به گزارش خبرگزاری مهر، همایش ملی «فلسفه دین اسلامی» از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از سلسله نشست‌های مجمع پژوهشگاه‌های علوم انسانی اسلامی و با پیام آیت الله جوادی آملی برگزار شد.
آیت الله جوادی آملی در پیامی تصویری به این همایش جایگاه علم و عمل را مورد اشاره قرار داد و گفت: برای شناخت حکمت نظری و عملی باید مثالی را مورد توجه قرار دهیم؛ گاهی یک فرد مجاری ادراکی و تحریکی اش سالم بوده، گاهی مجاری ادراکی اش سالم و مجاری تحریکی اش ناسالم، گاهی مجاری ادراکی ناسالم و مجاری تحریکی سالم و گاهی هم هر دو معیوب است؛ گروه نخست در صورت تشخیص خطر، خود را نجات می‌دهند، اما سایر گروه‌ها چون در یک بخش ار مجاری خود دچار عیب و نقص هستند جان سالم از خطرات در نمی‌برند؛ عقل نظری و عقل عملی نیز همین گونه است و باید بدانیم عقل نظری و عملی در کنار یکدیگر می‌توانند مفید فایده باشند.
وی خاطرنشان کرد: اگر حکمت نظری و عملی را در کنار هم داشته باشیم بدون شک در صراط مستقیم قرار می‌گیریم و به فلاح و رستگاری می رسیم و این فلسفه دین اسلامی است که همه این موارد را تبیین کرده و راز و رمز آنها را برای ما روشن می‌سازد.
استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم افزود: فلسفه دین رهاوردهای عقلی فراوانی دارد که باید آنها را استخراج کرده و راه علم و عمل را از طریق آن هموار کنیم.
فلسفه دین به تبع اضلاع مختلف دین، تکثر پیدا می‌کند
همچنین آیت الله رشاد در این همایش با بیان اینکه قلمرو فلسفه دین بسیار گسترده است، عنوان کرد: فلسفه دین به تبع اضلاع مختلف دین، تکثر پیدا می‌کند؛ به گمان بنده، دین از اضلاع پنجگانه عقاید دینی، علم دینی، عرفان دینی، اخلاق و آداب دینی و قانون دینی یا شریعت تشکیل شده است، از این رو فلسفه دین نیز به همین تناسب تکثر پیدا می‌کند.
وی فلسفه شریعت را یکی از شاخه‌های فلسفه دین اسلامی دانست و به تفاوت‌های میان فلسفه شریعت و فلسفه فقه اشاره و تأکید کرد: فلسفه یک دانش است و می‌تواند همانند سایر دانش‌ها از ارکان مختلفی همچون مبانی، موضوع، مسائل، غایت و منهج برخوردار است.
آیت الله رشاد تعاریف دین، فقه و شریعت را مورد اشاره قرار داد و ضمن مقایسه میان آنها خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم فلسفه شریعت و فلسفه فقه را با یکدیگر مقایسه کنیم باید تفاوت‌های آنها را در ارکان پنجگانه دانش یعنی مبانی، موضوع، مسائل، غایت و منهج مورد توجه قرار دهیم.
حجت الاسلام والمسلمین ساجدی دبیر علمی همایش ملی «فلسفه دین اسلامی» نیز در این نشست به ارائه گزارشی از روند فعالیت‌های این همایش پرداخت و گفت: مباحث فلسفه دین در کشور ما بسیار زنده و پویا است.
وی برای تبیین مباحث مورد نظر فلسفه دین شبهاتی که از سوی مجتهد شبستری در زمینه زبان دین مطرح شده است را مورد اشاره قرار داد و اظهار داشت: مجتهد شبستری امکان اثبات گزاره‌های قرآنی و واقع نما تلقی کردن این گزاره‌ها را زیر سوال می‌برد و زبان دین را نمادین تلقی می‌کند.
