همشهریآنلاین - پروانه بندپی: یائسگی برای بسیاری از زنان، با تغییرات جسمی و روانی آزاردهندهای همراه است؛ از نوسانات خُلقی و افت انرژی گرفته تا گرگرفتگیهای شبانه و تعریق و تغییرات متابولیک. این علائم که معمولاً چند سال قبل از قطع کامل قاعدگی آغاز میشوند، میتوانند زندگی روزمره زنان را تحت تأثیر قرار دهند. به گفته متخصصان، بخشی از این علائم با اصلاح سبک زندگی کاهش مییابد اما بخشی از آن باید مدیریت و تحمل شود. همشهریآنلاین در گفتوگو با دکتر شهرزاد زاده مدرس، متخصص زنان و زایمان، به بررسی علائم آزاردهنده یائسگی و راههای کنترل آنها پرداخته است.
-
خیلیها هنوز تصور میکنند یائسگی به معنی قطع ناگهانی قاعدگی (پریود) است.
ببینید قبل از هر چیز، هر زنی باید بداند که دوره منوپوز (یائسگی) مثل دوره بلوغ، یک فرآیند چندساله است و بههیچوجه به صورت ناگهانی و در بازه کوتاه یک، دو یا شش ماهه رخ نمیدهد و این طور نیست که قاعدگی زن یک روز ناگهان برای همیشه قطع شود و زن ناگهان یائسه شود. فردی که قرار است وارد دوره یائسگی شود، ابتدا وارد دوره پِریمنوپوز (حوالی یائسگی) میشود؛ دورهای که علائم آن معمولا از حدود ۴۰ سالگی آغاز میشود و چند سال هم طول میکشد.
-
با این توضیح، یائسگی یا منوپوز دقیقا چه زمانی اتفاق میافتد؟
یائسگی زمانی اتفاق میافتد و تعریف میشود که یک سال کامل از آخرین قاعدگی زن گذشته باشد و در طی این یک سال هیچ خونریزی قاعدگی رخ نداده باشد. این مرحله، نشانه نهایی منوپوز است.
-
زنان به طور متوسط در چه سنی منوپوز (یائسه) میشوند؟
سن یائسگی در زنان ایرانی بر اساس آمارها، به طور متوسط حدود ۵۱ سالگی اتفاق میافتد.
-
قبل از یائسگی کامل، چه اتفاقات و تغییراتی در بدن زنان رخ میدهد؟
از سه تا چهار سال قبل از یائسگی، ممکن است علائمی در زن ظاهر شود؛ ازجمله اختلالات خلقی، نامنظم شدن قاعدگیها، تغییرات وزنی و تغییرات متابولیسم بدن. تمام این موارد ممکن است در دوره حوالی منوپوز (Perimenopause) رخ دهد. مهمترین تغییر در این دوره، تغییر در سیکلهای قاعدگی است که زنان باید به آن توجه داشته باشند. حالت طبیعی و شایع این است که قبل از ورود به یائسگی یا منوپوز، فاصله بین سیکلها ابتدا کوتاهتر میشود، اما همچنان نظم آن حفظ میشود. مثلا اگر فاصله قاعدگی قبلا ۲۸ یا ۳۰ روز بود، این فاصله در دوره نزدیک به یائسگی به ۲۴، ۲۵ یا حتی ۲۱ روز کاهش یابد. این وضعیت معمولاً یک تا دو سال ادامه مییابد و بعد از آن، فاصله بین قاعدگیها به تدریج افزایش مییابد تا درنهایت به قطع کامل قاعدگی یا پریود منجر شود. این روند یک پدیده طبیعی محسوب میشود. 
-
آیا در این دوره لازم است زنان دارو مصرف کنند تا علائم آزاردهنده کنترل شود؟
در این مرحله، معمولاً نیازی به مداخله دارویی وجود ندارد و توصیه اصلی، اصلاح سبک زندگی شامل فعالیت بدنی منظم، رعایت رژیم غذایی مناسب و سالم و ... است.
