همیشه تصور میکردیم که فرهنگ غربی و بهویژه ایالات متحده مهد خودشیفتگی است. اما تحقیقات جدید نشان میدهد که این ویژگی روانشناختی مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را شکسته است. مطالعه گستردهای که روی ۴۵ هزار نفر از ۵۳ کشور جهان انجام شده، واقعیتی غیرمنتظره را فاش کرد: آمریکا حتی در بین ۵ کشور اول خودشیفته جهان هم نیست. در عوض، کشورهایی در صدر لیست قرار گرفتهاند که شاید هرگز حدس نمیزدید.
برخلاف کلیشههای هالیوودی، ایالات متحده در رتبه ۱۶ جهان قرار دارد. طبق پژوهش جدید دانشگاه ایالتی میشیگان، ۵ کشور با بالاترین میانگین نمره خودشیفتگی به ترتیب زیر هستند:
این لیست نشان میدهد که خودشیفتگی یک پدیده صرفاً غربی یا فردگرا نیست، بلکه در فرهنگهای جمعگرا (مثل چین، نپال و کره جنوبی) نیز ریشههای عمیقی دارد. همچنین در این پژوهش ایران جز کشورهای مورد بررسی نبوده است.
در انتهای دیگر طیف، کشورهایی قرار دارند که مردمشان کمترین تمایل را به خودستایی و بزرگنمایی دارند. ۵ کشور با کمترین نمره خودشیفتگی عبارتند از:
محققان در این پژوهش خودشیفتگی را به دو نوع تقسیم کردند: «تحسینطلب» (من عالی هستم) و «رقابتجو» (دیگران باید شکست بخورند). جالب اینجاست که رتبهبندی کشورها در این دو زیرشاخه تغییر میکند: در خودشیفتگی تحسینطلب که مربوط به اعتمادبهنفس بالا و جذابیت ظاهری است، کشورهای نیجریه و ترکیه نیز به جمع ۵ کشور برتر (در کنار عراق و چین) میپیوندند. در خودشیفتگی رقابتجو که جنبه خصمانه و دفاعی دارد، کشور رومانی وارد لیست برترین کشورها میشود.
یکی از یافتههای جالب و ثابت در تمام ۵۳ کشور، تأثیر سن و جنسیت بود. محققان میگویند: «مهم نیست اهل کجا باشید؛ جوانان در همه جای دنیا خودشیفتهتر از سالمندان هستند و مردان نیز نمرات بالاتری نسبت به زنان دارند.» دلیل این امر احتمالاً این است که جوانی دورانی است که فرد روی خودش متمرکز است و فکر میکند بهتر از دیگران است. اما بهزعم محققان، «زندگی تجربهای است که شما را فروتن میکند و با افزایش سن، افراد واقعبینتر و متواضعتر میشوند.»
این تحقیق یک باور غلط دیگر را هم اصلاح کرد. تا پیشازاین تصور میشد در فرهنگهای جمعگرا که منافع گروه بر فرد مقدم است، خودشیفتگی کمتر است. اما حضور کشورهایی مثل چین و کره جنوبی در بالای لیست نشان داد که حتی در این جوامع نیز رفتارهای خودمحورانه سرکوب نمیشوند.
علاوهبر فرهنگ، اقتصاد هم نقش مهمی دارد. این مطالعه نشان داد که بهطور کلی مردم کشورهایی با تولید ناخالص داخلی (GDP) بالاتر، خودشیفتهتر هستند. محققان معتقدند رفاه اقتصادی، نوعی فرهنگ زیادهروی و استحقاق ایجاد میکند که بستر رشد خودشیفتگی است. همچنین، افرادی که خود را در طبقه اجتماعی بالاتری تصور میکنند، نمرات خودشیفتگی بالاتری دارند؛ زیرا احساس برتری و شایستگی بیشتری نسبت به دیگران میکنند.
یافتههای این پژوهش در ژورنال Self and Identity منتشر شده است.
