خبرگزاری مهر، گروه استانها- رقیه رحمتی راد*: در سرزمینی که تاریخ در سنگوارههایش نفس میکشد و آفتاب بر پیکر خشک کویرش بوسه میزند، زمین گاهی از خواب دیرینش بیدار میشود و با لرزشی عمیق، هستی ساکنانش را به یاد میآورد که اینجا، بر کمربند طلایی زمینلرزه نشستهاند.
خراسان جنوبی، بر روی یکی از کمربندهای لرزهخیز آرمیده است. گسل نهبندان با خروشی تاریخی، گسل بشرویه با حرارتی همیشگی، و گسل بیرجند که در آغوش کلانشهرش خوابیده است.
بنا به بررسی کارشناسان، هر چند سال یک بار خراسان جنوبی شاهد زلزله مخرب و بالای پنج ریشتر بوده که این امر بسیار قابل تأمل است.
بر اساس آمار و اطلاعات سازمان مدیریت بحران کشور، خراسان جنوبی جزو استانهای زلزلهخیز کشور است و مردم این استان بارها شاهد زمین لرزههای بالای ۶ ریشتر بودهاند که بهطور میانگین هر ۱۲ سال یکبار روی میدهد.
تجربههای تلخ آوارهای زلزله دشت بیاض و فردوس در سال ۱۳۴۷، زلزله ویرانگر طبس سال ۱۳۵۷، اردکول سال ۱۳۷۶ و زیرکوه سال ۱۳۹۱ از یادها نمیرود که این تجربههای تلخ ضرورت آمادگی همهجانبه در برابر بلایای طبیعی و مقاومسازی واحدهای مسکونی را دوچندان میکند تا شاهد کاهش چشمگیر خسارات ناشی از زلزله باشیم.
۲۵ شهریور ۱۳۵۷ زمینلرزه ویرانگر طبس
در ۲۵ شهریور ۱۳۵۷ زلزلهای به بزرگی ۷.۸ ریشتر طبس را لرزاند. این زمینلرزه عظیم، یکی از مرگبارترین زمینلرزههای تاریخ مدرن ایران محسوب میشود که شهر طبس و دهها روستای اطراف آن را به طور کامل ویران کرد.
برآوردها از کشته شدن حدود ۲۰ هزار نفر در این فاجعه خبر میدهند. شدت زمینلرزه به حدی بود که گسل سطحی ایجاد کرد و چشمههای آب جدیدی در منطقه پدید آمد. این رویداد، چنان ژرف در حافظه جمعی این دیار نقش بسته که همچنان پس از دههها، نماد مقاومت در برابر خشم طبیعت است.
یکم شهریور ۱۳۴۷، فریاد فردوس
زمین در اولین روز شهریور، با خشمی ۷.۴ ریشتری به سخن آمد. فردوس، شهر خاطرات و انار، در چشم بر هم زدنی به تلی از خاطرات ویران بدل شد. بین هفت تا پانزده هزار تن در آغوش زمین آرام گرفتند. این زلزله، یکی از تلخترین صفحات تاریخ لرزهخیزی ایران را به خود دید.
۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶، زلزله قاین
در بهاری که باید شکوفایی میبود، زمین لرزه ۷.۳ ریشتری در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶ در اردکول قاین و روستاهایش نوحه سر داد و در این زلزله هزار و ۵۶۷ نفر، بهای این خشم زمینی را با جان خود پرداختند.
زلزلههای اخیر در بیرجند
در دو هفته اخیر، مناطق نایبند و بیرجند شاهد وقوع زمینلرزههای متعددی بودهاند. اگرچه بزرگی این زمینلرزهها زیر ۴ ریشتر ثبت شده، اما وقوع آنها در عمق کم میتواند بالقوه باعث ایجاد خسارات و نگرانی شود.
درسهایی از دل زمین
این لرزهها هرکدام قصههایی دارند که از گوشهگوشه این استان کهن روایت میشوند. عمق فاجعه تنها در بزرگای ریشتر نیست بلکه در بافت فرسودهای است که در بیرجند و دیگر شهرها، خاطرهای از معماری بیدفاع را در خود نگه داشته است. ۵.۵ ریشتر هم میتواند ویرانگر باشد وقتی ساختمانها بیپناه باشند چراکه زمین هرگز به طور کامل به خواب نمیرود و فقط چرت میزند.
خراسان جنوبی امروز، با چشمانی باز و دلی آماده، به آینده مینگرد. مردمانش میدانند که زمین زیر پایشان گاهی میلرزد، اما این هرگز مانعی برای ساختن فردایی روشن نبوده است. آنها آموختهاند که با زمینی که گاه خشمگین میشود، با احترام و آگاهی زندگی کنند.
این است قصه دیاری که در سکوت کویر، به نجوای زمین گوش میسپارد و در آغوش آفتاب، به زندگی ادامه میدهد.
در چنین شرایطی مقاومسازی نه یک انتخاب، که ضرورتی برای ادامه زندگی است. همچنین آموزش چراغی است که تاریکی هراس را میزداید و باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد.
هرچند بنا به آمار مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، بیش از ۸۸ هزار و ۸۳۵ واحد مسکونی روستایی شناسایی شده دارد که تاکنون بیش از ۵۵ هزار واحد مقاومسازی شده است.
اما باید روستاییان نیز دل به خدمات دولت سپرده و با مقاومسازی سقفهای لرزان، راه را بر ورود حادثه سد کنند و شاهد از دست دادن جان عزیزانشان زیر آوارهای احتمالی نباشند.
بایدها و نبایدها
با توجه به تاریخچه لرزهخیزی شدید خراسان جنوبی و آسیبپذیری بالای این منطقه باید نصب سیستمهای هشدار سریع و نظارت مستمر، نصب شبکههای لرزهنگاری پیشرفته، ایجاد سامانه هشدار زودهنگام در مناطق پرجمعیت، پایش مستمر گسلهای فعال و مقاومسازی زیرساختها مورد توجه جدی قرار گیرد.
همچنین شتاب در روند مقاومسازی واحدهای مسکونی باقیمانده، بهکارگیری فناوریهای نوین در ساختوساز، مدیریت بحران یکپارچه و تهیه نقشههای دقیق خطرپذیری نباید مورد غفلت واقع شود.
آموزش همگانی و فرهنگسازی، ایجاد مشوقهای مالی برای ساختوساز ایمن و توسعه بیمههای اجباری زلزله از دیگر الزامهایی است که در مقابله با پدیده مخرب زلزله حائز اهمیت است.
* فعال رسانهای
