، بعضی‌ها حتی می‌گفتند شرایط سیبری این جا‌ها حاکم شده در برخی استان‌های ما.
خانم تاج بخش: نه، دمای سیبری که در برخی نقاط سردتر از منفی پنجاه درجه رسید در برخی از مناطقش، ولی در کشور ما هم به هر صورت در بعضی شهرها مثل فریمان و ... رکورد زده شد، ولی این که خیلی بی سابقه باشد نبود، ولی در بازه چند سال اخیر شرایط را تجربه نداشتیم.
مجری: بیشترین کاهش دمایی که اتفاق افتاد، آخرین رکوردی که ثبت شد تقریباً روی چه درجه‌ای بود؟
خانم تاج بخش: البته ما در استان اردبیل در بعضی روز‌ها دمای سردتر از منفی ۲۵ و ۲۶ درجه فریمان داشتیم، ولی در آن جا روال در زمستانش طبیعی است این اتفاق بیفتد، ولی در خراسان رضوی در بعضی از شهرها ازجمله فریمان این دما و کاهش دما خیلی محسوس بود.
مجری: باید منتظر باشیم که باز هم کاهش دما به همین شکل اتفاق بیفتد یا نه دیگر تقریباً به سراشیبی افتاده؟
خانم تاج بخش: به نظر نمی‌رسد، الگوهایمان نشان نمی‌دهند که موج سرمایی وارد کشور شود یا اتفاق خاصی از این لحاظ بیفتد، ضمن این که هفته پیش رو هم تقریباً روند افزایش دما را در کل کشور خواهیم داشت، اما آن چه که نشان می‌دهد نقشه‌ها فعلاً سرمای قابل ملاحظه‌ای متصور نیست.
مجری: راجع به دمای هوای کشور و آن چه در پیش بینی‌ها می‌آید نکات کلی راجع به استان‌های مختلف و اگر پیش بینی‌ای در حال حاضر وجود دارد بفرمایید.
خانم تاج بخش: ما بعد از عبور این دو موج، برای هفته پیش رو تقریباً افزایش دما را برای کل کشور داریم مثلاً دمای مشهد امروز صبح فکر می‌کنم حدود منفی ۸ یا ۹ درجه سلسیوس بود، این پنج تا شش درجه حداقل بالاتر خواهد رفت، در بقیه نقاط کشور هم همین طور است یعنی عبور این موج سرد را از روی کشور داریم هر چند که همچنان الگو‌های پایدار کم و بیش روی کشور وجود خواهد داشت تا آخر هفته.
مجری: راجع به خدمات در حوزه پیش بینی‌ها و وضعیت هوا، نکته دیگری باقی مانده که بخواهید بفرمایید؟
خانم تاج بخش: فقط همین دو موج ما به طور متوالی هفته آینده و هفته بعد خواهیم داشت، بارش برف و باران در کشور داریم، باز همچنان تمرکز بارش‌ها روی زاگرس و استان‌های واقع در زاگرس مرکزی خواهد بود، اما به نظر می‌رسد برای روزهای دوشنبه و سه شنبه در استان‌های واقع در البرز مرکزی ازجمله تهران هم بارش‌های نسبتاً خوبی را شاهد باشیم.
مجری: بارش باران خواهد بود یا به شکل برف هم ممکن است؟
خانم تاج بخش: یک خرده شرایط پیش بینی دقیق اش الآن خیلی ساده نیست، چون هم دمای صفر درجه روی نوار شمالی تهران است، حداقل می‌توانیم بگوییم در شمال تهران برف را تجربه کنیم.
مجری: راجع به خدمات کاربردی هواشناسی می‌خواهیم صحبت کنیم و این که سازمان هواشناسی چه خدمات کاربردی منظمی چه به مردم و چه به بخش‌های مختلف حاکمیتی در حال حاضر ارائه می‌کند؟
خانم تاج بخش: همان طور که می‌دانید سازمان هواشناسی خدماتش خیلی جامع است، اساساً دانش هواشناسی یک دانش میان رشته‌ای است و خدماتش بسیار گسترده است. ما حداقل در حوزه حمل و نقل با قاطعیت می‌توانم بگویم اگر یک روز همکارانم گزارش فشار هوا را در ایستگاه‌های فرودگاهی مان به ساعت و به نیم ساعت صادر نکنند تمام پرواز‌هایی که در کشور انجام می‌شود اجازه نشست و برخاست نخواهند داشت یعنی یک ارتباط تنگاتنگی ما با حوزه حمل و نقل هوایی داریم که خدمات را به صورت ساعتی و گاهاً نیم ساعته به آن‌ها می‌دهیم. این‌ها جدای از پیش بینی‌هایی است که به طور مشخص در حوزه هوانوردی صادر می‌کنیم. در حوزه کشاورزی هم که ما برنامه توسعه هواشناسی کاربردی را در بخش کشاورزی داریم معروف است به گزارش‌ها و اطلاعات تَهَک که همکاران ما در بخش کشاورزی ازجمله کشاورز‌ها و کاربر‌های تخصصی از این اطلاعات استفاده می‌کنند. در حوزه حمل و نقل دریایی هم همین طور اطلاعاتی را به طور روتین صادر می‌کنیم برای حرکت کشتی‌ها و حمل و نقل دریایی در دریا‌های شمال و جنوب کشورمان گاهاً اگر این حمل و نقل‌ها به گسترده بیشتری از دریا‌ها هم کشیده شود اطلاعات لازم را در اختیارشان قرار می‌دهیم. در محیط زیست، در مدیریت منابع آب به طور روتین با این دستگاه‌ها در ارتباط هستیم به خصوص با وزارت نیرو در زمان بارش ها، خشکسالی‌ها برای تأمین منابع آب پشت سد‌ها ارتباط تنگاتنگی داریم. همین طور وزارت جهاد کشاورزی برای پیش بینی سرمازدگی و سایر مواردی که مد نظرشان است. با وزارت بهداشت، سازمان محیط زیست در حوزه آلودگی هوا و پیش بینی‌های مرتبط با آن به صورت روتین به خصوص در فصل‌هایی که این مسأله خیلی مهم است مثل الآن که زمستان و دی ماه است ارتباط کاملاً نزدیک داریم. خیلی از تصمیماتی که در این حوزه‌ها گرفته می‌شود بر اساس پیش بینی‌های سازمان هواشناسی است.