-
چه زمانی نیاز به درمان دارویی وجود دارد؟
اگر فرد با اختلالات واضح در قاعدگی مواجه شود؛ مانند کوتاه شدن بیش از حد فاصلههای قاعدگی، افزایش حجم خونریزی یا افزایش فواصل بین پریودها طوری که با خونریزی شدید همراه باشد، در این شرایط نیاز به مداخله دارویی وجود دارد.
-
هدف از این مداخله چیست؟
هدف از این مداخله، پیشگیری از عوارض احتمالی مثل ضخیم شدن بیش از حد مخاط رحم، بروز هیپرپلازیها یا کمخونی ناشی از خونریزیهای شدید است که ممکن است در این دوره برای فرد ایجاد شود. در چنین مواردی میتوان با مداخلات هورمونی، سیکلهای قاعدگی را تا حدی به یک نظمی رساند. البته پیش از آغاز درمان، لازم است برخی مشکلات احتمالی بررسی، تشخیص و در صورت لزوم درمان شوند؛ از جمله بدخیمیها یا مشکلاتی که به درمان دارویی پاسخ نمیدهند، مانند وجود میومها یا پولیپها. این موارد در این دوره از زندگی زنان نسبت به سایر دورهها شایعتر دیده میشوند و به عنوان علل عضوی خونریزیهای غیرطبیعی مطرح هستند. این عوامل ابتدا تشخیص داده شده و درمان میشوند؛ پولیپها برداشته میشوند یا فیبرومهایی که در داخل حفره رحم اثرگذار هستند، درمان یا خارج میشوند. در برخی موارد هم از داروهای هورمونی برای کاهش حجم فیبرومها استفاده میشود تا فرد به سن یائسگی برسد. در این مرحله، مداخلات دارویی و استفاده از هورمونها مطرح است، اما نه لزوماً به شکل درمان هورمونی جایگزین (HRT) که شامل استفاده از دو هورمون استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی است. در این شرایط، الزاماً نیازی به استفاده از HRT وجود ندارد و بسته به علائم بیمار میتوان از داروهای هورمونی برای کنترل یا برطرف کردن علائم تا زمان ورود به دوران یائسگی استفاده کرد.
-
آیا زنانی که مشکلات اینچنینی ندارند، اما از نوسانات خلقی پیش از یائسگی و افت انرژی و این گونه مسائل رنج میبرند هم میتوانند هورموندرمانی کنند؟
اگر علائم پریمنوپوز یک خانم فقط محدود به نوسانات خلقی باشد و این نوسانات صرفاً فعالیتهای روزمره او را تحت تأثیر قرار دهد و مشکل جدیتری ایجاد نکرده باشد، با هیچ داروی هورمونی نمیتوانیم این علائم را صددرصد از بین ببریم. در چنین شرایطی فقط اصلاح سبک زندگی شامل تغذیه سالم و ورزش منظم و ... میتواند به طور قابل توجهی به بهبود علائم کمک کند.
-
خیلیها میگویند ما سبک زندگی سالمی داریم اما همزمان علائم آزاردهنده قبل از یائسگی را هم تجربه میکنیم.
برخلاف تصور برخی افراد که هورموندرمانی، تمام علائم یائسگی را به طور کامل از بین میبرد، این درمان بهتنهایی قادر به حذف همه علائم نیست و به هر حال فرد باید تا حدی با این تغییرات کنار بیاید. در این دوره دریافت مشاوره در دوره منوپوز اهمیت زیادی دارد؛ مشاورهای که فرد را برای ورود به این مرحله از زندگی که درواقع آغاز دورهای جدید است، آماده کند.
-
آیا علائم یائسگی نهایتا یکروز تمام میشود؟ یا زنان باید تا پایان عمر این وضعیت را تحمل کنند؟
بله، علائم منوپوز به مرور زمان کاهش یافته و پایان مییابند، اما زن باید بداند که در این دوره شرایط زندگی او دیگر تغییر کرده است. زنان باید با آگاهی و آمادگی بیشتری وارد این مرحله شوند.
