به گزارش ایرنا سیدمرتضی سبزقبا یکی از فیلمسازان مطرح کشور در زمینه فیلم کوتاه است که فیلم «یک اتفاق کوچک» او ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰ میلادی مطابق در شهر آستوریا در ایالت اورگان آمریکا به نمایش درآمد و جزو برگزیدگان جشنواره‌ بین‌المللی فیلم «FFTG Awards» شد.

۴۵ اثر از میان ۱۲۵ فیلمی که به بخش مسابقه این جشنواره راه یافتند به عنوان نامزدهای رسمی بهترین فیلم توسط هیات داوران انتخاب شدند.

«یک اتفاق کوچک» در بخش فیلم‌های تجربی جشنواره، پنج جایزه بهترین فیلم تجربی(سید رضا سبزقبا)، بهترین کارگردانی(سید مرتضی سبزقبا)، بهترین فیلم‌نامه(سید مرتضی سبزقبا)، بهترین صداگذاری(حسین قورچیان) و بهترین بازیگر مرد(مجید اردلان) را از آن خود کرد.

این فیلم پیش از این نیز علاوه بر حضور در بخش مسابقه جشنواره‌های مختلف ملی و بین‌المللی، جایزه اول بهترین فیلم نخستین جشنواره بین‌المللی «Job Film Days» ایتالیا، جایزه بهترین فیلم جشنواره‌ بین‌المللی «Avalonia» آمریکا و نیز جایزه بهترین فیلم دانشجویی دومین جشنواره بین‌المللی «Ahmedabad» هندوستان را دریافت کرده است.

متن پیش رو مصاحبه اختصاصی ایرنا با سبزقبا فیلمساز این فیلم کوتاه است. در این مصاحبه علاوه بر مسیر طی شده برای رسیدن به جشنواره‌های بین‌المللی و کسب رتبه‌های برتر به چالش‌ها و مشکلات پیش‌روی فیلمسازان فعال در عرصه فیلم کوتاه نیز پرداخته شده است.

** ایرنا: بیوگرافی خود و زمان آغاز فعالیت در عرصه سینما و تولید فیلم را بیان کنید.

** سید مرتضی سبزقبا: متولد سال ۱۳۵۹ در دزفول و دانش‌آموخته و عضو انجمن سینمای جوانان ایران و همچنین عضو انجمن فیلم کوتاه ایران (ISFA) هستم و از سال ۱۳۸۰ با تولید فیلم «خانه اجدادی» وارد عرصه سینما و تولید فیلم‌های کوتاه شده‌ام.

حوزه فعالیت من اجتماعی و اغلب فیلم‌های من متعلق به سینمای داستانی‌اند و در مورد فرهنگ، گویش، معماری، آداب و رسوم، دغدغه‌ها و مشکلات مردم زادگاهم دزفول ساخته شده‌اند.

** ایرنا: در خصوص مهمترین فیلم‌هایتان به ویژه «یک اتفاق کوچک» که در جشنواره آمریکا درخشید، بگویید. چه پروسه‌ای برای رسیدن به این موفقیت طی کردید؟

** سبزقبا: تاکنون حدود ۲۳ فیلم کوتاه ساخته‌ام که مهمترین آنها خانه اجدادی، دست دیگر، نت هفتم، حضور، برای او، آنها، از ما، حجم ممکن، یک اتفاق کوچک، داشتن و بهمن هستند که به جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی عرضه شده‌اند.

فیلم «یک اتفاق کوچک» فیلم کوتاهی است که با مدت زمان ۱۲ دقیقه‌ در دزفول فیلم‌برداری شده است. این فیلم به قشری از جامعه ما می‌پردازد که به نظر من صدای آنها چندان به گوش مسوولان نرسیده است؛ قشری محروم از قدرت تکلم که دغدغه‌ها و آرزوهای بلندی دارند.