مجری: در مجموع ارزیابی کلی تان این است که نسبت به پیش بینی‌هایی که شما انجام می‌دهید و هشدار‌هایی که صادر می‌کنید آیا سازمان‌ها و نهاد‌هایی که به نوعی اطلاعات شما برای آن‌ها کاربردی است و می‌تواند در تصمیم گیری هایشان اثرگذار باشد به اندازه کافی اعتنا می‌کنند به پیش بینی‌های شما یعنی در تصمیم گیری هایشان مؤثر است یا نه ممکن است این مداوم و مستمر بودنش یک مقداری حالت طبیعی پیدا کرده باشد و آن طور که باید و شاید خیلی اعتنا نشود؟
خانم تاج بخش: در بسیاری از موارد خیلی کاربردی است، مثلاً در همین امواج سرمایی که اتفاق افتاد هشدار‌های هواشناسی خیلی کمک کرد به تأمین منابع انرژی کشور، در رخداد‌های سیلاب‌های اخیر که در کشور اتفاق افتاد و سیلاب‌هایی که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده، اطلاعات هواشناسی کمک بسیار زیادی برای مدیریت منابع آبی که پشت سد‌ها بود انجام می‌دهد، همین طور برای خشکسالی که کنترل کنند مصارف اب را، در حوزه صنعت هم همین طور است. اما در صدور هشدار‌ها و اخطاریه‌های سازمان هواشناسی یکی دو نکته ضروری است که حتماً کاربران ما بدانند. در سازمان هواشناسی جهانی طی سال‌های اخیر دستورالعملی را صادر کردند که هشدار‌ها را بر اساس تأثیری که می‌گذارد صادر شود، تأثیر محور باشد، این که ما پیش بینی بدهیم ۱۰۰ میلی متر باران می‌آید خیلی کاربردی برای کاربران ندارد، آن چیزی که مهم است این که بگوییم این صد میلی متر بارش در استان گیلان چه اتفاقی می‌افتد، در استان قم چه اتفاقی می‌افتد یا مقادیرش در چه بازه زمانی؟ از این جهت ضرورت دارد که هشدار‌ها را روی تأثیرشان متمرکز کنیم. صدور این هشدار‌ها نیازمند یک سری داده و اطلاعاتی است که در اختیار سازمان هواشناسی نیست، ما آن چه در اختیار داریم فقط داده و اطلاعات جوی است اگر ما بخواهیم برای پیش بینی یک وزش باد سنگین هشداری بدهیم که در مثلاً کدام قسمت استان تهران یا کدام قسمت خراسان ممکن است سازه‌های ناپایدار از بین برود یا درختان فرسوده بشکند، مستلزم این است که ما اطلاعات پایه‌ای آن‌ها را داشته باشیم یعنی بدانیم سازه‌های فرسوده کجاست، درختانی که قابل شکستن هستند کجاست که بتوانیم با اطلاعات دقیق بدهیم؛ بنابراین تولید و صدور هشدار‌های تأثیرمحور ضرورت دسترسی به یک سری داده و اطلاعات دیگری دارد که در حال حاضر در اختیار ما نیست. برای هشدار سیل ما الزاماً نیاز داریم که داده‌های دِبی رودخانه‌ها را به صورت برخط داشته باشیم. برای صدور پیش بینی‌های آلودگی هوا ما نیاز داریم که اطلاعات سیاهه انتشار آلاینده‌های جوی را به روز در سیستم‌ها و سامانه‌های پایش و پیش بینی مان داشته باشیم. اگر این‌ها به روز باشد طبیعتاً پیش بینی‌های ما هم دقیق‌تر و با دقت بهتری در اختیار کاربرمان قرار می‌گیرد. حالا این کاربرمان می‌تواند عامه مردم باشد، می‌تواند کاربر تخصصی مثل سازمان مدیریت بحران باشد، مثل آتش نشانی، هلال احمر و سایر باشد که با دقت بدانند دقیقاً در کجا چه اتفاقی خواهد افتاد که بروند این شرایط را مدیریت و کنترل کنند. اما زمانی که این اطلاعات در اختیار ما نیست بنابراین ما مدل را اجرا می‌کنیم و خروجی مدل را هم می‌گیریم، اما داده کافی به آن وارد نشده بنابراین مجبور هستیم که بگوییم مثلاً در سطح استان تهران یک وزش بادی دارد می‌آید، چون نمی‌دانیم این‌ها کجا هستند؟ این خرابی‌ها و ناپایداری‌ها کجا هستند، درختان فرسوده را نمی‌دانیم کجا هستند، مثلاً هلال احمر، سازمان مدیریت بحران در این شرایط مراقب باشید، ولی اگر آن‌ها هم جزو لایه‌های اطلاعاتی به پایگاه داده و اطلاعات ما وارد شود طبیعتاً پیش بینی‌های بهتری صورت می‌گیرد.
مجری: اصلاً این داده‌ها وجود دارد، بخش اولش که فرمودید در فلان استان یا شهرستان چه میزان ساختمان یا سازه‌ای که امکان دارد در تأثیر طوفان بریزد، این داده اصلاً وجود دارد؛ در اختیار شما نیست؟
خانم تاج بخش: در کشور قطعاً وجود دارد، شهرداری‌ها هستند، مراکز دیگری هستند که بسیاری از این داده و اطلاعات را در داخل شهرها، بیرون شهرها و جاده‌ها در اختیارشان است، اما ضرورت تأسیس یک پایگاه ملی داده و اطلاعات کاربردی برای صدور این هشدار‌هایی که تأثیرمحور باشند و ما بتوانیم نقش وزش این باد را روی سازه ها، تجهیزات، مردم و ساختمان هایمان بگوییم، وجود دارد و الآن در اختیار نداریم.
مجری: چرا در اختیار قرار نمی‌دهند؟ درخواستی نشده یا ...؟
خانم تاج بخش: نه چنین پایگاه داده و اطلاعات متمرکزی در کشور نیست باید حتماً راه اندازی شود.
مجری: به خاطر این که شما خروجی شما تأثیرگذار است، آیا درخواستی داشتید که در اختیار شما قرار بگیرد یا نه اصلاً هیچ تلاشی هم نبوده؟
خانم تاج بخش: در بعضی از دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها مثل وزارت نیرو و جهاد کشاوزری که یک اطلاعات مشخصی را برای صدور هشدار‌ها لازم داریم، مکاتباتی انجام شده یک سری اطلاعات را از آن‌ها گرفتیم، در صدد هستیم که بقیه اطلاعات را هم بگیریم، اما ضرورت این که این داده‌ها و اطلاعات برخط تولید شوند، چون اگر ما پیش بینی بارش را مثلاً الآن داشته باشیم، ولی دبی یا جریان آب داخل رودخانه را فردا به ما بدهند نمی‌توانیم برآورد کنیم که با این بارش آیا الآن آب این رودخانه از بستر بیرون خواهد زد یا نخواهد زد؟ بنابراین همان موقع که داده‌های بارش را داریم باید سایر داده‌ها را هم در اختیار داشته باشیم که از این ترکیب این دو مدل با همدیگر بتوانیم برآورد مثلاً دبی جریان آب...
مجری: مقاومتی وجود دارد که این داده‌ها در اختیار قرار نمی‌گیرد، مثلاً وزارت نیرو تمایلی ندارد که این داده‌ها در اختیار شما باشد؟
خانم تاج بخش: نه، آن چه دارند در اختیار قرار دادند شاید بعضی موارد که ما می‌خواستیم دوباره نامه نگاری شده، چون به هر صورت ما تکالیف قانونی هم در این راستا و در راستای سایر قوانین و مقررات داریم، این‌ها باید به روز شوند، ولی خیلی هایشان به روز و برخط نیستند، وجود دارد در دستگاه‌های مختلف هست باید حتماً یک اراده بین دستگاهی باشد که این پایگاه داده متمرکز تشکیل شود.
