پدافند هوایی متحرک و مدرن، یکی از تجهیزات بسیار مهم و مورد توجه صنایع دفاعی و نیرو‌های مسلح کشورمان ایران در سال‌های اخیر بوده است.

 

 

 

 

آنها همگام با ارتش‌های مهم جهان، به سمت تحقیق و توسعه این نوع سامانه‌ها حرکت کرده‌اند؛ از توسعه سامانه خوش‌نام سوم خرداد با مدال شکار جاسوس بلندپرواز آمریکایی‌ها در سال ۹۸ تا متحرک کردن توپ‌های ضد هوایی ۳۵ میلی‌متری و عملیاتی شدن سامانه‌های ۱۵ خرداد در ارتش، همه در راستای توسعه قابلیت تحرک برای پدافند هوایی است.

 

البته با آغاز رزمایش مدافعان آسمان ولایت ۱۴۰۰ در روز‌های اخیر، یک سیستم پدافندی متحرک جدید با ویژگی‌های قابل توجه، آماده ورود به یگان‌های رزمی کشورمان است.

 

در جریان این رزمایش بزرگ و مشترک نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران، یک سیستم پدافندی متحرک روی شاسی چرخ‌دار دیده شده که دارای ویژگی‌های خاص و جالب است.

 

ابتدا باید گفت که بر اساس تصاویر به نمایش درآمده از رسانه ملی، این سامانه شامل ۴ پرتابگر عمودی تقریبا کوچک است که روی یک کشنده ۳ محوره قرار گرفته است؛ تا پیش از این، تنها سامانه پرتاب عمودی بومی در کشور ما، باور ۳۷۳ بود که البته آن سامانه در کلاس پدافندی برد بلند قرار دارد.

 

یک نکته بسیار مهم و قابل توجه درباره سیستم‌های دفاعی به صورت کلی و سیستم‌های موشکی و پرتاب کننده‌های عمودی به صورت خاص، قابلیت طراحی آن‌ها در اندازه‌های کوچک و فشرده است. به نظر می‌رسد با سر ریز فناوری‌های دفاعی از ابر پروژه باور ۳۷۳ در حوزه پرتابگر‌های عمودی، حالا به نسل پرتابگر‌های کوچک عمودی نیز در کشور رسیده‌ایم.

 

 

 

 

 

یک سؤال مهم دیگر که برای مخاطبان پیش می‌آید، این است که ما با یک سیستم پرتاب سرد روبرو هستیم یا گرم؟ پیش از این در بحث‌های مربوط به خرید سامانه اس ۳۰۰ روسی و باور ۳۷۳ ایرانی، تفاوت این دو حالت پرتاب شرح داده شده است.

 

به صورت کلی، باید گفت در پرتابگر‌های سرد، معمولا از یک منبع تولید هوای پرفشار استفاده می‌شود که موشک مورد نظر را به سمت بالا و به بیرون از آن فرستاده و سپس، موتور موشک فعال می‌شود. سامانه‌هایی مانند اس ۳۰۰ یا تور که هر دو ساخت روسیه هستند و در سازمان رزم نیرو‌های مسلح ما نیز وجود دارند، از سیستم پرتاب سرد بهره می‌برند.

 

در سیستم‌های پرتاب گرم، موشک مورد نظر در درون مخزن مورد نظر خود، فعال می‌شود و معمولا از راه محل‌های خاصی که اطراف آن در نظر گرفته شده است، حرارت خارج می‌شود و موشک، حرکت عمودی خود را آغاز و شروع به پرواز می‌کند.

 

اگرچه در حال حاضر، تصویری از شلیک موشک از این سامانه منتشر نشده است، اما فضای خالی تعبیه شده در پایین سلول‌های عمودی، احتمال استفاده از حالت شلیک گرم را تقویت می‌کند، زیرا این احتمال وجود دارد که این فضای خالی برای خروج گاز‌های گرم به‌کار برود.

 

 

 

نگاه به سامانه جدید و ناشناخته ایرانی، از بحث طراحی و ساخت پرتابگر‌های عمودی تا سیستم راداری نصب شده روی آن، یادآور سامانه‌های پدافندی مدرنی در دنیا است که به نظر می‌رسد مورد توجه مهندسان ایرانی قرار گرفته است، اما از هر کدام از آن‌ها، برخی ویژگی‌ها انتخاب شده‌اند که نشانه اشراف متخصصان دفاعی کشورمان روی نمونه‌های مدرن خارجی و انتخاب گزینه‌های مورد نیاز از میان همه ابعاد و عناصر تشکیل دهنده آن‌ها است.

 

سامانه پدافند هوایی اوموخنتو، ساخت آفریقای جنوبی که در اصل برای عملیات دریا پایه توسعه پیدا کرده، دارای یک مدل زمین پایه متحرک است که شباهت‌هایی به این سامانه جدید ایرانی دارد.