این فیلم کوتاه در بخش خصوصی تولید شده و تاکنون موفقیت‌های بسیاری کسب کرده است و به نظرم همچنان این ظرفیت را دارد که در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی بیشتری حضور داشته باشد. از ابتدای فعالیت سینمایی‌ام گاه بعضی از آثارم را در بخش خصوصی تولید کرده‌ام اما شاید ۷۰ درصد فیلم‌های کوتاه من به تهیه‌کنندگی نهادهای دولتی یا نیمه‌دولتی نظیر صداوسیما، حوزه هنری و انجمن سینمای ایران تولید شده‌اند.

** ایرنا: جایگاه فیلم‌های کوتاه و مکان اکران آنها کجاست؟

** سبزقبا: با توجه به اینکه در ایران فعلا از تمام ظرفیت‌های موجود برای اکران و نمایش فیلم‌های کوتاه استفاده نمی‌شود معمولا فیلم‌های کوتاه در جشنواره‌ها به نمایش درمی‌آیند و بخش اندکی از آثار تولیدی در طرح اکران فیلم‌های کوتاه «هنر و تجربه» برای علاقه‌مندان به نمایش گذاشته می‌شوند؛ طرح اکران «هنر و تجربه» در دولت فعلی طراحی شد تا در کنار اکران فیلم‌های بلند جایگاهی برای فیلم‌های کوتاه و مستند ایجاد شود. فیلم‌های کوتاه سینمای ایران در چند استان کشور در زمانی مشخص برای علاقه‌مندان و تماشاگران سینمای کوتاه و مستند اکران می‌شوند هر چند برخی از شهرها از جمله دزفول از این اکران و امکان محرومند که جا دارد اقدام لازم از سوی مسوولان امر در این زمینه صورت بگیرد.

نبود بستر مناسب برای عرضه فیلم‌های کوتاه از مشکلات اساسی فیلم‌سازان است؛ گاهی اوقات بخش خصوصی خواهان حمایت از من برای تولید فیلم کوتاه بوده است ولی با توجه به نبود امکان عرضه و نمایش آثار کوتاه به شکل گسترده و همچنین بازگشت پذیر نبودن سرمایه، همیشه این درخواست‌ها را رد کرده‌ام.

البته ممکن است در این عرصه گاهی بازگشت سرمایه نیز اتفاق بیافتد ولی این مسأله مربوط به فیلم‌های کوتاه محدودی است و عمومیت ندارد. توجه بیشتر رسانه‌ها به ویژه صداوسیما برای بهتر دیده شدن فیلم‌های کوتاه ضروری است.

** ایرنا: آیا شما نیز با مشکل پخش فیلم‌های کوتاه خود مواجه شدید؟ چگونه از این معضل عبور کردید؟

** سبزقبا: مشکلات پس از تولید و اکران فیلم‌های کوتاه در سطح ملی از مهمترین چالش‌های موجود در عرصه فیلم‌های کوتاه در کشور است. اغلب پخش‌کنندگان فیلم بدون مجوز در محل زندگی خود با یک رایانه شخصی و دریافت هزینه‌هایی گاه گزاف، به پخش فیلم اقدام می‌کنند؛ اکثر این افراد که هیچ تخصصی درباره پخش بین‌المللی فیلم ندارند بی‌آنکه قانونی برای نظارت بر فعالیتشان وجود داشته باشد از علاقه و انگیزه فیلمسازان تازه‌کار و جویای نام سوءاستفاده می‌کنند و با تطمیع آنها به پخش ناقص و غیرتخصصی فیلم‌های هنرجویان و فیلمسازان این عرصه می‌پردازند و از آنجایی‌که درنهایت روند موفقیت‌آمیزی برای فیلم‌ها و فیلمسازان شکل نمی‌گیرد اکثر مواقع انگیزه و توان فیلمسازان نوپا و تازه‌کار را از بین می‌برند. 

با توجه به فقدان یک نهاد و مرجع مشخص برای پخش فیلم‌های کوتاه در ایران از یک سال قبل و به پیشنهاد برخی از همکارانم تصمیم گرفتم شخصا فیلم‌هایم را پخش کنم که اتفاقا این موضوع باعث کسب موفقیت‌های بیشتر فیلم‌هایم در جشنواره‌ها شد.