مجری: آن چه عرض می‌کنم راجع به این که چه میزان اعتنا می‌شود در فقره اخیر و همین افزایش مصرف گاز و کاهش دما؛ منظورم این است که فرض بفرمایید ما در شمال شرق کشور میزان کاهش دما بسیار بالا بود و اثرگذاری و اعتنایش برای وزارت نفت این است که در حوزه گازرسانی بداند که شمال شرق کشور احتمالاً میزان مصرف ما بالا خواهد رفت بر اساس پیش بینی سازمان هواشناسی که برودت به شدت بالا می‌رود و بعد آن جا را مثلاً تقویت کند نه این که بعد از این که خیلی سرما افت کرد تازه جریان گاز بخواهد آن جا تشدید شود، در این حوزه‌ها این طور تأثیرگذار است و اعتنا می‌شود یا نه؟
خانم تاج بخش: صد درصد به خصوص در مورد اخیر که گفتید ما در جلسات ستاد مدیریت بحران، ستاد ملی در سطح ستادی و تمام مدیریت‌های بحران استانها این جلسات برگزار شده و با اطلاع رسانی‌ای که سازمان هواشناسی کرده تلاش شده که آن شرایط مدیریت ذخایر انرژی کشور به گونه‌ای کنترل شود که بتواند استان‌هایی که متأثر از این سرما هستند به بهترین شکل پوشش دهند.
مجری: راجع به هشدار‌های هواشناسی برخی معتقدند که میزان هشدار‌های سازمان هواشناسی از حد معمول چند تالایی بالاتر است، برخی معتقدند این بالاتر بودنش به دلیل شرایط اقلیمی است که نیاز است که صادر شود، برخی هم معتقدند که نه سازمان هواشناسی راجع به هر اتفاق و پدیده‌ای که ممکن است پیش بینی شود هشدار صادر می‌کند، حالا اگر اتفاق نیفتاد، نیفتاده، ولی اگر هم اتفاقی بیفتد بگوید ما که اعلام کرده بودیم رفع تکلیف شود از او، آیا این طور است؟ از این جنس است یا بر اساس شرایطی که وجود دارد هشدار صادر می‌شود؟
خانم تاج بخش: نه حقیقتاً این طور نیست، طبیعتاً همکاران من هم که در سازمان هواشناسی این هشدار‌ها را صادر می‌کنند همین حرف‌ها را شاید به کرات می‌شنوند، اما چند نکته است در صدور این هشدار‌ها که باید لحاظ شود و در واقع نظر هم کاربران عامه ما و هم کاربران متخصص ما قرار بگیرد؛ یک- مسأله تغییر اقلیم است که اتفاق افتاده و رخداد پدیده‌های جوی در کشور ما و البته در منطقه ما بسیار زیاد شده، دوم- زیرساخت‌های نه چندان مناسب ما در کشور است که ما زیرساخت‌های خیلی خوبی نداریم، با کمترین بارش گاهاً بعضی از جاده‌ها و پل‌ها خراب می‌شوند. سوم- تغییر کاربری اراضی است که اتفاق افتاده مثلاً در حریم و بستر رودخانه‌ها ساختمان سازی‌هایی شده و این‌ها رعایت نشده، بنابراین ممکن است که اگر شما مسیر آب رودخانه را ببندید، ساخت ساز جلویش انجام دهید یا مسیر را کلاً ببندی هدایت کنی به سمت دیگر شش میلی متر باران هم که بیاید این جمع می‌شود و تبدیل به سیل می‌شود کما این که بسیاری از این حوادث اتفاق افتاده، ما در سیلابی که دو سال گذشته در جاده قم و اراک اتفاق افتاد دقیقاً همین بود در ایستگاه ما شش میلی متر باران ثبت شده بود، ولی منجر به رخداد سیلاب در جاده شد و تقریباً آب جاده را برداشت چرا؟ چون مسیر آب بسته شده بود. این تغییر کاربری‌ها و اتفاقاتی که به این صورت در زیرساخت‌های کشور اتفاق افتاده و مسأله تغییر اقلیم هم مزید بر علت شده، باعث شده که کشور ما از لحاظ تاب آوری در برابر مخاطرات جوی و اقلیمی بسیار حالت شکننده‌ای داشته باشد لذا این احتمال هست که با هر بارش کمی و وزش باد نه چندان قابل ملاحظه‌ای ما مخاطرات و خطرات جدی داشته باشیم؛ بنابراین وظیفه مان است که اطلاع رسانی کنیم و دستگاه‌هایی را که مرتبط با مدیریت بحران در این حوزه‌ها هستند را هوشیار کنیم، چرا که هر حادثه کوچکی می‌تواند منجر به خسارات زیادی شود به خصوص در بعضی مناطق که زیرساخت‌های نامناسبی دارند.
مجری: نکته دیگر در حوزه هواشناسی دریایی این که سازمان هواشناسی در حوزه دیدبانی دریایی و سنجش روی آب الآن چه جایگاهی دارد در منطقه یا...؟
خانم تاج بخش: هواشناسی دریایی یکی دیگر از بخش‌هایی است که ما خدمات را به کاربران دریایی مان می‌دهیم. ما در سه حوزه تلاش کردیم که بتوانیم اطلاعات جوی را روی دریا‌ها جمع آوری کنیم؛ هم ایستگاه‌های ساحلی داریم، هم بویه‌های دریایی داریم و هم تجهیزاتی به نام رادار موج که هنوز در اختیار نداریم، ولی با شرکت‌های دانش بنیان تفاهمی کردیم که برایمان بسازند بنابراین سعی می‌کنیم دریا‌هایی را در محدوده آن چه پیرامون کشورمان است را تا حدی پایش کنیم و اطلاعاتش را کسب کنیم، اما ضرورت توسعه و تقویت این شبکه بسیار بسیار محسوس است که ما بتوانیم با دقت و کیفیت بهتری کار‌های پایش و پیش بینی دریایی را انجام دهیم.
