این گذر به دلیل تکیه‌ای که تا زمان رضا شاه سر پا بوده به نام گذر حیدر تکیه‌سی (تکیه‌ی حیدر) معروف شده است و اهالی همگی تاریخ محل زندگیشان را ازبر هستند، درب سرخاب درست روبه‌روی مقبره‌الشعرای تبریز واقع شده و جز چند باب مغازه‌ی جگرپزی در ابتدای گذر، سردرب مغازه‌های دیگر و عمارت قائم مقام در گذر حیدرتکیه‌سی و خیابان ثقه‌الاسلام از میان ساختمان‌های بلند قامت، عرض اندام می‌کنند.
بخش‌های قابل توجه این گذر که هویت تاریخی تبریز است، بر اثر گذشت زمان و بی‌توجهی متولیان و مقاومت ساکنان برای فروش مغازه‌هایی که درست در شریان اصلی گذر حیدر تکیه‌سی قرار گرفته‌اند و تعریض گذر و مسیرگشایی، تخریب شده و رو به نابودی بوده است.
به گزارش ایسنا، در بخش‌هایی از کتاب «روضات‌الجنان و جنات‌الجنان» تعریف کوتاهی از حیدر تونی، سازنده‌ی تکیه‌ی حیدر، آمده است، سلطان میر حیدر تونی از سلسله‌ی قلندریه به بعضی از بلاد که می‌رسیده، تکیه می‌ساخته و درویشی از درویشان خود را آنجا ساکن می‌کرده، حیدر تونی در زمان قرا یوسف و پسر وی، میرزا اسکندر در تبریز بوده و همینجا که مدفن وی است، تکیه ساخته و در آنجا به سر برده است، در آن زمان او را بابا حیدر می‌گفته‌اند و میرزا اسکندر بسیار معتقد وی بوده است.
دکتر سیروس برادران شکوهی، نویسنده و استاد تاریخ با اشاره به اهمیت و جایگاه تاریخی حیدرتکیه‌سی به ایسنا می‌گوید: خانقاه حیدر تکیه‌سی در سرخاب توسط حیدر تونی اهل شهر تون خراسان که در هر شهری خانقاه داشت، ساخته شد، بخشی از این تکیه در زمان مظفرالدین شاه و بخش‌های دیگر هم در زمان رضا شاه تخریب شد و الان، فقط نامی از حیدرتکیه‌سی باقی مانده و اثری از خانقاه نیست؛ مغازه‌ها و خانه‌های کنونی در این محله در واقع بر روی تتمه‌های حیدرتکیه‌سی و در امتداد آن خانقاه واقع شده‌اند و پیشینه‌ی آن به قرن ششم و هفتم برمی‌گردد.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در تشریح اقدامات انجام شده به منظور احیای گذر حیدرتکیه‌سی با اشاره به مکاتباتی در خصوص محله‌ی سرخاب توسط این اداره کل و مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز با شهردار منطقه ۱۰ و دیگر عوامل مرتبط در چندین مرحله، به ایسنا می‌گوید: قسمتی از خط پروژه‌ی تعریض گذر در محله‌ی سرخاب از عرصه و حریم منطقه‌ی بازار رد شده و قسمتی هم در محدوده‌ی بافت تاریخی جزو مناطق چاپار باشی و نظیرالدوله قرار دارد.
علیرضا قوچی می‌افزاید: به دنبال انتشار اخباری مبنی بر تعریض و مسیرگشایی در این منطقه، بررسی‌های مجدد انجام شد و در مکاتبات قبلی‌مان هم اعلام کرده‌ایم که مخالف این مسیرگشایی در سرخاب و گذر حیدرتکیه‌سی ما بین محله‌ی باغمیشه و سرخاب، هستیم.
وی از در دست انجام بودن طرح تفصیلی مطالعات بافت تاریخی تبریز و در مراحل نهایی قرار داشتن آن خبر داده و بیان می‌کند: طبق مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی در خصوص شاخص‌های لازم جهت بازیابی هویت شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی، مصوبه‌ی محدوده‌ی بافت فرهنگی تاریخی ۱۶۸ شهر در سال ۹۴ و مصوبه‌ی پیرامون اصلاح آن، مصوب ۹۶، محدوده فرهنگی تاریخی شهرها مجموعه‌ای یکپارچه بوده که هر گونه مداخله در آن به ویژه مداخله‌ی کالبدی از جمله تخریب بناها، تعریض گذرها، افزایش ارتفاع و افزایش تراکم جمعیتی، وحدت آن را مخدوش کرده و موجب از بین رفتن هویت و شواهد موجود مبنی بر ارزش تاریخی آن می‌شود.