همیشه حتی درصورت نبود انگیزه لازم از سوی تهیه‌کننده فیلم، تمام تلاش خود را برای پخش و دیده شدن فیلم‌هایم به کار گرفته‌ام، هر چند من پخش‌کننده حرفه‌ای نیستم و به طور قطع در این مرحله مشغول آزمون و خطا هستم.

** ایرنا: پیشنهاد شما برای رفع مشکل پخش فیلم به فیلمسازان تازه‌کار چیست؟

** سبزقبا: پلتفرم‌هایی در سطح جهانی وجود دارد که فیلمسازان می‌توانند از آنها برای پخش فیلم خود استفاده کنند البته خیلی از فیلمسازان با این پلتفرم‌ها آشنایی ندارند و پخش فیلم را به همان افراد مدعی پخش فیلم واگذار می‌کنند و از این ناحیه آسیب می‌بینند.

این پلتفرم‌ها نظیر Filmfreeway بدون واسطه و به صورت رایگان فیلم‌های کوتاه، مستند، تجربی و همچنین فیلم‌های بلند را هم در معرض دید جشنواره‌ها قرار می‌دهند و فیلمساز از طریق همین پلتفرم‌ها می‌تواند در جشنواره‌های مختلف دنیا شرکت کند.

هرچند این نوع پخش فیلم خالی از نقص و ایراد نیست اما با توجه به نواقصی که به شکل گسترده در بحث پخش و اکران بین‌المللی فیلم‌های کوتاه در کشور وجود دارد این روش فعلا و تا رفع این مشکلات، یکی از معدود ظرفیت‌های موجود برای پخش بین‌المللی فیلم‌های سینمای کوتاه کشور است.

کار فیلمساز، پخش فیلم نیست ولی به دلیل نبود متولی و آسیب دیدن از ناحیه مدعیان پخش فیلم فعلا چاره‌ای جز این وجود ندارد.

** ایرنا: بودجه تولید فیلم‌های کوتاه خود را چگونه فراهم می‌کنید؟

** سبزقبا: سینما یک هنر پُرهزینه است لذا برای ساخت یک فیلم کوتاه حرفه‌ای، بودجه حرفه‌ای هم نیاز است ولی نهادها و مراجعی که به لحاظ قانونی وظیفه حمایت از تولید فیلم کوتاه را برعهده دارند به بهانه‌های مختلف از زیر بار مسوولیت شانه خالی می‌کنند.

تامین بودجه تولید فیلم‌ها یکی از مهمترین مشکلات فیلمسازان است. در تمام مواردی که با نهادهای دولتی یا نیمه‌دولتی همکاری کرده‌ام نماینده آنها برای ساخت فیلم از من دعوت به عمل آورده است درنتیجه من چندان در این مورد مشکلی نداشتهام هر چند با توجه به نوع فیلمهایی که ساخته‌ام؛ گاه تا سه سال بعد از تولید هر فیلمی، علیرغم موفقیت‌های داخلی و خارجی فیلم‌هایم، موفق به تولید اثر بعدی‌ام نشده‌ام.

یکی از مهمترین دلایلش این است که من همیشه فارغ از سفارش‌های قانونی یا غیرقانونی تهیه‌کنندگان، تلاش کرده‌ام که فیلم مورد علاقه خودم را بسازم و در برابر خواسته‌های نابه‌جا یا نادرست برخی از تهیه‌کنندگان مقاومت کرده‌ام، درنتیجه علیرغم موفقیت‌های فیلم‌هایم احتمالا فیلمساز سربه‌راهی برای تهیه‌کنندگان سینما نبوده‌ام.

البته افراد و فیلمسازانی که کار و هنرشان تثبیت شده آسانتر بودجه دریافت می‌کنند.