مجری: الآن در حال حاضر ادوات سنجش و سامانه‌های پایشی که داریم در چه وضعیتی به لحاظ به روز بودن شان، امکانات فناوری که استفاده می‌شود در چه شرایطی هستیم؟
خانم تاج بخش: شبکه دیدبانی سازمان هواشناسی کشور یک شبکه متشکل از انواع ایستگاه‌های جوی است، هم ایستگاه‌هایی که در محل نصب هستند و هم ایستگاه‌هایی که به کمک تجهیزات سنجش از دور داده‌ها و اطلاعات را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. ما با استاندارد‌های جهانی یک مقدار فاصله داریم، ضرورت توسعه و تقویت این شبکه وجود دارد به خصوص که الآن پدیده‌های کوچک مقیاس به خاطر مسائل تغییر اقلیم و بسیاری از موارد دیگر بسیار رخ می‌دهد و ضرورت دارد این شبکه منسجم‌تر و به قول معروف فشردگی اش بیشتر باشد، در نقاط زیادتری ما ایستگاه‌های دیدبانی داشته باشیم لذا باید حتماً توسعه شبکه دیدبانی هواشناسی برای تولید پیش بینی‌های با کیفیت‌تر حتماً تقویت شود؛ مهمترین و اساسی‌ترین اصل این است که ما بتوانیم تجهیزات مان را تقویت کنیم، اما یک عامل بسیار مهم و کلیدی؛ میزان اعتباراتی است که باید تأمین شود. مقایسه‌ای که مرکز پژوهش‌های مجلس تقریباً چند ماه پیش فکر می‌کنم در آبان ماه یا آذر ماه سال ۱۴۰۱ انجام داده، اعتبارات سازمان هواشناسی را با سایر کشور‌های دنیا مقایسه کرده و اختلافات بسیار فاحش است. اگر که سازمان هواشناسی در این حد بتواند شرایط تجهیزاتی اش را توسعه دهد قطعاً شرایط از وضع موجود بسیار بهتر خواهد شد. من فقط به ذکر چند مورد در این گزارش بسنده می‌کنم. ما با کشور آلمان از لحاظ اعتبارات حدود یک بیستم هستیم، با عربستان یک دهم هستیم، از چین حدوداً یک دویستم فاصله داریم، از آمریکا حدوداً یک سیصدم فاصله داریم و حتی کشور‌های کوچکی مثل سوئیس که یک ایستگاه جو بالا دارد اعتبارات هواشناسی اش از سازمان هواشناسی ایران بیشتر است.
مجری: در بودجه‌های سنوات که حالا ۱۴۰۱ که الآن در صحن بناست بیاید و بررسی شود امیدی است اصلاً، ردیفی دیده شده که بتواند کمک کند به تأمین اعتبارات یا همچنان ...؟
خانم تاج بخش: به هر صورت همیشه سازمان برنامه و بودجه کشور نگاه مثبتی به تقویت تجهیزات سازمان هواشناسی داشته، اما چون بیشتر تجهیزات ما خرید از خارج است و با این تغییراتی که در نرخ ارز انجام می‌شود خرید این‌ها بسیار سنگین‌تر است. تجهیزاتی که ما چند سال پیش با رقم ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان می‌خریدیم الآن با قیمت چهار تا پنج میلیون تومان می‌خریم و این‌ها حتی تجهیزات مصرفی ما هست، اما تعهدات بین المللی مان است که باید حتماً خریداری شود بنابراین ضرورت یک جهش قابل ملاحظه در اعتبارات به خصوص عمرانی سازمان هواشناسی از این جهت وجود دارد.
مجری: وجود دارد؟
خانم تاج بخش: ضرورتش وجود دارد.
مجری: ضرورتش که معلوم است وجود دارد، ولی این که واقعاً اتفاق بیفتد و تخصیص پیدا کند خیلی اتفاقی نیفتاده؟
خانم تاج بخش: فعلاً که هنوز خیلی قابل ملاحظه نیست در مقایسه با خیلی از دستگاه‌ها هم قابل ملاحظه نیست، چون که تکمیل این شبکه دیدبانی کمک‌های بسیار مؤثری در تصمیم گیری‌های خرد و کلان کشور می‌کند و خساراتی که ناشی از عدم پیش بینی‌های کاربرپسند می‌شود به مراتب خیلی بیشتر از هزینه‌ای است که برای تأمین و تجهیز ادوات هواشناسی و شبکه ایستگاه‌های دیده بانی می‌شود لذا اساساً تکمیل این شبکه سرمایه گذاری اش در حفاظت از جان و مال مردم است.
مجری: مشمول تحریم هم هست این تجهیزات و ادواتی که مورد نیاز است؟
خانم تاج بخش: بله، بعضی از تجهیزاتمان مثل تجهیزات فرودگاهی، رادار‌های هواشناسی بسیار بسیار به سختی تأمین می‌کنیم روش‌های دور زدن تحریم‌ها با قیمت‌های تقریباً چند برابر و زمان‌های بسیار طولانی‌تر تأمین می‌شود و خیلی کند‌تر از روال‌های عادی؛ بله در برخی از موارد داریم.
مجری: براوردی دارید که شرکت‌هایی که در داخل فعالیت می‌کنند به ویژه آن‌هایی که در حوزه دانش بنیان وارد شدند، در حوزه تخصصی شما بضاعتشان چقدر است؟ چقدر می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند؟ چون هم مشمول تحریم است و هم قیمت هایشان بالاست شاید دانش بنیان‌ها بتوانند خیلی راهگشا باشند در این قضیه؟
خانم تاج بخش: حتماً همین طور است، البته ما در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری فکر می‌کنم حدود ۱۳ موافقتنامه با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منعقد کردیم در زمینه ساخت تجهیزات هواشناسی ازجمله رادار‌های هواشناسی و ایستگاه‌های فرودگاهی؛ همین‌هایی که مشکل داریم، سنجنده‌های گرد و خاک، سایر اطلاعات، رادار موج که عرض کردم ان شاء الله بتوانیم یعنی ما خودمان بسیار خوشحال می‌شویم و شاید اولین و مهمترین کاربر این اطلاعات باشیم، چون هم می‌توانیم این‌ها را سهل‌تر در اختیار بگیریم، هم ارزان‌تر و هم خیلی خوب است که از ظرفیت‌های داخل کشور استفاده می‌شود مشروط بر این که هر چه زودتر آماده شوند و بتوانند استاندارد‌های ما را پاس کنند.
مجری: پس این ظرفیت وجود دارد یعنی شما هم بررسی کردید و شناسایی کردید، می‌دانید که چه تعداد هستند که می‌توانند؟
خانم تاج بخش: موافقتنامه اصلاً بسته شده، منابع مالی اش از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تأمین می‌شود، همکاری‌های فنی اش را هم سازمان هواشناسی می‌کند که ان شاء الله شرکت‌ها بتوانند این تجهیزات را آماده کنند.
