محسن حق‌شناس در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: موضوع «عدالت» یکی از موضعاتی است که در نهج‌البلاغه به جد توسط حضرت علی(ع) پرداخته شده است و نکات بسیار بازری را دراین کتاب می‌بینیم. حضرت در حکمت ۴۳۷ می‌فرمایند «وَ سُئِلَ (ع) أَیُّهُمَا أَفْضَلُ، الْعَدْلُ أَوِ الْجُودُ؟ فَقَالَ (ع): الْعَدْلُ یَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا، وَ الْجُودُ یُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا؛ وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ، وَ الْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ؛ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا؛ از آن حضرت پرسیدند که کدام یک از این دو برترند: عدالت یا بخشندگی؟ فرمود: عدالت، هر چیز را به جای خود می‌نهد و بخشندگی آن را از جای خود بیرون می‌نهد. عدل، نگاهدارنده همگان است و بخشندگی، تنها کسی را در برمی‌گیرد که بخشش نصیب او شده. پس، عدالت از بخشندگی شریفتر و برتر است» که این یک معنای عدالت است.
وی ادامه داد: آیا عدالت به معنای مواسات است؟ وقتی سخن از حقوق عمومی و حق مردم در برابر قانون مطرح شود اینجا مفهوم عدالت مساوات و برابری است یعنی همه مردم در برابر قانون یکسان هستند و همه مردم باید در بهره‌مندی از فرصت‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یکسان باشند.
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین خاطرنشان کرد: اما گاهی حقوق شخصی افراد مطرح می‌شود که اینجا عدالت به معنای تفاوت و تناسب حق است و هر کس به اندازه‌ای که شایستگی دارد از حق برخوردار می‌شود؛ اگر اینجا یکسان عمل شود ظلم شده است.
وی عنوان کرد: «عدالت» در حقوق عمومی به معنای «مساوات» و در جایی که پای توانمندی افراد در میان باشد به معنای «تفاوت» است. برای مثال همه مردم باید از حق آموزش برخوردار باشند و اگر کسی را از حق آموزش محروم کنیم به او ظلم کرده‌ایم. سر کلاس یکی بیشتر از بقیه تلاش می‌کند و چند نفر تلاش نمی‌کنند اینجا در مرحله توانمندی‌ها آیا عدالت به این است که نمره ۲۰ را به همه بدهیم؛ در اینجا «عدالت» معنا ندارد.
حق‌شناس بیان کرد: برای تحقق عدالت ابتدا به یک قانون صحیح و سپس به قانون‌گرایی نیاز داریم، پس از آن نیز باید اخلاق رعایت قانون در جامعه جاری و ساری شود. تمام افراد بشر در زندگی فردی و اجتماعی رسالت‌هایی دارند و این «اخلاق» است که انسان را در انجام رسالت خود به تعادل می‌رساند. جامعه‌ای که اخلاق‌مدار است عدالت را به‌عنوان یک حقیقت جدی می‌بیند و یک ارزش محسوب می‌شود.
وی گفت: در نظام عادلانه وقتی امام در مسند حکومت بنشیند «شایسته‌سالاری» و عنصر بعدی جاری کردن عدالت در جامعه به شمار می‌رود و روابط پشت ضوابط قرار می‌گیرد. «نظارت اجتماعی» نکته بعدی در بحث نهادینه کردن عدالت است و این امر کارآمدترین روش است؛ حکومت موظف است زمینه‌های نظارت اجتماعی را برای خود و مردم فراهم کند تا افراد بدون دغدغه نظارت را انجام دهند.
پیوند حکومت و ملت، لازمه تحقق «عدالت»
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین با تأکید بر اینکه برای تحقق «عدالت» پیوند حکومت و ملت را نیاز داریم، ادامه داد: اگر این پیوند نباشد نمی‌توانیم عدالت را جاری کنیم و فاصله میان مردم و حکومت افزایش یافته و کارگزار حکومتی دچار غفلت و گزارشات غیرواقعی می‌شود و افراد ضعیف بر سر کار می‌آیند و محرومیت افزایش پیدا می‌کند.
وی بیان کرد: در نظامی که عدالت جامعه و ساری شود «کارگزار نظام» زیست مردمی دارد و از آنان فاصله نمی‌گیرد. منظور از «مردم» اقشار محروم جامعه است وقتی تفاوت فاحش سطح زندگانی کارگزار با سطح زندگی عامه مردم را می‌بینیم خود به خود مدیریت جامعه با بحران مواجه خواهد شد. کارگزاری که روحیه طبقاتی دارد همیشه خود را یک سر و گردن بالاتر از بقیه می‌داند و هیچ‌وقت دنبال تحقق عدالت نخواهد بود.
