به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛  در این بخش نکات مهم و کاربردی در خصوص ارث بیان خواهد شد.

طبقات و درجات در ارث
طبقات ارث را اعضای بازماندگان متوفی تشکیل می‌دهند که به ترتیب اگر فرد اعضای طبقه اول وی در قید حیات باشند؛ سایر طبقات ارث نمی‌برند و تا طبقه سه بدین ترتیب پیش می‌رود.
همچنین هر طبقه دارای درجه است.
هر طبقه درجه یک دارد که در صورت وجود درجه یک درجه دو ارث نمی‌برد و در صورت درجه دو، درجه سه ارث نمی‌برد؛ بنابراین برای تشخیص ارث بری اول به طبقات توجه می‌کنیم و سپس سراغ درجا می‌رویم.

طبقه اول: پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه).
طبقه دوم: اجداد، برادر و خواهر و اولاد آنان.
طبقه سوم: عمه‌ها، عموها، خاله‌ها و دایی‌ها و فرزندان آنان.

ارث زن و شوهر
زن و شوهر نیز از یکدیگر ارث می‌برند.

زن از شوهرش یک چهارم اموالش را ارث می‌برد، در صورتی که زوج بچه نداشته باشد و اگر مرد بچه داشته باشد چه حاضل این ازدواج باشد چه ازدواج‌های دیگر، زن یک هشتم ارث می‌برد.

همچنین زن می‌تواند مهریه خود را نیز از دارایی مرد اخذ نماید.

زیرا مهریه دین محسوب می‌شود و با فوت منتفی نیست.

همچنین مرد یک دوم از اموال همسرش را در صورتی که زن، فرزندی نداشته باشد ارث می‌برد و اگر فرزندی داشته باشد (چه از ازدواج قبلی و چه از این ازدواج) یک چهارم ارث می‌برد.

ارث در صورت طلاق
زمانی که رابطه زوجیت بین زن و مرد به واسطه طلاق قطع می‌شود؛ هیچ کدام از یکدیگر ارث نمی‌برند. اما بحث در مورد طلاق رجعی متفاوت است.

اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی (طلاقی که به طور معمول انجام می‌شود) مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث می‌برد، اما اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده بوده یا طلاق، بائن باشد، مانند طلاق قبل از نزدیکی یا طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات، دیگر زن از مرد در صورت فوت هیچ ارثی نمی‌برد.

موانع ارث
قتل مورث (متوفی): مطابق ماده ۸۸۰ قانون مدنی قتل از موانع ارث است؛ بنابراین کسی که مورث خود را عمدا بکشد از ارث او ممنوع می‌شود.
کفر: مطابق ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی کافر از مسلم ارث نمی‌برد. اگر در بین ورثه متوفای کافری شخصی مسلمان باشد، وراثی که کافر هستند ارث نمی‌برند، اگر چه از لحاظ درجه و طبقه مقدم بر وارث مسلمان باشند.
لعان: اگر مردی انتساب فرزندی به خودش را انکار کند و به زن خود تهمت زنا بزند، رابطه توارث میان آن‌ها از بین می‌رود. در واقع بعد از لعان، زن و شوهر دیگر از هم ارث نمی‌برند. همچنین اینکه رابطه توارث میان فرزند با پدر هم قطع می‌شود.
یعنی نه پدر از فرزندی که او را انکار کرده است ارث می‌برد و نه فرزند از پدر ارث خواهد برد. در این شرایط، چنین فرزندی تنها از خویشاوندان مادری خود ارث می‌برد و متقابلا خویشاوندان مادری نیز از او ارث خواهند برد.
ولادت از زنا: مطابق ماده ۸۸۴ قانون مدنی ولد الزنا از پدر، مادر و اقوام آنان ارث نمی‌برد.

 

جنین به عنوان وارث
شرط ارث بری زنده متولد شدن است، حتی اگر به اندازه یک دم و بازدم باشد. اگر جنینی موجود باشد، به شرطی جزء ورثه خواهد بود که نطفه او در زمان فوت مورث موجود باشد و زنده متولد شود. حتی اگر بلافاصله بعد از تولد بمیرد.

به این دلیل که اگر تاریخ انعقاد نطفه، پس از مرگ مورّث باشد، می‌توان گفت جنین در زمان مرگ وی، موجود نبوده است.