مجری: شما در صدور هشدار‌ها از طریق رسانه‌ها این کار را انجام می‌دهید دستگاه‌هایی که متولی هستند هشدار‌های شما را دریافت می‌کنند، این امکانش هست که با استفاده از فناوری‌های نوینی که الآن وجود دارد مخاطبان عام «مردم» روی تلفن‌های همراهشان به صورت منطقه ای، هوشمند در هر منطقه‌ای که ساکن هستند بتوانند مستقیماً از هواشناسی هشدار دریافت کنند؟ مثلاً هشدار سیل را روی موبایلش دریافت کند که بناست یک چنین اتفاقی بیفتد، قبل از این که رسانه بخواهد اعلام کند یا زودتر از آن متوجه شود؟
خانم تاج بخش: ما آمادگی اش را داریم که هشدار‌هایی که صادر می‌کنیم از این طریق به کاربر‌هایی که به خصوص در محل هستند مثلاً در کنار رودخانه‌ها اُطراق کردند اطلاع رسانی کنیم. در مکاتباتی که با سازمان‌های متولی این کار انجام دادیم به این جمع بندی رسیدیم که این اطلاعات را به آن‌ها بدهیم آن‌ها پخش کنند، اما سازمان هواشناسی خود این ظرفیت را دارد که از طریق سازمان مدیریت بحران یا سازمان ارتباطات این ظرفیت در اختیار سازمان هواشناسی قرار بگیرد، انجام بدهیم.
مجری: یعنی خودتان متولی اش شوید که انجام دهید یا در اختیار دانش بنیان‌ها بگذارید، استارت آپ‌هایی که می‌توانند در این حوزه فعالیت کنند؟
خانم تاج بخش: بله می‌توانیم، هست تجهیزات و زیرساختش در کشور فعلاً موجود و در اختیار دستگاه‌های دیگر است، ما به هر دو شکل آمادگی داریم هم این اطلاعات را در اختیار آن دستگاه‌ها بگذاریم که آن‌ها پخش و اطلاع رسانی کنند، هم از طریق خودمان این کار را می‌توانیم انجام دهیم.
مجری: در چه سطحی است؟ فقط در سطح یک پیشنهاد است یا این که وارد تفاهمنامه...؟
خانم تاج بخش: روال این است که ما این هشدار‌ها را در اختیار سازمان مدیریت بحران یا وزارت ارتباطات می‌گذاریم، کسی که متولی این کار است، در واقع کار اطلاع رسانی در این سطحی که شما می‌گویید از آن طریق انجام می‌شود.
مجری: الآن که انجام نمی‌شود؟
خانم تاج بخش: بله می‌شود.
مجری: الآن می‌شود؟
خانم تاج بخش: بله، اطلاع رسانی می‌شود.
مجری: فرض کنید تهران می‌خواهد طوفان بیاید، من هم روی تلفن همراهم دریافت کنم که تا دقایق دیگر طوفان می‌خواهد تهران بیاید.
خانم تاج بخش: بله هشدار‌هایی را ما در این حوزه قبلاً هم گرفتیم که راجع به آلودگی تهران یا گرد و خاک تهران بود که سازمان مدیریت بحران به همه اطلاع رسانی کلی روی موبایل‌ها کرد. این ظرفیت وجود دارد. ما هم می‌توانیم هشدار‌ها را با فرمتی که می‌خواهند صادر کنیم، کما این که داریم می‌کنیم.
مجری: از طریق پیامک بود؟
خانم تاج بخش: بله، از طریق پیامک بود. حتی از طریق تجهیزات مکانی هم هست که شما در مکان‌هایی باشید که آسیب پذیری بیشتری باشد این امکان هم هست که این اطلاع رسانی انجام شود.
مجری: الآن جدیداً روی سیستم عامل‌های تلفن همراه مثلاً روی اندروید می‌تواند این هشدار را بدهد فارغ از پیامک، سریعتر بیاید و جلب توجه کند، چون پیامک ممکن است خیلی مورد توجه قرار نگیرد، ولی روی سیستم عامل وقتی بیاید کامل، تجهیزاتی هم همین الآن در کشور هست که شما در جاده‌های کشور اگر باشید و همین شرایط باشد از طریق اطلاعاتی که شبکه مخابراتی اتومبیل تان هم می‌گیرد می‌تواند این اطلاع رسانی انجام شود. این الآن دارد انجام می‌شود؟
خانم تاج بخش: نه، این ظرفیت وجود دارد که انجام شود.
مجری: مثل همان ضرورت است.
خانم تاج بخش: بله، در اختیار سازمان هواشناسی نیست.
مجری: راجع به تغییر اقلیم می‌خواهیم صحبت کنیم. وضعیت کشورمان الآن از لحاظ تغییر اقلیم چطور است؟
خانم تاج بخش: کشور ما هم متأثر از این مسأله قرار گرفته کما این که مشابه سایر کشور‌هایی که در دنیا هستند و در منطقه ما هستند ما طی سال‌های گذشته روند کاهش بارش ها، روند افزایش دما و روند افزایش تبخیر و تعرق را در کشور داشتیم و در مجموع این‌ها باعث شده که ما یک خشکسالی خزنده را در کشور داشته باشیم، ضمن این که تنش آبی قابل ملاحظه هم در کشور وجود دارد، کما این که با این بارش‌هایی که آمده هنوز تأمین منابع آبی ناشی از بارش در کشور اتفاق نیفتاده بنابراین شرایط خیلی مساعدی را از این لحاظ در کشور نداریم. یکی از مهمترین پیامد‌های این اتفاقات؛ افزایش رخداد پدیده‌های حدی است که در بحران‌ها خیلی خیلی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ضمن این که افزایش دما، تبخیر و تعرق در کشور در حوزه‌های کشاورزی، موجودیت منابع آب بسیار تأثیرگذار است، زیستگاه‌های ما را از بین می‌برد، تمام سکونتگاه‌های حیوانات اهلی و وحشی را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. این افزایش دما باعث افزایش بالا آمدن سطح آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها در دنیا می‌شود و همین طور افزایش دمای آب اقیانوس‌ها می‌شود، از طرف دیگر خاصیت اسیدی شدن اقیانوس‌ها را هم افزایش می‌دهد، در واقع PH اقیانوس‌ها بسیار کاهش پیدا می‌کند بنابراین زندگی موجودات دریایی و اکوسیستم‌های دریایی هم کاملاً به خطر می‌افتد. پس یک اتفاق جهانی در تمام مقیاس‌ها و ابعاد زندگی بشر و حوزه‌هایی است که زندگی بشر به آن وصل است و بسیار بسیار تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند مخاطرات جدی داشته باشد. مسأله تغییر اقلیم بر اساس پیش بینی‌های بلندمدت با سناریو‌های مختلف تعریف شده، هیأتی در دنیا به نام هیأت بین دول تغییر اقلیم یا IPCC وجود دارد که اطلاعات تغییرات دما، بارش و اثرات آن را برای دهه‌ها و سده‌های آینده پیش بینی داده و گزارشاتش مکتوب است. نماینده هیأت بین دول تغییر اقلیم در ایران هم سازمان هواشناسی است که ما این گزارش‌ها را آماده کردیم ظرف یک ماه آینده سعی می‌کنیم تا آخر سال در اختیار دستگاه‌ها قرار دهیم که چه اتفاقی می‌افتد اگر بر اساس سناریوی افزایش دمای یک و نیم درجه دنیا پیش برود. اگر بر اساس