فراروـ گیاهان دارویی از مهم‌ترین تولیدات مراتع محسوب می‌شوند که با وجود بازدهی اقتصادی بالا و قابلیت استحصال آسان متاسفانه در کشور ما بر خلاف سایر کشور‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. امروز با توجه به جایگاه گیاهان دارویی در بهداشت و سلامت جامعه به واسطه ارزان و در دسترس بودن آن و نداشتن عوارض جانبی نسبت به دارو‌های شیمیایی بیش از پیش رونق یافته‌اند.

به گزارش فرارو، در این مطلب به یکی دیگر از معجزه‌های طبیعت؛ یعنی گیاه "مورد" خواهیم پرداخت. گیاه مورد به دلیل استخراج روغن از برگ و میوه اهمیت اقتصادی بالایی دارد. در طب سنتی میوه و برگ گیاه مورد در درمان برخی از بیماری‌ها مانند دیابت، سرماخوردگی، التهاب پوستی، زخم‌های سطحی، اسهال و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. مورد گیاهی نامیراست که در صورت برداشت اصولی از برگ و شاخه‌های آن می‌تواند تا سالیان دراز رشد کند و برداشت شود. گیاه مورد در برخی از مناطق جنبه تقدس بالایی دارد و به گیاه اطراف چشمه‌ها معروف است.

مورد یا مورت با نام علمی Myrtus communis L از خانوده Myrtaceae درختچه یا بوته‌ای همیشه سبز است که خاستگاه آن مناطقی از مدیترانه شرقی و کشور‌های آسیای جنوب غربی است. گیاه مورد در ایران بیشتر در نواحی کوهستانی استان‌های فارس، کرمان، خوزستان، یزد، کرمانشاه، کردستان، ایلام و قسمت‌هایی از شمال کشور رویش دارد. این گیاه را می‌توان در مناطق معتدل تا سردسیر کوهستانی در میان دره‌ها، اطراف چشمه‌ها و حاشیه رودخانه‌های دائمی مشاهده کرد.

 

 

مورد با برگ‌هایی همیشه سبز، پایا، ساده، نوک تیز، چرمی و به رنگ سبز تیره و بسیار معطر است. گل‌های سفید و خوشبوی مورد از اردیبهشت تا تیر ماه روی گیاه ظاهر می‌شوند. هر گل دارای پنج گلبرگ و پرچم‌های متعدد است که پس از ریختن گلبرگ‌ها درنهایت به میوه تبدیل می‌شوند. به گزارش فرارو، میوه‌های هسته‌دار مورد کروی، به اندازه نخود و به رنگ آبی مایل به سیاه است که طعم گس دارد. پوست ساقه مورد که به صورت تکه‌هایی از هم جدا می‌شوند؛ نیز معطر است. روی ساقه برجستگی‌هایی به نام "گال" وجود دارد. گال ساقه همچون برگ و میوه گیاه مورد دارای خواص دارویی است.

 

گیاه مورد در باور بسیاری از مردمان باستان گیاهی مقدس است. تقدس این گیاه در آیین زرتشت به اوج خود می‌رسد، به‌طوری که آن را نماد اهورامزدا می‌دانند. امروز هم در مناطقی از فارس از دسته شاخه‌های تازه گیاه مورد برای معطر کردن فضای آرامگاه‌ها و قبور استفاده می‌کنند. به اعتقاد برخی گیاه مورد موجب آرامش روح رفتگان می‌شود. علاوه‌بر ایران باستان یونانیان نیز گیاه مورد را گیاه مربوط به الهه آفرودیت می‌دانند. آنان گیاه مورد را سمبل جوانی و زیبایی می‌دانستند و برای نو‌عروسان تاجی از آن درست می‌کردند که نشانه عشق ماندگار و ابدی زن و شوهر بوده است. استفاده از گیاه مورد در طب سنتی نیز سابقه بسیار طولانی دارد. از قدیم برگ مورد را به عنوان ماده ضد عفونی کننده مورد استفاده قرار می‌دادند. از میوه گیاه مورد برای بهبود زخم، رفع نفخ معده و ادرار‌آور بهره می‌بردند.

طبع گیاه مورد سرد و خشک است.

گیاه مورد شامل آنتی‌اکسیدان‌های مختلف و ترکیبات فلانوئیدی از جمله میریستین، کوئرستین، اسید کاتچین، سیتریک و مالیک، لینالول، پینن، تانن، ویتامین C و سایر قندهاست. برگ‌های مورد بیشترین میزان مواد موثره دارویی گیاه را دارد که دارای خواصی همچون: خاصیت ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد ویروسی است. میوه آن تسکین دهنده درد‌های دستگاه گوارش، مقوی معده و نیرو دهنده است. جز این موارد گیاه مورد تاثیرات مثبت دیگری بر سلامتی بدن دارد.

روغن یا اسانس گیاه مورد در آرماتراپی یا رایحه درمانی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسانس این گیاه برای بهبود شرایط آزاردهنده تنفسی در بیماری‌هایی مانند برونشیت و آسم استفاده می‌شود. همچنین موجب پاکسازی مجاری تنفسی، آرامش روح و کاهش تنفس تند و سوزش بینی یا حنجره می‌شود.