اگر وجود جنین مانع از سهم ارث دیگر وراث باشد، تقسیم ارث تا زمانی که حال جنین مشخص شود به عمل نمی‌آید.

اگر وجود جنین مانع ارث سایرین نباشد، تقسیم صورت می‌گیرد، اما برای حمل سهمی مساوی با سهم دو پسر از طبقه‌ای که جنین به آن تعلق دارد، کنار گذاشته می‌شود.

ارث بری دو متوفی از یکدیگر
در این صورت چند حالت قابل تصور است:

حوادث قهری: زمانیکه دو نفردر یک حادثه قهری مانند زلزله فوت نمایند و مشخص نباشد کدامیک زودتر فوت شده اند و رابطه نسبی یا سببی داشته باشند، در این صورت این دو از یک دیگر ارث نمی‌برند
موت به سبب غرق شدن یا هدم: اگر دو نفر در حادثه غرق شدن باشد و یا هدم، مانند انفجار در هواپیما باشد که مطابق ماده ۸۷۳ قانون مدنی هر دو از یک دیگر ارث می‌برند.
مجهول بودن زمان فوت: اگر دو نفر در یک حادثه فوت کند و یکی تاریخ فوتش مشخص و دیگری نامشخص باشد، در این صورت کسی که تاریخ فوتش مشخص نیست از کسی که تاریخ فوتش مشخص است ارث می‌برد.

مرجع صالح در صدور گواهی انحصار وراثت
مطابق ماده ۲۰ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، دعاوی مربوط به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می‌شوند که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، در آن محل بوده است که امروزه شورای حل اختلاف این وظیفه را بر عهده دارد.

اگر هم آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در آن حوزه بوده است.

تقاضای انحصار وراثت
افرادی که می‌توانند تقاضای انحصار وراثت نمایند شامل وراث متوفی و یا سایر اشخاص ذینفع هستند که می‌توانند از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نمایند.

لازم به ذکر است، در صورتی که وراث یا اشخاص ذینفع متعدد باشند نیازی به حضور و درخواست همگی آن‌ها نمی‌باشد و اقدام یک نفر از آن‌ها برای تقاضا کفایت می‌نماید.

مدارک مورد نیاز

شناسنامه و گواهی فوت متوفی.
کپی مصدق شناسنامه وراث.
وصیت نامه (اگر وجود دارد).
دادخواست.
استشهادیه محضری: اسامی تمام وراث می‌بایست در فرم مخصوصی که توسط دادگاه در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته و توسط دو نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را می‌شناسند امضا شود و امضای افراد فوق نیز می‌بایست توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی تایید و گواهی مربوطه به دادگاه ارائه گردد.
رسید گواهی مالیات بر ارث: پی از فوت وراث باید لیست اموال منقول و غیر منقول متوفی را به اداره دارایی که در حوزه محل سکونت متوفی است ارائه دهند و رسید دریافت کنند. سپس آن رسید را با سایر مدارک به دادگاه ارائه نمایند.

نتیجه گیری
زمانیکه شخصی فوت می‌کند اموال او برای بازماندگانش باقی می‌ماند و به آن‌ها ارث می‌رسد.

ارث بر اساس رابطه سببی و نسبی است.

رابطه نسبی همان ارتباط خونی و فامیلی است و سببی ارتباطی که به واسطه ازدواج نسبت فامیلی پیدا می‌کنند. در ارث تنها همسر به عنوان فامیل سببی ارث می‌برد.

پس از فوت فرد وراث او باید اقدام به انحصار وراثت کنند.

دعاوی مربوط به ترکه متوفی در دادگاه محلی اقامه می‌شوند که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، در آن محل بوده است که امروزه شورای حل اختلاف این وظیفه را بر عهده دارد.

همچنین افرادی که می‌توانند تقاضای انحصار وراثت نمایند شامل وراث متوفی و یا سایر اشخاص ذینفع هستند که می‌توانند از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نمایند.

در صورتی که وراث یا اشخاص ذینفع متعدد باشند نیازی به حضور و درخواست همگی آن‌ها نمی‌باشد و اقدام یک نفر از آن‌ها برای تقاضا کفایت می‌نماید.