سناریوی سه درجه یا پنج درجه و بیشتر پیش برود؛ که طبیعتاً هر چه این افزایش دما بیشتر شود مخاطراتی که تهدید می‌کند دنیا را بیشتر است. این سناریو‌ها بر اساس میزان مصرف گاز‌های گلخانه‌ای است. یعنی اگر کشور‌ها تولید گاز‌های گلخانه‌ای را کنترل کنند قطعاً به سمت افزایش بالاتر نخواهیم رفت. الآن حدود یک و دو دهم تا یک و سه دهم افزایش دما است، اگر بتوانیم کشور‌ها برنامه‌ای داشته باشند که اقدام کنند برای کاهش گاز‌های گلخانه‌ای و این یک و دو دهم دیگر حداکثر به یک و نیم برسد طبیعتاً شرایط جوی، اقیانوسی و تمام اکوسیستم‌های روی کره زمین قابل کنترل‌تر خواهد شد. هر چه این به سمت گرمایش‌های بیشتر برود، شرایط نامساعدتر خواهد شد. دو پیامد قابل ملاحظه خواهد داشت حداقل در منطقه و روی کشور ما؛ یکی افزایش محسوس دما است و دوم افزایش بارش‌ها است، منتهی نه بارش‌های روتین و متداول، بارش‌هایی که عمدتاً از نوع سیلابی باشند و خطرات و مخاطره شان بیشتر از سود و مزیتشان باشد و عمدتاً روی بخش‌های جنوبی کشورمان متمرکز است و این جزو سناریو، در هر سه تا چهار سناریویی که IPCC تعریف کرده، این وضعیت در کشور ما اتفاق خواهد افتاد؛ بنابراین ضرورت دارد که اولاً ما تاب آوری کشور را در حوزه زیرساخت‌ها نسبت به این مخاطرات افزایش دهیم. نکته بسیار مهمتر؛ آگاهی بخشی مردم است. فکر می‌کنم یک رسالت صدا و سیما و رسانه‌های ملی این باشد که نسبت به این موضوع مردم را آگاه کنند. دو راهکار اساسی در دنیا برای تغییر اقلیم تعریف شده؛ یکی سازگاری با تغییر اقلیم است و یکی هم کاهش اثرات و پیامدهایش است که برای هر دو مورد راهکار‌های متعددی در دنیا وجود دارد که از مردم عادی تا دولت‌ها و تصمیم گیران کلان کشور می‌توانند از این راهکار‌ها استفاده کنند که مصرف گاز‌های گلخانه‌ای را کاهش دهند و نسبت به این افزایش گرمایش جهانی کمک کنند که اتفاق نیفتد و در همین محدوده باقی بماند.
مجری: در بحث فراوانی رخداد هوای پایدار امسال در مقایسه با بلندمدت سال قبل وضعیت مان چطور بوده و کشور ما در سال ۱۴۰۱ تقریباً چند روز هوای مطلوب داشته؟
خانم تاج بخش: ما زمستان‌های کشور را اگر به زمستان‌های خشک و مرطوب تقسیم کنیم، در زمستان‌های خشک مثل امسال که در بقیه زمستان به طور متوسط به خصوص در نیمه شمالی هم شرایط خوبی را نخواهیم داشت، الگوی بزرگ مقیاس ما خیلی تغییر نکرده. در کنار آن الگو‌های ریزمقیاس ما با دخالت‌های انسان ساخت خیلی تحت تأثیر قرار گرفته، مثلاً در تهران بلندمرتبه سازی‌ها باعث شده که جریان هوایی که از غرب وارد تهران می‌شود و از شرق خارج می‌شود کریدور‌ها بسته شوند یا بلندمرتبه سازی‌ها در شمال تهران باعث شده که جریان‌هایی که در طول شبانه روز از سمت دشت تهران به سمت ارتفاعات است و برعکس از ارتفاعات به سمت دشت تهران است مختل شود، بنابراین تهویه هوا و چرخش جریان هوا در کوچک مقیاس در این شهر‌هایی مثل تهران به شدت تحت تأثیر قرار گرفته. این‌ها را مطالعات همکاران ما در دانشگاه‌ها نشان می‌دهد، کار روتین سازمان هواشناسی نیست. این عوامل در کنار این که ما آلاینده‌های جوی را هم افزایش دادیم طی سال‌های اخیر، منجر شده که روند افزایش روزهای آلوده در کشور ما زیاد شود به خصوص در کلان شهر‌های ما مثل تهران، اصفهان و مشهد هر کدام بسته به شرایط خود و بنابراین آمدیم خرد اقلیم هایمان را تغییر دادیم، با مدیریت نادرست و اجازه نمی‌دهیم این جریان هوایی که قبلاً بوده به درستی طبق روال قدیم انجام شود، بنابراین الگو هم که هوای پایدار است یعنی در سطح زمین معمولاً هوا سرد است، در لایه‌های بالایی جو هم هوا پایدار است، اجازه همرفت وجود ندارد، بنابراین هر چه در نزدیک سطح زمین تولید می‌شود همان جا می‌ماند، این نمی‌تواند به لایه‌های بالای جو صعود کند. در راستای افقی هم که این ساختمان‌ها را جلوی آن‌ها ساختیم و عمل تهویه افقی هم به راحتی انجام نخواهد شد.
مجری: در بحث اجرای قانون هوای پاک، سازمان هواشناسی چه تکالیفی را داشته و چه میزانش تا الآن عمل شده؟
خانم تاج بخش: دو موضوع مهم در قانون هوای پاک هست یکی ماده ۲۶ قانون هوای پاک است که ما مکلف هستیم نسبت به ایجاد سامانه‌های هشدار در حوزه‌های مختلف ازجمله آلاینده‌های جوی و ازجمله سیل اقدام کنیم که به لطف خداوند و کمک و مدد همکارانم هر دوی این‌ها را انجام دادیم، اما تکمیل یک شبکه‌ای که بتواند پایش و هشدار‌های سیلاب را در کل کشور انجام دهد نیاز به تأمین اعتبارات برای خرید تجهیزات سخت افزاری دارد. ما در حوزه نرم افزاری در فاز اول سال گذشته برای ۵۵۰ نقطه با تعیین اولویت‌ها از طرف وزارت نیرو این سامانه را راه اندازی کردیم، اما هنوز نقاط بسیار زیادی در کشور مانده که باید به صورت نقطه‌ای بتوانیم پیش بینی هشدار سیل را برای آن نقاط در نظر بگیریم، تلاش می‌کنیم برای فاز دوم بخش دیگری از این نقاط را بسته به اعتباراتی که دریافت می‌کنیم، عملیاتی کنیم، اما در این بخش نرم افزاری اش است. در بخش سخت افزاری؛ ضرورت تجهیز شبکه دیدبانی سازمان هواشناسی به رادار‌های هواشناسی و ایستگاه‌های باران سنجی و البته سایر ایستگاه‌ها منتهی این دو مشخصاً برای حوزه سیلاب بسیار تأثیرگذار است، کاملاً محسوس است و باید این اتفاق بیفتد اگر بخواهیم یک سامانه هشدار منطبق با استاندارد‌ها داشته باشیم. در حوزه راه اندازی سامانه هشدار آلودگی هوا هم برای ۱۰ کلانشهر، این اتفاق هم با همکاری سازمان محیط زیست افتاده، سیاهه انتشار را ما برای ۹ کلانشهر از سازمان محیط زیست دریافت کردیم، الآن پیش بینی آلاینده‌های جوی را برای آلاینده‌های فسیلی منظورم هست مثل همین آلودگی‌هایی که الآن در تهران است داریم، اما ضرورت دارد که آن سیاهه انتشاری که مربوط به سال ۹۶ است قطعاً برای سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به روز رسانی شود.
