به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و همچنین آلمان) در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) به توافقی جامع دست یافتند که براساس آن ایران برخی از فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کرد و در مقابل تحریم‌های هسته‌ای علیه تهران تعلیق شد.
توافق برجام در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما انجام شد. دونالد ترامپ رئیس جمهوری وقت آمریکا در ۸ مه ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت۱۳۹۷) فرمانی را امضا کرد که براساس آن آمریکا از توافق بین المللی و چندجانبه برجام بطور یکجانبه خارج و تحریم‌های هسته‌ای ایران که بر اساس برجام تعلیق شده بود، طی یک دوره زمانی بازگشت.
ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشور‌های اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند.
اما یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، تهران اعلام کرد با توجه به اینکه کشور‌های اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش خواهد داد. کاهش تعهدات ایران بر اساس بند ۳۶ توافق هسته‌ای برجام صورت می‌گرفت.
«عبور از خط محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر هسته‌ای»، «افزایش سطح غنی‌سازی»، «شتاب‌بخشی به تحقیق و توسعه»، «گازدهی به سانتریفیوژ‌ها در فردو» و در نهایت «توقف آخرین محدودیت‌های عملیاتی ایران در برجام» گام‌های ایران همزمان با تداوم ناکامی کشور‌های اروپایی در اجرای تعهدات برجامی‌شان بود.
توپ در زمین آمریکاست
دور جدید گفتگو‌ها بین ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، چین، فرانسه، انگلیس و روسیه) در وین، پایتخت اتریش قرار است هشتم آذرماه (۲۹ نوامبر) از سرگرفته شود. شمارش معکوس برای برگزاری دور هفتم مذاکرات میان ایران و گروه ۱+۴ در حالی آغاز شده است که رفت و آمد‌های دیپلماتیک منطقه‌ای و بین المللی با موضوع ایران و مذاکرات وین افزایش یافته و طرفین نیز انتظارات و خواسته‌های خود را با صراحت بیشتری بیان می‌کنند.
«سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران امروز (سه‌شنبه) در تماس تلفنی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، با قدردانی از مواضع مسکو در دفاع از حقوق هسته‌ای و لزوم لغو همه تحریم‌ها علیه ملت ایران، تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات کاملاً جدی است و به همین میزان در تامین حقوق ملتمان مبنی بر لغو تحریم‌ها هم جدیت داریم».
«حسین امیرعبداللهیان» وزیر امورخارجه کشورمان نیز دوشنبه شب در گفتگوی تلفنی با «لوئیجی دی‌مایو» وزیر امورخارجه و همکاری‌های بین المللی ایتالیا با اشاره به موضوع مذاکرات پیش‌رو در وین تاکید کرد، تمامی طرف‌ها به این درک مشترک رسیده اند که آمریکا مقصر اصلی و مسئول وضعیت فعلی است و برخی طرف‌ها در رفتاری غیر مسئولانه با سکوت در مقابل زیاده خواهی آمریکا، در پیش‌آمدن شرایط غیر قابل قبول فعلی نقش داشته‌اند».
امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: «دولت جدید ایران دولتی عملگرا و نتیجه محور است؛ ما دیدگاهمان را با طرف‌های مذاکره به اشتراک گذاشته ایم و برای رسیدن به یک توافق خوب آماده‌ایم. این امر مستلزم بازگشت کامل طرف‌های مذاکراتی به تعهداتشان است».
لغو موثر تحریم‌های غیرقانونی آمریکا یک ضرورت و اولویت اصلی مذاکرات پیش رو است.
«علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان نیز روز گذشته در گفتگو با «سرگئی ریابکوف» و «ما ژائوسو» معاونان وزیران امور خارجه روسیه و چین از طریق ویدئو کنفرانس، ضمن تاکید بر ضرورت تداوم رایزنی‌ها و هماهنگی‌ها میان سه کشور در موضوعات مختلف اظهار کرد: «لغو موثر تحریم‌های غیرقانونی آمریکا یک ضرورت و اولویت اصلی مذاکرات پیش رو است».
باقری پیش از این نیز در سفر به کشور‌های فرانسه، آلمان، انگلیس و اسپانیا و رایزنی با مقامات این کشور‌ها بر لزوم لغو موثر تحریم‌های غیرقانونی آمریکا ضد ایران به عنوان یک ضرورت برای مذاکرات آینده تاکید کرده بود.
ادامه سیاست‌های ترامپ در دولت بایدن
در حالیکه دور جدید مذاکرات «وین» برای رفع تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه ایران قرار است ۲۹ نوامبر برگزار شود، دولت بایدن در هفته‌های اخیر، نه تنها اقدامات ملموسی را برای نشان دادن حسن نیت خود در پیش نگرفته است، بلکه اقداماتی را علیه جمهوری اسلامی ایران پیش برده است.
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا جمعه گذشته طی یادداشتی به وزارت خارجه آمریکا مدعی شد، عرضه نفت به بازار جهانی به اندازه کافی است و شرایط برای کاهش خرید نفت و فرآورده‌های نفتی از ایران فراهم شده است.
بایدن پیش از این نیز در نامه‌ای به کنگره کشورش، "وضعیت اضطراری ملی" در قبال ایران را برای یک سال دیگر تمدید کرده و وزارت خزانه داری آمریکا نیز چهار شخص و دو شرکت را به بهانه ارتباط با صنعت پهپادی ایران تحریم کرده است.
از سوی دیگر، کامالا هریس معاون رئیس جمهوری آمریکا گفته است: ما به دنبال بازگشت دوباره به برجام و در انتظار مذاکرات هستیم؛ امیدواریم و پیش بینی می‌کنیم این مذاکرات سازنده باشد و با متحدان خود در این خصوص همسو هستیم.
ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز ادعا کرده است که واشنگتن به دنبال تعامل سازنده در وین است. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت آمریکا هم در مصاحبه با شبکه سی ان با بیان اینکه آماده بازگشت به میز مذاکره هستیم، مدعی شد، ایالات متحده اعلام کرده اگر ایران به پایبندی به برجام بازگردد، آمریکا نیز به این توافق باز می‌گردد.
بهتر است آمریکا اول برادری خود را ثابت کند.
در مقابل، سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به اظهارات سالیوان می‌گوید: ایالات متحده باید بداند که عضو برجام نیست و نمی‌تواند به اعضای دیگر برجام اظهاراتی را منتسب کند یا درخواست‌هایی داشته باشد و بهتر است اول برادری خود را ثابت کند.
وال استریت ژورنال اخیراً در تحلیلی نوشت، تنها راه برای یک ضمانت این است که جو بایدن رییس جمهوری آمریکا توافق با ایران را به صورت یک معاهده به سنا ارائه دهد. این معاهده به ۶۷ رای در سنا و حمایت اعضای هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه نیاز خواهد داشت.
وال استریت ژورنال همچنین یادآور شد، «رسیدن به یک توافق با ایران که بتواند در سنا ۶۷ رای کسب کند امری آسان نخواهد بود، اما ارزش تلاش را دارد. این توافق می‌تواند اجماع قدیمی در واشنگتن در مورد ایران را که در طول توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ تغییر کرد، احیا کند».
پاسخ قاطع ایران به هرگونه اقدام مخرب طرف‌های دیگر
آنچه روشن است، مذاکره برای مذاکره مثمر ثمر نخواهد بود و هر مذاکره‌ای باید منتهی به نتیجه شود؛ تجربیات ایران در چند سال گذشته نشان داده اروپایی‌ها قادر نیستند برای رفع تحریم‌های ایران کاری انجام دهند و هرگز علیه تحریم‌های آمریکا موضع گیری نخواهند کرد.
جمهوری اسلامی ایران برای دست یابی به موفقیت در مذاکرات وین با توجه تجربیات گذشته، سه شرط اصلی تعیین کرده است.
جمهوری اسلامی ایران برای دست یابی به موفقیت در مذاکرات وین با توجه تجربیات گذشته، سه شرط اصلی تعیین کرده است. «اینکه ایالات متحده بپذیرد به عنوان مقصر وضعیت فعلی از این مسیری که رفته برمی‌گردد. برای بازگشت از این مسیر غلط تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی که بعد از خروج آمریکا از برجام اعمال کرده همه را یکجا به صورت موثر بردارد و مهمتر اینکه تضمین بدهد که هیچ دولتی در ایالات متحده مجدداً جهان و حقوق بین الملل را به سخره نخواهد گرفت و این شرایط را تکرار نخواهد کرد».
طرف‌های برجام به خصوص اروپایی‌ها باید بدانند، تا زمانی که تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه تهران ادامه دارد، از ایران نباید انتظار خویشتن داری داشته باشند. اقدامات و فعالیت‌های هسته‌ای ایران از جمله غنی سازی در سطوح مختلف، بر اساس حقوق طبیعی تحت معاهده عدم اشاعه صورت می‌گیرد و جنبه کاملا صلح آمیز دارند و از بُعد پادمانی نیز تحت نظارت و راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارد.
جمهوری اسلامی ایران خواهان مذاکراتی است که نتیجه محور باشد و آنچه غربی‌ها باید بدانند این است که آن‌ها به مردم ایران بدهکار هستند و باید عوام فریبی را کنار بگذارند و به تعهداتش ذیل برجام عمل کنند.
«حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفر اخیر خود به روسیه گفت: اگر قرار شد مذاکرات مسیر هشت سال گذشته را طی کند و مذاکره برای مذاکره باشد، قطعا جمهوری اسلامی ایران در زمان خودش تصمیم مقتضی را در آن چارچوب اتخاذ خواهد کرد. این مواضع نشان می‌دهد راهبرد تهران در قبال برجام شفاف و منطقی است و ادامه توافق برجام به اراده و حسن نیت طرف‌های مقابل بستگی دارد.
جمع بندی
یکی از موارد اختلافی که باعث به نتیجه نرسیدن مذاکرات در وین شده است، تلاش آمریکایی‌ها برای گره زدن مسائلی مانند فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و پیشرفت‌های دفاعی و موشکی به موضوع هسته‌ای و برجام است که در واقع تلاشی برای وارد کردن جمهوری اسلامی ایران به یک توافق جدید محسوب می‌شود.
آمریکا و غربی‌ها در مذاکرات اخیر نشان دادند همچنان به توافق برجام به‌عنوان پلی برای ورود به سایر موضوعات غیرمرتبط، مانند مسائل منطقه‌ای و موشکی نگاه می‌کنند؛ در واقع آمریکا می‌خواهد توافق هسته‌ای را برای موضوع فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران گروگان بگیرد.
بدیهی است جمهوری اسلامی ایران هدف از مذاکرات وین را لغو کامل و موثر تحریم‌ها و متعهد شدن طرف‌های غربی به ویژه آمریکا به اجرای تعهدات برجامی و پایان دادن به عهدشکنی می‌داند و بر همین اساس به جز موضوع هسته‌ای در خصوص سایر موضوعات از جمله سیاست‌های منطقه‌ای و فعالیت‌های دفاعی، مذاکره نخواهند کرد.
جمع‌آوری و تنظیم: محسن ایراندوست
