بر این اساس "قلم" به عنوان ابزار ثبت، انسجام و انتقال "اندیشه" به عنوان جوهره اصلی انسان، نماد و سمبل بزرگترین و عمیق ترین تجلی روح انسانی و تعامل آن با دیگر انسانها و اجزای جهان هستی، قدر و ارزش یافته و حرمتش پاس داشته می‌شود.
دین مبین اسلام به گواه کلام‌الله مجید که سوره‌ای در آن به نام قلم مزین است، بالاترین تجلیل و قویترین اشاره را در میان ادیان، به ارزش و اهمیت قلم دارد، آنجا که خداوند متعال با ادای "سوگند به قلم و آنچه با آن می‌نویسند" حرمت، قداست و ارزش این ابزار و توانایی به کار گرفتن آن را به بشر تذکر می‌دهد.
این نوع نگاه به انسان و یگانه توانایی تمایزبخش آن با دیگر جانداران، از عهد باستان تاکنون در ایران زمین ساری و جاری بوده است چنانکه در ادبیات اساطیری ایرانیان چنین ثبت شده که "هوشنگ" از پادشاهان سلسله افسانه‌ای "پیشدادیان" در سیزدهمین روز از تیرماه هر سال نویسندگان و اهل قلم را گرد هم می‌آورده و کنگره‌ای شایسته و شکوهمند برای تجلیل و تثبیت مقام فرهنگی و جایگاه سازنده کاتبان در جامعه بشری، برپا می‌کرده است.
باور به قدرت قلم و قداست اندیشمندی انسان در طول چند هزار سال گذشته همچنان جایگاه خود را در فرهنگ ایرانی حفظ نموده است چنانکه در تاریخ معاصر کشورمان نیز روزی از سال به عنوان "روز قلم" خودنمایی می‌کند.
چهاردهمین روز از تیرماه هر سال در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران "روز قلم" نام گرفته است که به همت شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد انجمن قلم ایران از سال ۱۳۸۱ تاکنون گرامی داشته می‌شود.
افشین تحفه‌گر، معاون فرهنگی و رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به همین مناسبت به خبرنگار ایرنا گفت: "روز قلم" متعلق به همه نویسندگان و اصحاب فکر و اندیشه‌ای است که این سلاح را در دست دارند، به ویژه کسانی که در حوزه تولید محتوا فعالیت می‌کنند.
چیستی قلم
قلم زبان عقل و اندیشه انسانها است، قلم به فرمان آدمی می‌نگارد آنچه از فکرش می‌گذرد و قلم می‌نگارد تا تخریب کند یا بسازد، افشا یا تشویق کند، قلم معجزه‌ای است که جاودانگی برازنده او است.
هویت و چیستی قلم گسترده‌تر از آن است که در واژگان بگنجد، سیطره قلم در طول تاریخ و ادوار مختلف جهان را دگرگون ساخته و هرگونه رشد و پیشرفت، پیروزی و آرامش، معرفت و شناخت، آگاهی و گویایی ریشه در قلم یافته است. تجربه‌های گذشتگان با قلم ماندگار شده، قلم تمدنها ساخته، دلاوریها و قهرمانی‌ها ثبت کرده و آیندگان را راهنما شده است.
سوگند به قلم و آنچه که به وسیله قلم می‌نویسند، قلم یکی از نعمتهای بی‌بدیل الهی و به عنوان ترجمان فکر، اندیشه و ابزار تجلی پرودگار، خلقت و بیان زیبایی های او در عالم است که به عنوان یکی از مهمترین راههای گسترش معرفت و پرورش فضیلت معرفی می‌شود.
فلسفه وجودی قلم و نگارش، برقراری ارتباط میان مکتبها، آموختن از تجربه‌ها و تعالی اندیشه‌ها است. قلم ماندگارتر، تأثیرگذارتر و عمیق‌تر از هر ابزار دیگری برای پیامبری و پیام‌آوری است. چه بسیار آثار نویسندگانی که حتی پس از مرگشان به فرهنگ یا تمدن ماندگار تبدیل شده، چه کتابهای آسمانی مانند قرآن که خداوند برای بشر به ارمغان آورده و به معجزه پیامبرش تا امروز راهنمای عالمیان شده است.
صاحبان قلم که نویسندگان، دانشمندان، روزنامه‌نگاران و ادبا به شمار می‌روند به واسطه قلم روح را صیقل داده و آثاری ماندگار بر تارک تاریخ ثبت نموده‌اند.
فردوسی‌ها، خیام‌ها، سعدی‌ها و حافظ‌ها و دیگر بزرگان زبان و ادب فارسی برجسته‌ترین صاحبان قلم این سرزمین بوده‌اند که به واقع قلم را جاودانه کرده و کرامات قلم را از کلمات زیبا و پرمغزی که از ذهنشان تراوش کرده در برابر چشمان مخاطبان به تحریر درآورده‌اند.
به گفته یکی از ادبا و نویسندگان خراسانی که پیشتر دبیر انجمنهای ادبی خراسان رضوی نیز بوده است: بی‌گمان قلم یکی از نعمتهای بی‌بدیل الهی و از مهمترین راههای گسترش معرفت و پرورش فضیلت است.