حق‌شناس خاطرنشان کرد: یکی از راه‌های تحقق عدالت در جامعه، مبارزه با ستمگر است؛ در هر جامعه‌ای افرادی وجوددارند که قدرت و توان دارند و عدالت را نیز برنمی‌تابند؛ عدالتخواهان را نیز مزاحم خود می‌بینند و با انواع و اقسام موضوعات تلاش دارند آنان را از سر راه خود بردارند. در نظام امام عدل باید به جد با ستمگران و کسانی که حقوق مردم را چپاول می‌کنند مبارزه کرد در غیراین‌صورت تحقق عدالت، شعاری بیش نخواهد بود.
وی اظهار کرد: «عدالت» آنقدر مهم است که خداوند متعال در آیه ۲۵ سوره حدید رسالت پیامبران را برپایی عدالت دانسته و اشاره کرده است« لَقَدْ أَرْسلْنَا رُسلَنَا بِالْبَیِّنَتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَب وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاس بِالْقِسطِ؛ ما رسولان خود را با دلائل روشن فرستادیم، و با آن‌ها کتاب ( آسمانی ) و میزان ( شناسائی حق و قوانین عادلانه ) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند».
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین متذکر شد: حضرت امیرالمومنین(ع) در تک تک جملات خود به فرماندهان بر عدالت تأکید جدی دارند البته اقامه عدل با تشکیل حکومت ممکن می‌شود، ما باید حکومت عادلی ایجاد کنیم تا در سایه‌سار آن، مردم عدالت را برپا کنند و این نکته بسیار مهمی است.
حضرت علی(ع) به‌خاطر اقامه عدل حکومت را پذیرفتند
وی توضیح داد: اگر در نهج‌البلاغه جستجو کنیم حضرت در بخشی از خطبه سوم دلیل پذیرش حکومت را اینگونه بیان می‌کنند «بدانید، سوگند به کسی که دانه را شکافته و جانداران را آفریده، که اگر انبوه آن جماعت نمی‌بود، یا گرد آمدن یاران حجت را بر من تمام نمی‌کرد و خدا از عالمان پیمان نگرفته بود که در برابر شکمبارگی ستمکاران و گرسنگی ستمکشان خاموشی نگزینند، افسارش را بر گردنش می‌افکندم و رهایش می‌کردم و در پایان با آن همان می کردم که در آغاز کرده بودم. و می‌دیدید که دنیای شما در نزد من از عطسه ماده بزی هم کم ارج‌تر است» این نشان می‌دهد که حضرت به‌خاطر اقامه عدل حکومت را می‌پذیرند. از نظر حضرت علی(ع) پذیرش حکومت هیچ ارزش ذاتی ندارد مگر اینکه بازاری برای تحقق عدالت باشد.
حق‌شناس عنوان کرد: در خطبه ۳۳ نهج‌البلاغه آمده است «سخنی از آن حضرت (ع) هنگامی که به نبرد مردم بصره می‌رفت: عبد الله بن عباس گوید که در «ذوقار» بر امیر المؤمنین (ع) در آمدم. کفشش را وصله می‌زد. مرا گفت: این کفش به چند می‌ارزد؟ گفتم: هیچ. گفت: به خدا سوگند، که من این کفش را از حکومت شما بیشتر دوست دارم، مگر آنکه در این حکومت حقی را برپای دارم یا باطلی را برافکنم».
وی اضافه کرد: حضرت در حکمت ۴۷۶ نهج‌البلاغه به یکی از فرمانداران خود تأکید می‌کنند که به عدالت رفتار کنند «به زیاد بن ابیه فرمود، هنگامی که او را به جای عبد الله بن عباس به فارس و اعمال آن می‌فرستاد و این سخن دراز است، امام او را از گرفتن خراج پیش از موعد منع می‌کند و نیز می‌گوید: عدالت را به کار بند و از ستم و بیداد حذر کن زیرا ستم رعیت را آواره می‌کند و بیدادگری، شمشیر را فرامی‌خواند».
دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر استان قزوین در پایان سخنانش گفت: امنیت، رفاه، معنویت و عدالت از اهداف حکومت اسلامی است و بدون شک در این اهداف «عدالت» محور و ستون خیمه حکومت و زمینه‌ساز تحقق سایر اهداف است، بدون عدالت دیگر اهداف حکومت اسلامی دوام نخواهد داشت. در یک جمله «عدالت» ارزشی است که از نظر اسلام به هیچ وجه و در هیچ شرایطی مورد مناقشه قرار نمی‌گیرد.
انتهای پیام