** ایرنا: جایگاه سینمای کوتاه ایران نسبت به سینماهای موفق دنیا کجاست؟

** سبزقبا: انجمن سینمای جوانان ایران تلاش زیادی در سینمای کوتاه انجام داده ولی واقعیت این است که اکثر تولیدات سینمای کوتاه ما به لحاظ کیفیت با بعضی از کشورهای صاحب سینما قابل قیاس نیستند و از این حیث از آنها جا مانده‌ایم. البته درمجموع هنوز هم شمار زیادی از افتخارات سینمای ایران در سطح بین‌المللی متعلق به آن دسته از فیلم‌های کوتاهی است که از کیفیت خوب و گاه ممتازی از هر لحاظ برخوردارند. 

سینمای فرانسه که مهد فیلم کوتاه است سازوکار قانونی مشخص و مدونی برای تولید این فیلم‌ها طراحی و اجرا کرده است؛ هر هنرمند بعد از گذراندن دوره فیلمسازی زیرنظر اساتید شاخص این عرصه به عنوان راهنما فیلم خود را تولید می‌کند.

این فیلم‌های کوتاه با نظارت مستقیم مهمترین هنرمندان فرانسه تولید می‌شوند و اگر فیلمساز روند موفقیت‌آمیزی در تولید فیلم کوتاه داشته باشد، راه برای ورود او به سینمای حرفه‌ای باز خواهد شد درنتیجه از حداکثر ظرفیت برای پرورش استعدادها استفاده می‌شود.

متاسفانه این سازوکار در ایران وجود ندارد؛ انجمن سینمای ایران دوره آموزشی کوتاهی برای هنرجو برگزار و هنرجو یک فیلم کوتاه آماتوری تولید می‌کند و درنهایت هم بعد از این دوره، اغلب به حال خود رها می‌شود.

البته همین آموزش‌ها هم کافی نیستند و شیوه آموزش هم شیوه کارآمد و موثری نیست و سالهاست که تغییر شیوه آموزش در انجمن نیاز مبرم و ضروری مبحث آموزش در سینمای کوتاه کشور است.

تابه‌حال تغییراتی که در این دوره‌های آموزشی اتفاق افتاده است نتیجه موثر و مثبتی در پی نداشته است. البته مسوولان عالی‌رتبه انجمن هم خود به نواقص این شیوه آموزشی اعتراف دارند اما امیدوارم به زودی تغییراتی موثر و مثبت در این زمینه صورت پذیرد.

پیشنهاد من برگزاری مداوم ورکشاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی و معطوف شدن مباحث آموزشی به ورکشاپ‌هاست. به طور قطع ورکشاپ‌های آموزشی جایگزین مناسب و کارآمدتری نسبت به شیوه آموزشی فعلی است. این خود بحث مفصلی است که برای تشریح آن به فرصت دیگری نیاز است. 

البته صرفنظر از موضوع آموزش، همه چیز به خود هنرجو، پشتکار و فعالیتش بستگی دارد تا به مرور و با اثبات توانایی‌های فرد، تهیه‌کنندگان دولتی و غیردولتی از او حمایت کنند. در حال حاضر با توجه به فقدان سازوکاری موثر برای هدایت هنرجویان به سینمای حرفه‌ای متاسفانه خیلی از این استعدادها حذف می‌شوند.

** ایرنا: در مورد تفاوت چالش‌های سینمای کوتاه و بلند بیشتر توضیح دهید. 

** سبزقبا: حضور و اکران فیلم‌ها در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی برای فیلمسازان فیلم‌های کوتاه دارای اهمیت است و به کسب اعتبار در این عرصه کمک می‌کند چرا که فیلمسازان فعال در حوزه فیلم کوتاه فارغ از مسایل مالی و مناسبات سینمای بلند، علاقه‌مندند تا آثارشان در مجامع هنری و مراکز فرهنگی و حتی نشست‌های مردمی دیده شوند.

مناسبات‌ موجود در فیلم‌های بلند در فیلم‌های کوتاه وجود ندارد؛ با توجه به اینکه فیلم‌های بلند پُرهزینه‌ هستند، معمولا سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان برای بازگشت سرمایه خود به بازیگران شناخته‌شده و سوپراستارها متوسل می‌شوند.