حمید عشقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: از دیرباز تاکنون نقش مهم اهل قلم در زندگی بشر، خلق جهان بینی نوینی بوده که به جهانیان داده‌اند، زیرا با وجود تجربه نکردن فضای زندگی خارج از مرزها، انسان می تواند با خواندن داستان ها و سفرنامه ها و آثار نویسندگان، با فرهنگ و اندیشه آنها آشنا شود.
وی بیان کرد: آنچه مهم بوده و امروزه آشکارتر شده است، ملل و فرهنگها و تمدنها وامدار اهل قلم و قلم هستند، جایگاه ارزشی قلم را خداوند متعال در قرآن بر همه آشکار ساخته است لذا تا زمانی که خردورزی و اندیشه ورزی خردمندانه در بین آدمیان باشد، احترام به قلم و اهالی قلم هم ماندگار خواهد بود.
به عقیده این نویسنده خراسانی امروزه جایگاه فرهنگ بالاتر از اقتصاد است، زیرا اگر فرهنگ تلاش و تولید، فرهنگ مصرف، فرهنگ انفاق که میراث های ناب ایرانی اسلامی بوده در جامعه توسط مدیران و مردم اجر گذارده شود، می توان در راستای بهبود اقتصاد کشور و در نتیجه تامین معیشت زندگی مردم گام های مثبتی برداشت.
این فعال فرهنگی اظهار داشت: اهالی قلم گنجینه های فرهنگ بشر بوده و خواهند بود. آیندگان معرفت خود را از آنچه صاحبان خرد و اندیشه در هر موضوعی مکتوب یا به یادگار خواهند گذاشت، پیدا می کنند.
عشقی ادامه داد: متاسفانه امروز دنیای حقیقی غرق در فضای مجازی شده است، صاحبان قلم باید با سلاح خویش یعنی قلم و اندیشه ناب ایرانی، خردمندانه و زیرکانه به جنگ آلایندگان اذهان و افکار در دنیای دوروی مجازی بروند تا بیش از پیش فرهنگ ناب ما مورد تهاجم افکار بیمار غربی قرار نگیرد.
وی بیان کرد: قلم مقدس شمرده می شود و باید به دست افراد متخصص و اهل باشد تا آنچه بایسته و شایسته ایرانیان است با آن نوشته شود و یکی از معضلات اصلی این حوزه، ورود افراد غیرمتخصص است که متاسفانه فقط ژست نویسنده را به خود گرفته و برای کسب وجهه از آن هزینه پرداخت می کنند.
وی اضافه کرد: این افراد با پرداخت هزینه به برخی از ناشران، کتاب هایی را منتشر و به جامعه معرفی می کنند که نه نویسنده آن اهلیت دارد و نه محتوای آن برای جامعه مناسب است، لذا ضرورت دارد در این وانفسای فرهنگی و اقتصادی، صاحبان قلم با جهادی فرهنگی در راستای توانمندسازی ارکان مختلف جامعه و افکار مردم، مثبت ترین اتفاق را در بهبود زندگی انسان ها رقم بزنند تا مهرورزی جای غرض ورزی را بگیرد.
عشقی بیان کرد: در پی این جهاد فرهنگی به مناسبت روز قلم در استان خراسان رضوی برنامه های مختلفی همچون شب شعری با عنوان" یاد قلم" با حضور شاعران مطرح منطقه ترشیز به میزبانی شهرستان کاشمر و رونمایی از کتاب «جهل مرکب» نوشته دکتر مجتبی عباسی هاشم آبادی، جلسات شعر و داستان ویژه‌ای در تربت حیدریه، تایباد، بردسکن، نیشابور، تربت جام و سبزوار برگزار می شود.
همان طور که در طول تاریخ، شکل ظاهری قلم تغییر کرده است، نحوه نگارش و استفاده از ابزار قلم نیز همزمان با پیشرفت بشر دگرگون شده است، اگر چه هنوز کتابخانه های الکترونیکی و ادارات بدون کاغذ و قلم و جامعه بدون کتاب ۱۰۰ درصد تحقق نیافته است، ولی موقعیت قلم از بنیاد دگرگون شده است اما این دگرگونی در ظاهر قلم ها و نوشته ها، نه تنها از ارزش قلم و صاحبان آن نمی کاهد، بلکه به دلیل انتقال لحظه ای نوشته ها، مسوولیت قلم و صاحب قلم را چندین برابر کرده است.
وسیله ای که به قلم نویسنده کمک می کند و مخاطب را جذب خود می نماید، چاپ و نشر است، ناشران در حمایت از مولفان کتاب و صاحبان قلم همه سختی ها را به جان خریده و چراغ چاپخانه ها را روشن نگه داشته اند تا کتاب در دنیای پرهیاهوی دیجیتال، گم نشده و به فراموشی سپرده نشود.
خراسان پیشتاز در پرورش اهل قلم
معاون فرهنگی و رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم به خبرنگار ایرنا گفت: این استان از دیرباز تاکنون مهد پرورش و نشر اهل قلم و آفرینش گری بوده و همچنان در این حوزه از فرهنگ پیشتاز است.
