عصرایران ؛ رضا حیران - افزایش دامنه مقدسات و تابوها در هیچ جامعه ای، مفید نیست. فارغ از اینکه یک شاعر از جمله فردوسی و کتابش، نه مقدس اند نه تابو.
زینب موسوی طنزپرداز به تازگی به دلیل انتشار مطالبی طنزآمیز درباره فردوسی و شاهنامه مورد هدف حمله و انتقادات شدیدی قرار گرفت. بسیاری این طنز او را توهین دانستند و دست آخر کارش به شکایت دادستانی و محکومیت دادگاه کشید. وی هم به تازگی در مصاحبه ای توضیح داد آنچه درباره شاهنامه و فردوسی گفته شوخی و طنز بوده و بابت آن عذرخواهی نمی کند.
- در مقایسه جوامع، جامعه ای برتر است که دایره کمی و کیفی مقدساتش، کوچکتر باشد. افزایش مقدسات، نوعی خودزنی است. مقدس، یعنی چیزی که نه قابل بررسی و تغییر است و نه قابل زیرسوال رفتن بلکه تلقینی، منتقل می شود. همه، چه آنهایی که باور دارند یا ندارند محکوم به حفظ تقدس یعنی خودداری از نقد یا تشکیک یا بیان روایت و وضعیت متفاوت هستند؛ طنز و طنزگویی که جای خود دارد. مقدس، نظرپذیر نیست.
گسترش دایره مقدسات به شاعر و کتاب شاعر، متوقف نمی شود بلکه ممکن است چشم باز کنیم و هر چیزی را درون این دایره ببینیم. آنچه وارد سبد مقدسات شد خروجش تقریبا غیرممکن است.
آنانی که هر روز، دیواری بر دیوارهای مقدسات می سازند غافل از آنند که خود پشت این دیوارها، محبوس می شوند و این دیوارسازی را تا بی نهایت بازتولید می کنند تا شرایط به وضعیت کمدی و مسخره «مقدس زدگی» تبدیل شود. نمونه اعلای آن را می توان در کشور واتیکان دید.
- حجم مقدسات در جامعه با آزادی اظهارنظر نسبت عکس دارد. هر چقدر مقدسات بیشتر باشد حتما آزادی ابراز نظر، سیر نزولی دارد. سطح و کیفیت آزادی ابراز نظر از افتخارات واقعی هر جامعه ای است و نشانه ای از میزان تساهل و تسامح.
- جامعه مترقی، در انتساب فعل «توهین» به دیگران محتاط است و به راحتی سخنان و رفتارهای دیگران را با توصیف «توهین» همراه نمی کند چرا که می داند این تکنیک ممکن است روزی علیه اظهارنظر او هم استفاده شود. به ویژه روزنامه نگاران و اصحاب نظر که هر آن ممکن است نظری جنجالی، متفاوت یا زاویه داری داشته باشند. این شاخی که آنها تیز می کنند ممکن است روزی شکم آنها را هم بدرد.
- شاعران در هر مرتبه ای، نه مقدس اند نه طنز و شوخی با آنها، جرم و خلاف و تابو و ممنوع است. هر چقدر هم شاعری بزرگ و بالامرتبه باشد.
افراد می توانند از هر شوخی خوششان بیاید یا نیاید یا ممکن است احساس بدی به آنها دست بدهد می توانند این نوع شوخی ها را دنبال نکنند و نبینند اما اینکه به سرعت هر طنزی را توهین لقب بزنند و به دنبال سرکوب گوینده برآیند نشانه توسعه یافتگی ذهنی و تمدن نیست بلکه اتفاقا موید عکس آن است.
- بدون استثنا، هر انتقاد و شوخی و طنزی را می توان در قالب «توهین» قرار داد تا در گام بعدی، "توهین کننده" را به جرم «توهین» مورد حمله قرار داد و نابود کرد. حمله به یک "توهین کننده" به مراتب آسان تر، کم هزینه تر و موجه تر از حمله به یک «طنزپرداز» است.
هر کسی می تواند از مطالب مطرح شده هر کسی ناراحت شود و آن را بایکوت کند و به آن گوش فراندهد اما علم کردن «توهین» و تیز کردن انگ «توهین آمیز بودن» برای حمله به گوینده و ساکت کردن (بخوانید خفه کردن) او، نه اتفاق خوبی است نه قابل افتخار بلکه در دایره هوچی گری قرار می گیرد و رفتاری است اراذل و اوباش مابانه.
- براساس معیارهای جهان شمول، مطالب نژادپرستانه، نفرت افکنانه، دعوت به انتقام و خشونت، قضاوت منفی افراد بر اساس رنگ پوست، ملیت، زبان، نژاد، محل سکونت، لهجه و کلیشه سازی منفی براساس این ویژگی های ذاتی و غیراکتسابی، رد و ممنوع می شود. این ممنوعیت قابل دفاع است. البته تطبیق هر محتوا با این چارچوب ها، خود نیازمند تدقیق و فعالیت حرفه ای جداگانه ای است.
- آنچه از آن دفاع می شود جلوگیری از گسترش دامنه مقدسات و همزمان، حق آزادی و بیان طنز و شوخی با سوژه های مختلف است. قطعا این به معنی تایید یا دفاع از محتوای طنز و شوخی نیست و این دو باهم متفاوت اند.
می توان موافق یا مخالف مطالب طنز زینب موسوی درباره فردوسی، شاهنامه یا هر فرد و چیز دیگری بود یا نبود اما باید از حق آزادی او در طنز و شوخی با این سوژه ها دفاع کرد.
- اینکه یک شاعر و کتابش سوژه طنز یک کمدین شوند و اکثریت یا نسبت مهمی از جامعه و نخبگانش، بر "توهین آمیز" بودن محتوا تاکید کنند و خواهان برخورد شوند حتما نشانه خوبی از این جامعه و میزان راواداری در آن نیست بلکه نگران کننده است.
- رسانه به صورت کلی و به ویژه در خبر و گزارش حق ندارد وارد موضع گیری و قضاوت درباره توهین آمیز بودن یک محتوای طنز شود. رسانه و خبرنگار، قاضی و دادگاه نیستند که حکم توهین آمیز بودن برای فلان محتوای طنز صادر کنند. رسانه و خبرنگار باید بی طرفی خود را در این موقعیت حفظ کنند.
- هر آنچه گفته می شود و جمعی نمی پسندند و انگ توهین می زنند بهتر است با ورود مستقیم دادگستری همراه نشود. بهتر آن است به کنش و واکنش درونی جامعه اکتفا شود. گرچه حق شکایت شخصی و رسیدگی عادلانه دادگاه محفوظ است.