سینمای بلند معمولا تهیه‌کننده‌محور و بازیگرمحور است و برای تولید و رقابت در اکران به عناصر مختلفی نیاز دارد که سینمای کوتاه از این عناصر بی‌نیاز است.

سینمای کوتاه تلاش دارد تا بدون وابستگی گسترده به بودجه‌های هنگفت و بدون بهره‌گرفتن از عناصر گیشه‌پسند با گسترش خلاقیت، سازوکاری نو و طرحی تازه به وجود آورد و با شجاعت و جسارت ساختارهایی بدیع را بیافریند.

اینکه برخی‌ از تمام عناصر سینمای بلند از جمله بازیگران شناخته شده و ساختارهای همسو با سینمای بلند در فیلم کوتاه استفاده می‌کنند را نادرست می‌دانم و سینمای کوتاه را مدیومی متفاوت از سینمای بلند می‌شناسم.

برخی سینمای کوتاه را با تمام عناصر سینمای بلند گره زده‌اند ولی من آن را راهی برای دست یافتن به فیلم بلند نمی‌دانم. سینمای کوتاه تمرینی برای سینمای بلند نیست اما واضح است که اگر فیلمساز سینمای کوتاه قصد داشته باشد فیلم بلند بسازد تمام تجربه‌های او در ساخت فیلم کوتاه او را در برای تولید فیلم بلند نیز یاری خواهد کرد.

** ایرنا: انتظار و خواسته شما از مسوولان چیست؟

** سبزقبا: مسوولان دغدغه‌ای برای رفع مشکلات فیلمسازان ندارند اما انتظار می‌رود با درک مسائل و مصایب هنرمندان برای رفع مشکلات آنها تلاش کنند.

بسترهای مناسب برای تولید فیلم در استان خوزستان وجود ندارد؛ مسوولان آشنایی زیادی با فیلمسازان و سینما ندارند و آشکارا خیلی از آنها با هنر سینما بیگانه هستند. این موضوع کار را برای ما دشوار می‌کند. هر بار که قصد تولید یک فیلم را در استان داریم باید مراحل را از صفر آغاز کنیم و برای توجیه مسوولان وقت و انرژی زیادی صرف کنیم حال آنکه فیلمسازان در برخی موارد نیازی به حمایت مالی مسوولان ندارند بلکه از آنها انتظار دارند با فراهم کردن بسترهای مناسب برای تولید فیلم و استفاده از ظرفیت‌های پیدا و پنهان از هر لحاظ، زمینه را برای رشد تولیدات خوب در این عرصه فراهم آورند.

فیلمسازان بدون حمایت معنوی و مادی مسوولان فیلم می‌سازند. به هر حال انجمن سینمای جوانان ایران، حوزه هنری و انجمن دفاع مقدس از جمله نهادهای متولی سینما هستند که وظیفه حمایت از فیلم کوتاه و مستند را دارند. این نهادها باید برای رفع موانع در زمینه تولید و عرضه فیلم‌های کوتاه به‌طور مضاعف تلاش کنند و پابه‌پای فیلمسازان برای رشد این هنر قدم بردارند.

برخی استانها به‌واسطه انگیزه و اراده مسوولان، بخشی از مشکلات حوزه فیلم کوتاه را برطرف کرده‌اند ولی با وجود موانع زیاد بر سر راه تولید فیلم، مسوولان شهرستان دزفول و خوزستان برای رفع این مشکلات تلاشی نکرده‌اند.

هنوز هم امیدوارم به‌زودی مسوولان با پاپیش گذاشتن برای شناخت مشکلات و موانع سینما در استان ما و همچنین در شهر من دزفول، گام‌های موثری برای رفع موانع مختلف در سینمای کوتاه بردارند و به رشد و تعالی این ابزار کارآمد که در جهت معرفی فرهنگ، آداب و رسوم، معماری و گویش این سرزمین نقش موثری دارد، اقدامی مناسب انجام دهند.