مجری: پس این دو تکلیفی است که سازمان هواشناسی دارد که اشاره فرمودید چه اقداماتی در این دو حوزه افتاده، عملاً شما تکلیفی که بایست انجام می‌شده و نداده باشید وجود ندارد؟
خانم تاج بخش: آن چیزی که در ظرفیت ما بوده انجام دادیم، ولی به هر صورت برای تکمیل شبکه سخت افزاری اعتبارات لازم است که باید تأمین شود.
مجری: حالا که صحبت از افزایش آلاینده‌ها و بحث اخیری که راه افتاد راجع به تعطیلی مدارس، مخالفت شد با تعطیلی مدارس در وضع قرمز آلودگی هوا و حتی زمزمه‌هایی شد برای تغییر شاخص‌های کیفی هوا که اساساً آیا چنین چیزی امکان پذیر است یا خیر؟
خانم تاج بخش: استاندارد‌ها را که نمی‌شود عوض کرد، در همه جای دنیا شاخص زرد رنگ، شاخص سبز رنگ، یک تا ۵۰، ۵۰ تا ۱۰۰، ۱۰۰ تا ۱۵۰، در همه جای دنیا همین رنگ‌ها و تعاریفش همین است، شاید آن چیزی که ما بتوانیم تغییر بدهیم نحوه برخورد ما یا واکنش ما به اینهاست، الآن مثلاً می‌گوییم از ۱۵۰ تا ۲۰۰ اگر بود مثلاً مدارس باید تعطیل شود. شاید این را ببریم به ۲۰۰ به بالاتر به خاطر وضعیتی که اتفاق افتاده یا تصمیماتی که در سطح کلان گرفته شده، این را ما می‌توانیم تغییر بدهیم که اگر می‌گفتیم مثلاً از الآن از ۱۵۰ باید تعطیل کنیم، بگوییم نه از ۱۵۰ نه از ۲۰۰ باید تعطیل کنیم. این تغییر را می‌توانیم انجام دهیم، ولی استاندارد‌ها را نمی‌شود عوض کرد، ضمن این که انجام دادن این تغییر هم متضمن این است که بسیاری از آدم‌ها را بفرستیم در خیابان دوباره منابع آلاینده تقویت می‌شوند در شرایط آلوده و طبیعتاً این آلودگی روی سلامت افراد تأثیرگذار است؛ بنابراین هر دو حوزه‌ای که نسبت به تعطیلی‌ها و تعطیل کردن‌ها و نکردن‌ها مخالفت و اظهار نظر می‌کنند حق دارند. شاید مهمترین و بهترین واکنشی که ما می‌توانیم انجام دهیم این است که منابع آلاینده تولید کننده را کنترل کنیم که این شامل منابع متحرک و ثابت می‌شود در شهر‌های تعطیل.
مجری: نظر کارشناسی شما این است که تعطیل شود مدارس روی مثلاً ۱۵۰ که تا الآن روی ۱۵۰ بوده، درست است؟ شما معتقدید برای کل...
خانم تاج بخش: بله، مدارس را ظاهراً از ۱۵۰ تعطیل... این که، چون به هر صورت این تخصص وزارت بهداشت است که بگوید کدام عدد می‌تواند روی ضریب سلامتی افراد تأثیرگذار باشد، اما قطعاً این آلاینده‌ها روی مسائل تنفسی و ضریب هوشی تأثیرگذار است. بدیهی است این‌ها باید رعایت شود. از طرف دیگر نمی‌شود دائم همه مراکز و مدارس و دستگاه‌ها را تعطیل کنیم. بهترین راه این است که اجازه ندهیم به این حد و مرز آلودگی برسیم. آن را باید کنترل کنیم، منابع آلاینده را کاهش دهیم، موتورسیکلت ها، ماشین‌ها و منابع ثابت را...
مجری: مسأله همین است؛ آن را انجام ندادیم بعد الآن صورت مسأله را پاک می‌کنیم به جای این که ۱۵۰ باشد می‌کنیم ۳۰۰ که انگار مسأله حل شده، ولی در واقع مسأله حل نشده، صورت مسأله پاک شده.
خانم تاج بخش: در هر دو صورت شرایط خیلی خوبی نیست؛ چه این شاخص‌ها را استاندارد‌های بالاتر را برایش لحاظ کنیم به هر صورت سلامت افراد به خطر می‌افتد، از آن طرف هم اگر استاندارد واقعی را لحاظ کنیم، عملیات و فعالیت‌های روزمره و کار دولت و کشور مختل می‌شود و این تعطیلی‌های پی در پی خیلی معنی دار نیست. بهترین کار این است که با یک برنامه ریزی مدون منابع آلاینده را کاهش دهیم که اصلاً شاهد چنین وضعیتی در شهر‌های کلان مان نباشیم.
مجری: این خیلی ایده آل است، اگر اتفاق بیفتد که اصلاً درگیر این‌ها نخواهیم شد، ولی اطلاع و آگاهی دارید که در کشور‌های دیگری، چون الآن می‌گویند چین روی ۳۰۰ به بالا این اتفاق می‌افتد. نمی‌دانم میزان غلظت آلایندگی نوع و جنس اش متفاوت است، اطلاعی ندارم، ولی آن هم یک استانداردی در دنیا دارد یا هر کشوری بنا به اقتضائات خود تعریف می‌کند.
خانم تاج بخش: طبیعتاً عدد استاندارد همین است، یعنی مثلاً بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ ناسالم است، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس است، همه جای دنیا همین است، ولی برخورد ما چه باشد، در کشور‌ها متفاوت است. ما مثلاً در کشور‌های همسایه، در عراق می‌بینیم، البته آلاینده‌هایی از نوع طبیعی مثل گرد و خاک زیاد دارند، حداقل، چون خیلی تخصص ما نیست، ولی حداقل نشنیدیم خیلی تعطیل کنند. در هندوستان خیلی این اتفاق می‌افتد، خیلی نشنیدیم تعطیل ...، چون هندوستان هم جزو یکی از کشور‌های آلاینده خیلی زیاد در دنیا است، خیلی این اتفاق نیفتاده، اما در کنارش در بسیاری از کشور‌های اروپایی با وجود این که مواد آلاینده فسیلی خیلی ندارند، اما با کوچکترین آلاینده‌های معدنی مثل گرد و خاک؛ کار تعطیلی را انجام می‌دهند و به هر صورت، چون در کشور ما این‌ها تعدادش خیلی زیاد شده دیگر کار تقریباً مختل می‌شود همه را تعطیل کنیم و اگر نکنیم سلامت مردم عزیز به خطر می‌افتد.