از علل ریزش مو می‌توان به کمبود پروتئین و مواد مغذی، مصرف دخانیات، ابتلا به برخی از بیماری‌ها، عوامل هورمونی، ارث، استرس و فشار عصبی، عفونت‌ها و مصرف برخی از دارو‌ها اشاره کرد. تجربه در طب سنتی ثابت کرده است که ترکیب پودر برگ مورد، سدر، حنا و روغن کنجد در درمان ریزش مو موثر است. همچنین روغن گیاه مورد نیز برای این منظور در بازار موجود است. به گزارش فرارو، گیاه مورد به دلیل عناصر ضد قارچ و ضد التهاب از پوست سر و ریشه مو‌ها حفاظت می‌کند. علاوه‌بر این مورد سبب افزایش جریان خون در پوست سر شده و موجب رشد، تقویت و توقف ریزش مو‌ها می‌شود. حکیمان طب سنتی اعتقاد داشتند که مورد علاوه‌بر استحکام و تقویت ریشه مو به رفع سفیدی مو‌ها نیز کمک می‎کند.

 

گیاه مورد به داشتن سطح بالایی از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند: کوئرستین، تانن، میریستین و کاتچین مشهور است. این نوع آنتی‌اکسیدان‌ها به طور مشخصی مورد تحقیق قرار گرفتند و دارای خواص ضد سرطان و ضد موتاژنیک هستند. بر اساس گزارش تحقیقاتی در مجله""Natural Product Communications Journal مورد دارای ترکیباتی است که به کاهش سلول‌های سرطان پروستات و پستان مرتبط است. تحقیقات در این زمینه همواره ادامه دارد تا شاید با خواص بیشتر گیاه مورد در این زمینه دست یابند.

گیاه مورد شامل فلانوئید‌های مختلفی ازجمله میریستین است. طبق مطالعات صورت گرفته میرستین سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد. تعادل کلسترول به جلوگیری از بسته شدن رگ‌های خونی و شریان‌ها کمک خواهد کرد. علاوه‌بر این ترکیبات فلانوئیدی مورد برای درمان آترواسکلروز یا تصلب شرایین موثر است.

امروز با تحقیقات صورت گرفته خواص ضد‌ویروسی و ضد‌باکتریایی اسانس این گیاه دارویی ارزشمند به اثبات رسیده است، به طوری که دارو‌های متعددی از این گیاه برای درمان آکنه و تبخال ساخته و به بازار عرضه شده است. برای درمان خانگی آکنه یا تبخال کافی است کمی پودر برگ خشک شده گیاه مورد را با مقداری آب مخلوط کنید تا حالت خمیری پیدا کند. ماسک مورد را برای مدت ۲۰ دقیقه در محل جوش یا تبخال بکشید. تجربه ثابت کرده است که ترکیب پودر برگ مورد به همراه پودر سدر برای شفافیت و روشنی پوست صورت نیز بسیار موثر است.

یکی از کاربرد‌های اصلی گیاه مورد که از قدیم رایج بود، خاصیت ادرارآوری آن است. مورد به تحریک کلیه‌ها برای دفع ادرار و رفع سموم از کلیه‌ها کمک می‌کند. گیاه مورد برای درمان اختلالات مختلف ازجمله عفونت مجاری ادراری، درد و تورم و سنگ کلیه استفاده می‌شود.

تحقیقات اولیه نشان داده است که ترکیبات فرار و فلاونول‌ها در گیاه مورد می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند. به این معنی که ممکن است در درمان بیماری دیابت موثر باشد. نتایج یک بررسی نشان داد که دریافت فلاونوئید‌های خاص از غذا‌ها با خطر کمتر دیابت نوع ۲ مرتبط بوده است. برای هر ۳۰۰ میلی گرم فلاونوید مصرفی در روز خطر دیابت ۵ درصد کاهش داشت.

محدوده وسیعی از تحقیقات مربوط به ماهیت ضد باکتریایی و ضد انگلی گیاه مورد وجود دارد. به همین دلیل از دیر باز گیاه مورد را برای رفع بیماری‌های عفونی، سرماخوردگی و آنفولانزا مصرف می‌کردند.

• از بین برنده بوی تعریق بدن
• تسریع در روند ترمیم زخم و جای زخم
• روغن یا پماد مورد برای درمان سوختگی
• دمنوش گیاه مورد برای درمان سرفه
• رفع قارچ پوست بدن با روغن مورد
• درمان اگزما
• برای تسکین کمر درد
• درمان خارش پوست
• کمک به درمان بواسیر
• رفع نفخ معده و اختلالات گوارشی
• خواص ضد‌التهابی گیاه مورد موثر در درمان بیماری‌های روماتیسم مفصلی

 

• زنان باردار از مصرف اسانس و دیگر فرآورده‌های گیاه مورد بپرهیزند.
• استفاده خوراکی بیش از اندازه اسانس گیاه مورد خطرناک است و می‌تواند باعث استفراغ، اسهال و مسمومیت شود. مسمومیت ایجاد شده بیشتر به دلیل وجود ترکیبات سینئول موجود در این گیاه است. سینئول گیاه مورد خاصیت میکروب‌کشی بالایی دارد.

از برگ‌های مورد به صورت دمنوش، روغن و اسانس استفاده می‌کنند. برای تهیه دمنوش ۱ گرم برگ تازه مورد را با آب جوش روی شعله ملایم یا گرمای بخاری قرار بدهید تا دم بکشد. پس از ۳۰ دقیقه می‌توانید دمنوش مورد را مصرف کنید. روغن یا اسانس مورد نیز بسیار توصیه می‌شود. در برخی از کشور‌های آسیای جنوب شرقی از برگ‌های گیاه مورد در آشپزی و به شکل ادویه بهره می‌برند.