به گزارش سرویس بین الملل­ ­­خبرگزاری صدا و سیما، شبکه تلویزیونی الحوار در گفتگویی با نهاد اسماعیل کارشناس مسائل اقتصادی به بررسی کسری بودجه ۷۹ میلیارد دلاری عربستان سعودی و علت این میزان کسری بودجه پرداخت.

کارشناس مسائل اقتصادی وابستگی شدید به درآمد‌های نفت و سوء مدیریت و هزینه‌های بی فایده و هدر دادن اموال بخصوص در جنگ یمن و پیامد‌های اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا و تاثیر آن بر کاهش تقاضای نفت و تعطیلی بخش‌های وسیعی از اقتصاد جهانی را از علل اصلی کسری بودجه عربستان سعودی دانست.
نهاد اسماعیل در پاسخ گفت: هر کسری بودجه‌ای عوامل مشخصی دارد که منابع مالی غربی و مراکز تحقیقاتی و نیز بانک‌ها نیز به آن اشاره می‌کنند. سال ۲۰۲۰ نه تنها برای عربستان سعودی بلکه برای همه کشور‌های حوزه خلیج فارس و دیگر کشور‌هایی که اقتصاد تک محصولی دارند، سالی استثنائی بود. این کشور‌ها باید به اقتصاد خود تنوع بدهند و از وابستگی صرف به نفت بکاهند. موسسه استاندارد اند پورز اخیرا اعلام کرده است کشور‌های خلیج فارس بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ به سبب وابستگی زیاد به نفت، با کسری بودجه‌ای بالغ بر ۴۹۰ میلیارد دلار روبرو خواهند شد. نفت به شدت به تغییرات ژئوسیاسی در جهان حساس است.

شیوع ویروس کرونا نیز به تعطیلی گسترده بخش‌های اقتصادی در جهان و کاهش تقاضای جهانی برای نفت منجر شد. سال ۲۰۱۹ میانگین قیمت نفت حدود ۶۰ تا ۶۵ دلار در هر بشکه بود، اما در فصل بهار به کمتر از ۴۰ دلار کاهش پیدا کرد. وقتی عربستان سعودی با روسیه وارد جنگ قیمت‌ها شد، قیمت نفت به حدود ۲۰ دلار رسید. این امر باعث ضربه شدید به بودجه‌های وابسته به نفت شد و این بودجه‌ها را نابود کرد و اقتصاد کشور‌های نفتی را ویران کرد. بله، سوء مدیریت، سوء برنامه ریزی و هزینه‌های توجیه ناپذیر نیز وجود داشته است. بله فساد هم بوده است، اما علل و عوامل اساسی، باعث کاهش درآمد‌های (نفتی) این کشور‌ها شده است که تقریبا نیمی از درآمد خود را از دست دادند. بر اساس گزارش ها، عربستان سعودی به افزایش قیمت نفت تا بشکه‌ای ۸۰ دلار نیاز دارد حال آن که قیمت نفت اکنون حدود ۵۰ دلار است. به عبارت دیگر ۴۰ درصد کمبود درآمد دارد. علت هم این است که میزان تقاضای جهانی برای نفت به سبب ناتوانی از غلبه بر کرونا به سطح قبل برنگشته است. هر وقت این بیماری ریشه کن شود، قیمت‌ها رونق می‌گیرد و اقتصاد کشور‌ها بهبود پیدا می‌کند.
