در شرایط امروز اقتصاد جهانی و داخلی ایران، درک سازوکار قیمتگذاری و نوسانات طلا میتواند به تصمیمهای هوشمندانهتر و محافظت بهتر از دارایی کمک کند. برای آگاهی از مراحل تعیین قیمت طلا، ابتدا باید عوامل جهانی را بررسی کرد و سپس به سراغ بازار داخلی ایران رفت تا دید کاملی از تعیین قیمت طلا به دست آورید.
قیمت جهانی طلا نتیجه تعامل پیچیدهای از متغیرهای اقتصادی، سیاسی، مالی و روانی است؛ متغیرهایی که گاه به سرعت دچار تغییر میشوند و طلا را به ابزاری برای پوشش ریسک و حفظ ارزش دارایی بدل میکنند. عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی، سیاست پولی بانکهای مرکزی، نرخ بهره، ارزش دلار آمریکا، سطح تورم، جنگ و تنشهای ژئوپلیتیک و حتی انتظارات آینده سرمایهگذاران، روی قیمت طلا تاثیر میگذارند. حال در ادامه، مهمترین عوامل تعیینکننده قیمت جهانی طلا بررسی شدهاند.
وقتی بانکهای مرکزی مهم مانند فدرال رزرو آمریکا (Federal Reserve) نرخ بهره را بالا میبرند، داراییهایی مثل طلا که سود ثابت ندارند، در مقایسه با سرمایهگذاریهای سودده مثل اوراق قرضه، جذابیت خود را دست میدهند و در واقع، اغلب افراد به سمت سرمایهگذاری بانکی میروند. در مقابل، وقتی نرخ بهره پایین میآید یا انتظار آن کاهش پیدا میشود، طلا گزینهای جذابتر برای سرمایهگذاری خواهد بود و افزایش تقاضا برای خرید طلا، قیمت آن را بالاتر میبرد.
طلا به دلار قیمتگذاری میشود؛ بنابراین هرگونه ضعف در ارزش دلار آمریکا نسبت به سایر ارزها معمولاً باعث افزایش قیمت طلا میشود. در واقع زمانی که دلار ضعیف است، خریداران بینالمللی با صرف همان مقدار پول خود، طلای بیشتری دریافت میکنند و این موضوع، تقاضا برای طلا را افزایش میدهد که در نتیجه قیمت نیز بالا میرود.
وقتی تورم بالا است یا نقدینگی در اقتصاد زیاد میشود، اعتماد به پول ملی کاهش مییابد و سرمایهگذاران به سمت داراییهای مقاوم در برابر تورم مانند طلا میروند. این شرایط، تقاضا برای خرید طلا را بیشتر میکند و افزایش تقاضا در این دورهها، قیمت طلا را بالا میبرد.
در زمان بیثباتیهای سیاسی، جنگ، اختلافات بینالمللی یا بحرانهای اقتصادی، سرمایهگذاران برای حفظ سرمایه خود به داراییهای امن مثل طلا روی میآورند. این «تمایل به امنیت»، باعث افزایش سریع قیمت طلا میشود. در واقع، تنشهای سیاسی در هر یک از نقاط جهان، میتواند بازار و قیمت طلا را دچار دگرگونی کنند.
میزان طلای استخراج شده و عرضه در بازار نیز نقش مهمی در قیمت طلا دارد. وقتی استخراج سختتر شود یا معادن محدود شوند، کاهش عرضه طلا میتواند قیمتها را تحت فشار قرار دهد. برعکس، عرضه زیاد و استخراج فراوان ممکن است قیمت طلا را پایین بیاورد.
در بازار ایران، قیمت طلا نه فقط بر پایه اونس جهانی، بلکه با فاکتورهای داخلی نیز شکل میگیرد. برای یک خریدار ایرانی، چند عامل داخلی در کنار قیمت جهانی اهمیت دارند که از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
نرخ دلار و نوسانات ارزی: قیمت طلا در دنیا بر پایه دلار است و به همین دلیل، تغییرات نرخ ارز در ایران تاثیر مستقیم بر افزایش یا کاهش بهای طلا دارد. بر این اساس، هر چه قیمت دلار در ایران افزایش یابد، معمولاً طلا نیز گرانتر میشود.
اجرت ساخت و مالیات: قیمت مصنوعات طلا (مثل انگشتر و دستبند) شامل هزینه ساخت، سود فروشنده و مالیات است که این عوامل روی قیمت نهایی تاثیرگذار هستند.
عرضه و تقاضای داخلی: افزایش تقاضا برای خرید طلا (مثلاً به عنوان سرمایه یا پسانداز) یا کمبود عرضه (مثلاً به علت کاهش واردات یا افزایش تقاضا) باعث نوسان قیمت میشود.
تورم و نرخ بهره داخلی: وقتی تورم بالا است یا نرخ بهره بانکی جذابیت ندارد، گرایش به خرید طلا افزایش مییابد و این افزایش تقاضا میتواند قیمت را بالاتر ببرد.
انتظارات و جو روانی بازار: شایعات، اخبار سیاسی یا تغییرات اقتصادی، رفتار خریداران و فروشندگان را تحت تاثیر قرار میدهند و قیمت را در کوتاه مدت دستخوش نوسان میکنند.
در سال ۲۰۲۵، بازار جهانی طلا شاهد رشدی قابل توجهی بود. طلا بیش از ۵۰ درصد افزایش قیمت را تجربه کرد که از ترکیب ضعف دلار، سیاستهای انبساطی بانکهای مرکزی و افزایش تقاضا به عنوان پناهگاه امن نشات گرفت. به طور مثال، بر اساس دادههای اواخر نوامبر ۲۰۲۵، قیمت انس جهانی طلا به حدود ۴,۱۷۴ دلار در هر اونس رسید.
در بازار ایران نیز همزمان با افزایش نرخ ارز، قیمت طلا و سکه با جهش همراه بود. با کاهش ارزش ریال و افزایش تورم، تقاضا برای خرید طلا به عنوان دارایی امن بالاتر رفت و فشار مضاعفی بر قیمتها وارد کرد. در عین حال، تقاضای مؤسسات بزرگ و بانکهای مرکزی برای ذخیره طلا نیز در سال جاری شدت یافت که به عنوان عامل بلندمدت برای افزایش قیمت طلا تلقی میشود.
بر اساس شرایط ۲۰۲۵ میتوان گفت طلا همچنان یکی از امنترین گزینهها برای حفظ ارزش دارایی است. تنشهای جهانی، سیاستهای انبساطی بعضی اقتصادها و خرید گسترده بانکهای مرکزی باعث شده که قیمت جهانی طلا در سطوح بالایی باقی بماند. در بازار ایران نیز نوسان ارز و تورم بالا باعث میشود که طلا همچنان نقش پوششدهنده ریسک را ایفا کند.
بنابراین برای سرمایهگذاری بلندمدت، خرید طلا انتخاب مناسبی است؛ اما برای نوسانگیری کوتاهمدت بهتر است که منتظر دورههای اصلاح قیمتی باشید. در مجموع، تصمیم نهایی باید بر اساس روند دلار، وضعیت اونس جهانی و حجم تقاضای داخلی گرفته شود. برای خرید طلا از انواع سکه و شمش تا زیورآلات و طلای آب شده نیز باید به شرایط بازار توجه کنید تا طلا را در بهترین زمان ممکن بخرید.
