عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - هواپیماهای نظامی هیچ گاه ارزان نبوده اند، اما سطح اول آن ها در طبقه بندی خاص خود قرار می گیرد. فناوری رادارگریزی، مواد پیشرفته و کمیاب، سیستم های اویونیک حیاتی و دهه ها تحقیق و توسعه، قیمت قدرت هوایی مدرن را به محدوده ای رسانده است که زمانی فقط به مگاپروژه های زیرساختی اختصاص داشت.
این هواپیماها فراتر از ماشین هستند؛ آن ها نماد قدرت، نقاط عطف مهندسی و در برخی موارد، پیچیده ترین سیستم هایی هستند که تاکنون به دست بشر ساخته شده است. در ادامه، بر اساس هزینه های مستند برنامه یا تدارکات، 5 مورد از گران قیمت ترین هواپیماهای نظامی تاریخ را معرفی می کنیم.
بی-2 اسپیریت همچنان عنوان گران ترین هواپیمای ساخته شده در تاریخ را در اختیار دارد. طبق اسناد نیروی هوایی و وزارت دفاع آمریکا، هزینه کل برنامه بی-2 تا سال 1997 برای تولید 21 فروند به 44.75 میلیارد دلار رسید. این یعنی هزینه متوسط کل برنامه برای هر بمب افکن تقریبا 2 میلیارد دلار است.
اگرچه هزینه خالص تولید هر فروند بسیار کمتر و حدود 737 میلیون دلار بود، اما هزینه های تحقیق و توسعه، زیرساخت های تخصصی، آزمایش ها و دهه ها نگهداری، هزینه کل پروژه را به قلمروی بی سابقه ای برد.
از آنجایی که نیروی هوایی آمریکا هرگز رقم رسمی تعدیل شده با تورم را منتشر نکرده است، بیشتر تحلیلگران همچنان به جای مجموع تخمینی، به هزینه مستند 2 میلیارد دلاری هر واحد برنامه اشاره می کنند.
در حال حاضر 19 فروند از این بمب افکن در خدمت هستند که قادرند با تسلیحات هسته ای یا متعارف از متراکم ترین پدافندهای هوایی عبور کنند. نیروی هوایی آمریکا قصد دارد ناوگان خود را حدود سال 2032 با ورود بمب افکن بی-21 ریدر بازنشسته کند، اما تا آن زمان، بی-2 همچنان نفیس ترین و گران ترین سیستم سلاح پرنده آمریکا است.
بیشتر هواپیماهای این فهرست بمب افکن یا جنگنده هستند، اما وی سی-25بی (VC-25B) یک هواپیمای ترابری مخصوص سران کشور است. در سال 2018، قراردادی 3.9 میلیارد دلاری با بوئینگ برای تبدیل دو فروند بدنه 747-8 به نسل بعدی ناوگان «ایرفورس وان» امضا شد. با احتساب تورم و هزینه های اضافی، تخمین زده می شود هزینه هر فروند حدود 2 تا 2.5 میلیارد دلار باشد.
این هزینه صرفا برای رنگ آمیزی شیک نیست؛ هر فروند از این هواپیما در واقع یک پناهگاه فرماندهی مقاوم سازی شده است که به محافظت در برابر پالس های الکترومغناطیسی، ارتباطات جهانی امن، سوخت گیری هوایی و سیستم های دفاع شخصی و فضای داخلی سفارشی مجهز شده است که از رئیس جمهور آمریکا، کارکنان ارشد، مراکز پزشکی و مطبوعات پشتیبانی می کند.
اجرای این برنامه تا اواخر دهه 2020 با تاخیر مواجه شده است و در حال حاضر پیش بینی می شود که تحویل آن در بازه زمانی 2027 تا 2029 صورت گیرد. پس از ورود به خدمت، این دو فروند وی سی-25بی جایگزین جت های قدیمی وی سی-25ای خواهند شد که از اوایل دهه 1990 جا به جایی روسای جمهور آمریکا را بر عهده داشته اند.
بی-21 ریدر تنها هواپیمای این فهرست است که هنوز در مراحل توسعه قرار دارد. اگرچه هدف گذاری اولیه هزینه هر فروند حدود 692 میلیون دلار بود، اما برآوردهای فعلی قیمت واقعی هر فروند را در محدوده 750 تا 800 میلیون دلار نشان می دهد. این قیمت برای هر فروند از بمب افکن بی-2 ارزان تر است، اما همچنان برای برنامه ای که هدف آن حداقل 100 هواپیما و احتمالا حدود 145 هواپیما است، چشم گیر است.
بی-21 ریدر اولین بمب افکن نسل ششم جهان است که با معماری سیستم باز، قابلیت رادارگریزی بسیار بالا و توانایی حمل سلاح های هسته ای و متعارف طراحی شده است. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال 2023 انجام داد و تا سال 2025، دومین فروند نیز به برنامه آزمایش های پروازی پیوست. انتظار می رود این هواپیما ستون فقرات توان تهاجمی دوربرد و بازدارندگی هسته ای آمریکا را تا سال 2050 تشکیل دهد.
اگر هزینه های تحقیق و توسعه و زیرساخت ها را هم به صورت حساب اضافه کنید، با توجه به هزینه کل 67.3 میلیارد دلاری برنامه برای 195 فروند ساخته شده، قیمت هر فروند اف-22 رپتور تقریبا 350 تا 360 میلیون دلار تمام می شود. همین موضوع رپتور را به یکی از گران ترین جنگنده های تاریخ تبدیل کرده و بخشی از دلیلی است که تولید آن بسیار کمتر از برنامه اولیه (750 فروند) متوقف شد.
طبق برگه اطلاعات رسمی، نیروی هوایی آمریکا در حال حاضر تقریبا 180 فروند اف-22 در اختیار دارد. رپتور که صرفا برای «برتری هوایی» طراحی شده است، ویژگی هایی همچون رادارگریزی، سوپرکروز (پرواز فراصوت بدون پس سوز)، تغییر بردار رانش و ادغام حسگرهای پیشرفته را در خود جای داده است.
اف-35 لایتنینگ 2 از نظر هزینه ساخت هر فروند گران ترین نیست، اما پرهزینه ترین برنامه تسلیحاتی در تاریخ محسوب می شود. طبق گزارش ها، کل هزینه چرخه حیات این برنامه تا سال 2070 از 1.7 تریلیون دلار فراتر خواهد رفت که شامل توسعه، تدارکات، عملیات و نگهداری است.
با احتساب هزینه های کل برنامه، قیمت هر فروند برای ناوگان آمریکا به بیش از 400 میلیون دلار می رسد. با وجود چالش های هزینه ای، اف-35 اکنون با بیش از 1000 فروند تحویل شده، به ستون فقرات قدرت هوایی غرب تبدیل شده است و قابلیت های شبکه محور و ادغام حسگرهای آن با هیچ پلتفرم نسل پنجمی دیگری قابل مقایسه نیست. انتظار می رود تولید آن تا دهه 2040 ادامه یابد.