مجری: ما در تابستان و بهار ۱۴۰۲ خیزش گرد و خاک پیش بینی می‌کنید داشته باشیم؟
خانم تاج بخش: خیزش گرد و خاک دو عامل اصلی دارد؛ یکی از روی منابع خارجی است، آن‌ها که در خارج از کشور هستند، الآن نمی‌توانیم بگوییم دقیقاً کی این اتفاق می‌افتد، ولی با توجه به روندی که اتفاق افتاده؛ روند خشک شدن بستر رودخانه‌ها در کشور‌های همسایه، انتظار داریم همچنان این الگوی گرد و خاک به تدریج از بهار و تابستان شروع شود در کشور ما هم بیاید. عامل دومش؛ منابع داخلی گرد و خاک در کشور ما هستند که بسیاری از تالاب‌های ما خشک شده الآن یا به علت اثرات تغییر اقلیم است یا بر اثر خشکسالی‌های مکرری است که اتفاق افتاده یا شاید به علت عدم مدیریت صحیح ما باشد، به هر صورت این تالاب‌ها خشک شده، این‌ها خود منابع گرد و خاک هستند، یعنی شاید گر کوچکترین بادی می‌آمد یک ذره این‌ها مرطوب بودند، این گرد و خاک‌ها بلند نمی‌شود، ولی الآن با کمترین وزش باد حتی تالاب‌هایی که اطراف تهران هستند در تشدید گرد و خاک منطقه بسیار تأثیر گذارند.
مجری: وقت باقی مانده را اگر مایلید اختصاص دهیم به بحث نیروی انسانی در سازمان هواشناسی و این که شرایط همکاران شما در سازمان هواشناسی چطور است؟ فکر می‌کنید چقدر مطلوب است از جهات مختلف؟ ارزیابی شما چیست؟
خانم تاج بخش: سازمان هواشناسی شاید جزو یکی از سازمان‌های علمی و فرهیخته کشور باشد، ما تعداد زیادی از همکاران مان در سطوح کارشناسی ارشد و دکترا تحصیل می‌کنند، اما از لحاظ حقوق و مزایایی که دریافت می‌کنند شرایط خیلی مساعدی در احکام کارگزینی شان در کشور وجود ندارد. ما با یک چالشی در این زمینه روبرو هستیم که بسیاری از این‌ها حتی بعد از مدت بسیار کوتاهی قصد فرار از سازمان هواشناسی دارند، چون شرایط خیلی مساعد نیست، شاید خودشان را با دستگاه‌های دیگر با همکاران مشابه در سایر دستگاه‌ها مقایسه می‌کنند و می‌بینند حقوق و مزایای اینجا خیلی کم است، تلاش می‌کنند که به دستگاه‌های دیگر بروند. برای این‌ها هزینه‌های بسیاری صرف شده، صرف نظر این که دولت چقدر هزینه می‌کند که این‌ها را استخدام کند و یک بازه طولانی مدتی؛ هشت تا ۹ ماه این‌ها را آموزش‌های بدو خدمت می‌دهیم، آن‌هایی که سه تا چهار سال بمانند، آموزش‌هایی درطول خدمت می‌دهیم، ولی بعد از مدتی ناچار می‌شویم بر اثر فشار و گرفتاری‌هایی که هست بعضی از این‌ها را به دستگاه‌های دیگر منتقل کنیم. البته اتفاق خوبی دارد می‌افتد با آیین نامه‌ای که دولت صادر کرده برای امکان افزایش فوق العاده‌های ویژه امیدوار هستم که این اتفاق برای سازمان هواشناسی هم در سطح خوبی رخ دهد، روند افزایش حقوق هایمان را داشته باشیم و یک مقدار شرایط معیشتی همکارانم خوب شود، اما یک نکته بسیار مهم؛ کمبود نیروی انسانی در سازمان هواشناسی است، صرف نظر از این که ما خیلی از این‌ها را بعد از جذب از دست می‌دهم، اما شاید حدود یک سوم پست‌های تخصصی ما خالی است و این باعث شده که در بعضی از ایستگاه‌های ما که ایستگاه‌های ۲۴ ساعته ما هستند، همکاران من فشار زیادی را تحمل کنند، اضافه کار‌های زیادی داشته باشند که بتوانند ایستگاه‌های ۲۴ ساعته را مدیریت کنند که ایستگاه نخوابد، اطلاعات به صورت ۲۴ ساعته تولید شود، از این جهت ضرورت این که ما جذب نیروی متخصص در سازمان هواشناسی کشور هم داشته باشیم بسیار ضعیف است.
مجری: محدودیتی در امکان جذب ندارید؟
خانم تاج بخش: رایزنی‌هایی کردیم، نامه نگاری‌هایی هم با سازمان امور اداری و استخدامی انجام شده، کار در مسیری است که بتوانیم یک تعداد نیرو جذب کنیم، امیدوار هستم این اتفاق زودتر بیفتد، بعد به سمت تأمین منابعش از طریق سازمان برنامه برویم که ان شاء الله برای سال ۱۴۰۲ بتوانیم بخشی از این کمبود نیرو‌ها را جبران کنیم.
مجری: راجع به بحث‌های پژوهشی و این که چه میزان تعامل با دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها می‌شد بپرسیم، ولی ترجیح می‌دهم در اختیار خودتان باشد اگر راجع به موضوعی که من سؤال نکردم و مایل بودید بفرمایید، این زمان در اختیار شماست.
خانم تاج بخش: من فقط یک نکته را از فعالیت‌های بین المللی سازمان هواشناسی بگویم که طی سال‌های اخیر خوشبختانه ما توانستیم در سطح فعالیت‌های بین المللی بسیار همکارانم درخشان باشند، عضویت ما در کارگروه‌های بین المللی در سطح منطقه آسیا و در سازمان هواشناسی جهانی بسیار چشمگیر است، توانستیم با رایزنی‌هایی که در سازمان هواشناسی جهانی کردیم و جلساتی که در سطح مدیریتی منطقه دو آسیا گذاشتیم، تهران را به عنوان اولین مرکز منطقه‌ای اقلیم در غرب آسیا بشناسانیم و این مرکز از طرف سازمان هواشناسی جهانی وارد فازی شده که باید اطلاعاتش را نمایش بدهد، ان شاء الله بعد از عبور از این فاز، تأسیس این مرکز در دستور کار ما قرار خواهد گرفت. همچنین تلاش کردیم که با همکاری کشور ترکیه گره منطقه‌ای غرب آسیا را برای مسأله مشاوره و هشدار‌های گرد و خاک هم راه اندازی کنیم.