افشین تحفه‌گر افزود: خراسان رضوی هم‌اینک در حوزه چاپ، نشر و تولید عناوین کتاب پس از تهران رتبه نخست را در ایران دارد.
وی ادامه داد: حتی پارسال با وجود شیوع ویروس کرونا و بروز مشکلات و محدودیتهای ناشی از آن در حوزه نشر و چاپ کتاب، انتظار ارائه آمار کمتری از تولید کتاب می‌رفت اما شورای نظارت بر چاپ و نشر کتاب در خراسان رضوی برای بیش از چهار هزار عنوان کتاب مجوز چاپ صادر کرد که درصد بالایی از آن کتابهای کیفی به لحاظ محتوایی بود.
معاون اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: در طول سال یکی از رویدادهایی که برای تشویق مولفان و دست اندرکاران حوزه چاپ و نشر برگزار می‌شود، مراسم انتخاب کتاب برتر سال در خراسان رضوی است که با برنامه ریزی ویژه ای که سال گذشته انجام گرفت، با حضور همه نویسندگانی که مجوز چاپ کتاب خود را از شورای نظارت دریافت کرده اند، در مراسمی ویژه نویسنده و ناشر برتر سال معرفی شد.
وی به بسترهای ویژه در حوزه چاپ و نشر کتاب و همچنین استقبال مردم از خرید آن اشاره و بیان کرد: مردم فهیم خراسان رضوی در حوزه خرید کتاب نیز پیشگام هستند و آمارها گویای استقبال پرشور مردم از خرید کتاب در طرحهای فصلی فروش است به طوری که در هفت دوره اخیر برگزاری طرحهای فروش فصلی کتاب در کشور، خراسان رضوی رتبه نخست را در میزان فروش، تعداد نسخه های فروش رفته و کتابفروشی های برتر به دست آورده است.
تحفه‌گر افزود: آخرین رقم فروش کتاب مربوط به طرحهای فروش فصلی کتاب در استان ۲.۵ میلیارد تومان مربوط به فروش بهارانه کتاب خراسان رضوی است که رقمی قابل ملاحظه است.
وی ادامه داد: در ۲ سال سپری شده از برگزاری طرحهای فروش فصلی کتاب در استان، تعداد کتابفروشی هایی که در این طرح شرکت کرده اند ۱۰۰ درصد افزایش یافته، به طوری که از حدود ۵۶ کتابفروشی در سال ۹۷ به ۱۱۲ کتابفروشی در سال جاری رسیده است.
معاون فرهنگی و رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: از آنجا که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی یارانه کتاب را به طور مستقیم در اختیار مخاطب خود قرار می دهد، نگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سیاستهای مربوط به توسعه فرهنگ کتابخوانی این است که نمایشگاه کتابی به وسعت کشور برپا کند و این موضوع در طرحهای فصلی فروش کتاب محقق می شود.
وی به تاثیر شیوع کرونا بر اقتصاد چاپ و نشر کتاب نیز اشاره و بیان کرد: ظرف ۱.۵ سال اخیر به دلیل تحریم های ظالمانه اقتصادی، مشکلاتی در تامین کاغذ برای ناشران و مولفان کتاب به وجود آمد، در این راستا برای کمک به ناشران، تسهیلات ارزان قیمت در اختیار آنان قرار گرفت و همچنین کاغذ با ارز یارانه ای ۴۲۰۰ تومان به آنان تعلق یافت که به تسهیل تولید کتاب و فرهنگ کتابخوانی لطمه زیادی زد، هرچند همان طور که مشاهده می شود افزایش قیمتها جدی بوده و کار برای مخاطبان تولید و نشر کتاب دشوار شده است.
تحفه‌گر افزود: با وجود محدودیتها در برگزاری نشستها و اجتماعات، طی سال گذشته با وجود همه سختی ها، ۲۲۰ نشست انجمن ادبی خراسان رضوی در فضای مجازی برگزار شد و مخاطبان در اقصی نقاط کشور در نشستهای این انجمن ها حضور یافتند و موضوعات مختلف ادبی را به نقد و بررسی گذاشتند که نشست های بسیار ارزشمندی بود و به یکی از شیوه های تشویق نویسندگان و مخاطبان آنان تبدیل شد.
وی ادامه داد: شورای سیاستگذاری ادبیات داستانی در خراسان رضوی نیز برنامه های متنوعی را در مقاطع مختلف برگزار می کند که اجرای این برنامه ها یکی از رویدادهای خوبی است که طی سالهای اخیر رخ داده است.
معاون اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تعداد عناوین کتاب به چاپ رسیده این استان در بهار امسال را ۹۸۰ عنوان ذکر و بیان کرد: اعضای شورای نظارت بر صدور مجوزهای چاپ و نشر کتاب در استان با وسواس زیادی کتابهای درخواستی برای چاپ را از نظر کیفی مورد بررسی قرار می دهند، ضمن اینکه نسبت نویسندگان این استان از نظر کمی و کیفی عدد بزرگی نسبت به سایر نقاط کشور است.