او می‌گوید: پایگاه بازار تبریز، نامه‌ای را برای چندمین بار نوشته و اعلام کرده است که تمامی ضوابط سازمان یونسکو، پایگاه جهانی و بافت تاریخی باید در اقداماتی که در بافت تاریخی انجام می‌شود، در نظر گرفته شود تا از ادامه‌ی تخریب بافت، بروز آسیب‌های کالبدی و فضایی، فرهنگی و از بین رفتن میراث فرهنگی و هویت تاریخی آن منطقه جلوگیری شود.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی خاطرنشان می‌کند: حیدرتکیه‌سی، چاپار باشی و نظیرالدوله بخشی از هویت تاریخی محله‌ی سرخاب و باغمیشه هستند؛ معبر حیدرتکیه‌سی واقع در خیابان ثقه‌الاسلام مطابق نقشه‌ی دارالسلطنه‌ی طرح تبریز از جمله معابر تاریخی واجد ارزش بوده که در محدوده بافت تاریخی شهر تبریز قرار گرفته است که شواهدی از جداره‌سازی و الگوهای معماری دوران قاجار در آن دیده می‌شود.
او می‌افزاید: با توجه به کارکرد تاریخی این گذر، تعدادی کاروانسرا و بنای تاریخی همچون کاروانسرای حاج میرزا ابوالقاسم میرزا عبدالرحیم در این گذر بوده که ممکن است کاروانسرا از بین رفته باشد، اما شواهدی مبنی بر وجود آن در دست داریم.
قوچی با تاکید بر اینکه در حفاظت از آثار و بافت تاریخی با ارزش تبریز، تعارف نداریم، می‌گوید: سعی می‌کنیم جلوی هر گونه تخریب در این بافت تاریخی را بگیریم، با هر فردی اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی که اقدام به تخریب بافت تاریخی کند، برخورد حقوقی خواهیم کرد.
به گزارش ایسنا، گذر حیدرتکیه‌سی علاوه بر همت اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی، همکاری و تعامل شهرداری را نیز می‌طلبد، در ادامه‌ی این گزارش، بخش‌هایی از توضیحات شهردار منطقه 10 تبریز در خصوص احیای گذر تاریخی حیدر تکیه‌سی را می‌خوانید:
رسول وظیفه‌شناس، شهردار منطقه 10 تبریز در این خصوص به ایسنا می‌گوید: بر اساس طرح تفصیلی شهرها این گذر 12 متری در نظر گرفته شده و اقداماتی در آن انجام شده است، اما مغازه‌های گذر حیدر تکیه‌سی مالک و سرقفلی دارند، بر اساس جلساتی با مالکان مغازه‌ها در شهرداری منطقه 10 تبریز، مقرر شده است تا ما مغازه‌های گذر را با قیمت کارشناسی شهرداری تملک کرده و قسمت‌هایی را که بر سر گذر حیدر تکیه‌سی قرار گرفته‌اند، آزاد سازی کنیم تا میراث فرهنگی هم اقدام به بازسازی گذر کند.
وی می‌افزاید: این مجموعه می‌تواند پس از تملک مغازه‌های قرار کرفته بر سر گذر و آزاد سازی با طراحی معماری و سنتی با همکاری میراث فرهنگی به هویت اصلی خودش برگردد، تلاش می‌کنیم تا گذر حیدر تکیه‌سی را با همکاری و نظر میراث فرهنگی، ساماندهی و احیا کنیم، این مجموعه با قدمتی نزدیک به 600 سال دست نخورده باقی مانده است و کاری برای احیا و بازسازی آن انجام نشده است.
شهردار منطقه 10 تبریز، زمان شروع ساماندهی و احیای حیدر تکیه‌سی را منوط به قیمت گذاری سریع مغازه‌های واقع شده در این گذر، دانسته و می‌گوید: هدف ما تملک ارزان و متضرر شدن مالکان نیست، اما قیمت گذاری باید منطقی و بر اساس نرخ روز در آن منطقه باشد، اگر مالکان نسبت به قیمت گذاری معترض باشند، این پروسه نیازمند طی مراحل کارشناسی متعدد و روال حقوقی، زمانبر خواهد بود، اگر مالکان همراهی کنند، تملک مغازه‌ها هم و ساماندهی ابتدایی مجموعه می‌تواند قبل از عید 1400 اتفاق بیفتد.
او تاکید می‌کند: تلاشمان بر این است در تعریض گذر و مسیرگشایی، بافت تاریخی و سنتی گذر حیدر تکیه‌سی را حفظ کرده و آسیبی به آن وارد نکنیم، هر گونه اقدام در این گذر برای احیا و بازسازی با نظارت و هماهنگی میراث فرهنگی اتفاق خواهد افتاد تا ضرری به بافت تاریخی این منطقه وارد نشود.
وظیفه‌شناس در خاتمه با بیان اینکه هزینه‌ی نگهداری و حفظ بافت تاریخی زیاد است، تعیین سیاست‌های تشویقی برای ساکنان در این بافت‌ها و در نظر گرفتن تسهیلات کم بهره و افزایش خدمات رفاهی و فراهم کردن زیرساخت‌های رفاهی را از جمله راه‌های تشویق مردم به حفظ بافت تاریخی شهر، عنوان می‌کند.
بر اساس این گزارش، احیای گذر حیدر تکیه‌سی تا قبل از بهار 1400 می‌تواند خبر خوبی برای دوست داران میراث فرهنگی کهن شهر تبریز باشد و زمینه‌ی آشتی اهالی این محله را با شهرداری و میراث فرهنگی فراهم کند.
انتهای پیام