حجت الاسلام ساجدی بیان کرد: مجتهد شبستری قائل است گزاره‌های قرآنی را نمی‌توان سخن خدا تلقی کرد و ما باید زبان دین که مجموعه‌ای از دستگاه‌ها و نمادها است را رمزگشایی کنیم؛ حال اینکه اینگونه نیست و حتی برخی اندیشمندان غربی گزاره‌های دینی را واقع نما می‌دانند و ما نمی‌توانیم هر مطلبی را حتی اگر در غرب هم مطرح شود نوعی پیش فرض تلقی کنیم.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عنوان کرد: مجتهد شبستری می‌گوید اگر یک سخن در شنونده افق گشا واقع شود آن را می‌توان کلام خداوند دانست و در این صورت نمی‌توان آن را از جانب خدا تلقی کرد؛ لازمه سخن وی عدم ضرورت ارسال رسل خواهد بود، زیرا اگر اینگونه باشد چه ضرورتی دارد رسل از جانب خداوند مبعوث شوند؟ این دیدگاه نوعی خلط میان متن، فهم و لوازم آن می‌کند، زیرا سخن خدا بودن قرآن، مشروط به خواندن و فهم آن نیست؛ آیا ما اگر کتاب گلستان سعدی را نخوانیم، می‌توان گفت که آن کتاب نوشته سعدی نیست؟
وی تأکید کرد: در حقیقت آقای مجتهد شبستری قائل است که آنچه در طول تاریخ اثرگذار بوده، روایت‌ها هستند و قرآن نیز نقل روایت گونه پیامبر اکرم (ص) بوده و متعلقی در جهان خارج ندارد و صرفاً در تخیل ایشان صورت گرفته است؛ آقای شبستری این مورد را با جزم می‌گوید، در حالی که خودش با عبارات جزمی مخالفت می‌کند؛ جای سوال دارد که از وی بپرسیم شما که مخالف جزم هستید چرا ملتزم به آن شدید؟
حجت الاسلام والمسلمین ساجدی با اشاره به اینکه تفکر آقای مجتهد شبستری ریشه در قائل بودن به مسدودیت راه معرفت به واقع دارد، خاطرنشان کرد: اگر ملتزم به این موضوع باشیم نیز باید دانست که نباید تنها آن را منحصر در قرآن کریم دانست، بلکه سایر مبانی نیز مستلزم این شبهات می‌شوند؛ بدون شک قرآن کریم واقع نما است و اندیشمندان از راه‌های علمی آن را اثبات کرده اند.
دبیر همایش ملی «فلسفه دین اسلامی» در پایان مطرح کرد: فلسفه دین آموزه‌های اسلام را مورد تحلیل عقلانی قرار می‌دهد و در تحلیل‌های خود نیز مبتنی بر مبانی دقیق فلسفی حرکت می‌کند و هر کدام از مبانی فلسفی را نیز مورد استدلال‌های متقن قرار می‌دهد.
در پایان این همایش حجت الاسلام قائمی نیا با اشاره به پویایی و بالندگی مباحث فلسفه دین پس از پیروزی انقلاب اسلامی تأکید کرد: بعد از انقلاب کشور ما وضعیت خاصی در میان سایر کشورها پیدا کرد و چون نظام دینی روی کار آمده بود باید مباحث دینی را بیشتر مورد بحث قرار می‌داد؛ قبل از پیروزی انقلاب شهید صدر و شهید مطهری از پیشگامان مسأله فلسفه دینی بودند، اما بعد از آن چون با کل مدرنیسم و عقلانیت مدرن و مباحث غربی مواجه شدیم باید از طریق فلسفه دین به آنها پاسخ می‌دادیم.
استاد حوزه و دانشگاه ایران اسلامی را مینیاتور اندیشه‌های مختلف فلسفی دینی دانست و افزود: امروز میراث بسیار بزرگ و تنومندی داریم که رجوع به آثار آنها می‌تواند در این زمینه سودمند باشد؛ البته نباید تنها به این اکتفا کنیم، بلکه باید از همه قابلیت‌های تفکر اسلامی در زمینه فلسفه دین استفاده داشته باشیم؛ به عنوان مثال علم اصول می‌تواند در این زمینه بسیار سودمند باشد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: البته باید دانست که مراد ما از فلسفه دین، علم کلام نیست، بلکه بر اساس عقلانیت فلسفی دیدگاه‌های مختلف دین را مورد توجه قرار می‌دهیم و هدف اصلی ما در این شاخه دفاع از عقاید دینی نیست؛ این فلسفه نیز همانند سایر فلسفه‌های جهان باید توانمندی‌های خود را نشان داده و مورد دقت و موشکافی‌های عالمانه قرار بگیرد.