وی در ادامه درباره منابع اصلی درآمد عربستان سعودی گفت: شاید ۷۰ تا ۸۰ درصد آن به تولید و صادرات نفت وابسته است و بقیه نیز از منابع دیگر مثل موسم حج و نیز صادرات برخی مواد از جمله مواد پتروشیمی و... تامین می‌شود. وابستگی زیادی به نفت وجود دارد. سال ۲۰۱۶ برنامه‌هایی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد اعلام کردند که سند چشم انداز ۲۰۳۰ و طرح نیوم و... از آن جمله است، اما فعلا اندکی از این طرح‌ها تحقق پیدا کرده است، زیرا نقدینگی کافی برای اجرای این طرح‌ها وجود ندارد. اجرای این طرح‌ها به میلیارد‌ها دلار پول نیاز دارد و با توجه به کسری بودجه، این میزان اعتبار مورد نیاز از کجا تامین شود. از سوی دیگر تجاوز به یمن حدودا هر ماه یک میلیارد دلار برای عربستان سعودی هزینه دارد و اگر از هر مسئول سعودی سوال کنید، مدعي است امنیت ملی ما با تهدید روبروست. به همین سبب توجیهات خاص خود را برای هزینه‌هایی که می‌کنند، دارند. علاوه بر این مبالغ زیادی را برای اجرای طرح‌های بی فایده هزینه می‌کنند. مثلا شرکت آرامکو که منبع اصلی درآمد عربستان سعودی است، حدود ۴۶ درصد از درآمد خود را در سال ۲۰۲۰ از دست داد و امسال تقریبا نیمی از سود آن کاهش یافت و الان به دنبال فروش سهم خود در خط لوله‌های انتقال نفت است و طرح‌های مشترک انرژی با آمریکا در خلیج مکزیک و طرح‌هایی را نیز در چین متوقف کرده است. به همین سبب اکنون با کاهش درآمد روبروست.
وی در ادامه گفت: عربستان سعودی هم مثل دیگر کشور‌ها با کاهش درآمد روبرو شده است. مردم عربستان سعودی می‌دانند که (سران این کشور) چگونه درآمد کسب می‌کنند و چگونه خرج می‌کنند. به عنوان مثال برای کاهش کسری بودجه، سیاست‌های صرفه جویی و ریاضتی را در پیش گرفتند و مثلا مالیات بر ارزش افزوده را سه برابر کردند و در سه مرحله آن را از پنج به ۱۵ درصد رساندند. این امر باعث کاهش قدرت خرید مردم می‌شود. به همین سبب میزان مصرف شهروندان حدود ۳۰ درصد کاهش یافت. بانک‌های سرمایه گذاری آمریکا که اوضاع عربستان سعودی را رصد می‌کنند ثبت شده است.
وی در پاسخ به مجری که گفت گزارش‌ها نشان می‌دهد سال ۲۰۲۱ مالیات‌ها در عربستان افزایش می‌یابد و اوضاع شهروندان بدتر می‌شود، گفت: طبق گزارش ها، اقتصاد عربی عموما و اقتصاد کشور‌های حوزه خلیج فارس و متکی به نفت خصوصا تا سال ۲۰۲۳ با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند؛ اما سوء مدیریت و هزینه‌های نادرست مسئله‌ای است که مردم باید آن‌ها را زیر نظر بگیرند و به آن اعتراض کنند.
مجری در ادامه مصاحبه پرسید مسئول برنامه و بودجه در عربستان سعودی باید در ده سال گذشته به منابع درآمد این کشور تنوع می‌بخشید، به نظر شما آیا معتقدید عربستان با توجه به ارقام و امکانات و تصمیم گیرندگان کنونی برای دوران پسانفت که دور هم نیست آمادگی دارد یا آنکه به نظر شما این کشور در مخمصه افتاده است؟
نهاد اسماعیل گفت: این مسئله بسیار حساس و مهم است که برخی مطالعات در این خصوص به آن پرداخته اند و نتیجه به دست آمده این است که کشور‌های حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی که وابسته به نفت هستند اقدامات لازم را برای کنار گذاشتن وابستگی به نفت و تنوع بخشیدن به اقتصاد و به تبع آن تنوع بخشیدن به منابع درآمد، انجام نداده اند که ناکامی بزرگی به شمار می‌رود. سی سال بیهوده گذشت و حرف‌های زیادی درباره تنوع بخشیدن به اقتصاد شنیدیم، اما هیچ نتیجه قابل توجهی در عالم واقع ندیدیم. الآن ممکن است اوضاع طی سال‌های آینده تغییر کند.