 

 

 

 

 

در اروپا نیز یک پروژه موشک سطح به هوا وجود دارد که بر پایه موشک هوا به هوای IRIS-T توسعه پیدا کرده است. این موشک در اصل، از سوی آلمان و تا حدی با مشارکت دیگر کشور‌ها مانند سوئد، ایتالیا و یونان ساخته شده است و در مدل زمین پایه، شباهت‌هایی به طرح جدید پدافندی ایران دارد.

 

 

 

 

 

موضوع مهم، این‌جا است که در دو سامانه خارجی مورد اشاره در بالا، بخش‌های راداری از واحد‌های حامل موشک، جدا و روی کشنده‌های دیگری حمل می‌شود؛ اما در سامانه ایرانی با الگو گرفتن از طراحی روسی سامانه‌هایی مانند پانتسیر و با شناخت از ویژگی‌های محیطی و تهدیدات پیش روی کشورمان، سیستم راداری نیز روی همان شاسی نصب شده است و با این روش، کل سامانه‌های شناسایی، رهگیری و سیستم سلاح روی یک پلتفرم، سوار می‌شود و نیاز به خودرو‌های مختلف، کاهش پیدا می‌کند.

 

درباره نوع رادار نصب شده روی این سامانه پدافندی، نمی‌توان به صورت دقیق، تحلیل یا نظر داد، اما با توجه به شکل کلی و نگاه به طراحی‌های مشابه در دنیا، احتمالا با نوعی رادار آرایه فازی روبرو هستیم. در تصاویر موجود، سیستم اپتیکی روی شاسی مورد نظر دیده نشده است، اما وصل شدن این سیستم به واحد‌های اپتیکی، دور از ذهن نخواهد بود.

 

 

 

 

 

طبیعتا به‌دلیل نبود اطلاعات رسمی، در حال حاضر هیچ‌گونه اطلاعات از این سیستم ناشناخته پدافندی در دسترس نیست، اما در تصاویر مربوط به رزمایش، این سامانه در نزدیکی دیگر سامانه پدافندی جدید کشور، یعنی مجید، دیده شده است و ابعاد به‌خصوص طول سلول‌های پرتاب عمودی نیز نشان می‌دهند که احتمالا با یک موشک در کلاس کوتاه برد یا میان برد (در کلاس ۲۰ الی ۴۰ کیلومتر) روبرو باشیم.

 

به نظر می‌رسد این سامانه جدید پدافندی، در حقیقت لایه جلوتر از سامانه مجید با برد ۸ کیلومتر را پوشش خواهد داد. با رصد تحولات در جهان و به‌خصوص همسایه‌های ایران، بحث پدافند ارتفاع پایین و مبارزه با پرنده‌ها و پرتابه‌ها در این ارتفاع، در دستور کار ویژه صنایع دفاعی کشور قرار گرفته و این سامانه جدید نیز در راستای مبارزه با همین تهدید، توسعه پیدا کرده است.

 

 

 

نوع طراحی سلول‌های عمودی در سیستم مورد نظر در کنار رادار آن، این سامانه را به یک گزینه بسیار عالی برای مجهز کردن ناو‌های نیروی دریایی ارتش (نداجا) و نسل جدید شناور‌های سنگین نیروی دریایی سپاه (ندسا) تبدیل کرده، زیرا می‌توان همه مجموعه پدافندی مورد نظر که به‌راحتی روی یک کشنده چرخ‌دار ۳ محوره نصب شده است، به یک شناور منتقل کرد.

 

به‌طور مشخص، در یک ناو جنگی چند صد یا بیش از هزار تنی، تعداد بسیار بیشتری از سلول‌های عمودی پرتاب موشک به همراه رادار، قابلیت نصب دارند و با کمک گرفتن از سیستم‌های هدف‌یابی دیگر شناور نیز می‌توان به کشف و تعقیب اهداف در این سامانه، کمک کرد.

 

 

 

 

 

نکته مهم دیگر این‌که جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر با داشتن یک سامانه برد بلند بومی با پرتابگر عمودی یعنی باور ۳۷۳ و یک سامانه با اندازه کوچک، توانایی توسعه سلول‌های عمودی در اندازه‌های بزرگ‌تر از نمونه جدید را نیز دارد که هم در پدافند زمینی و هم دریا پایه، یکی از کلیدی‌ترین گلوگاه‌های فنی و اجرایی به‌حساب می‌آید.

 

در هر صورت، باید منتظر بود تا در آینده، اطلاعات بیشتر از سامانه جدید پدافندی کوتاه برد ایرانی داشته باشیم، اما می‌توان گفت که دانش و توان فنی اجرای انواع سامانه‌ با لانچر عمودی و پرتاب گرم، در کشورمان نهادینه شده است.