پزشکان آلمانی اعلام کردند که بیماری ایدز از بدن یک فرد مبتلا به HIV و سرطان خون پس از دریافت پیوند سلولهای بنیادی پاک شده است؛ البته این هفتمین بیماری است که با چنین روشی بهبود مییابد، اما آنچه این بیمار را از موارد قبلی متمایز میکند، تفاوت ژنتیکی در روند بهبودی است. این بیمار برخلاف موارد پیشین سلولهایی دریافت کرده که ایمنی کامل نداشتند، اما بااینحال ویروس از بدن او ریشهکن شده است.
به گزارش ساینسآلرت، این بیمار ۶۰ ساله آلمانی در سال ۲۰۰۹ به HIV و در سال ۲۰۱۵ به سرطان خون (لوسمی) مبتلا شد. پزشکان برای درمان سرطان او از روش پیوند سلولهای بنیادی استفاده کردند. نتیجه کار آنها فوقالعاده بود: اکنون حدود ۷ سال است که او مصرف داروهای ضدویروس را قطع کرده و هیچ اثری از ویروس HIV فعال در خونش دیده نمیشود. درواقع، سیستم ایمنی جدیدی که جایگزین سیستم قبلی شده، توانسته مخفیگاههای ویروس را شناسایی و نابود کند.
تفاوت اصلی این بیمار با موارد قبلی در ژنتیک اهداکننده است. در موارد قبلی، اهداکنندگان سلول بنیادی دارای یک جهش ژنتیکی بسیار نادر به نام «CCR5 دلتا ۳۲ هموزیگوت» بودند (یعنی دو نسخه از ژن مقاوم را داشتند). این جهش باعث میشود گیرندههایی که ویروس برای ورود به سلول نیاز دارد، کاملاً مسدود شوند.
اما در مورد این بیمار، اهداکننده تنها یک نسخه از این ژن مقاوم را داشت (هتروزیگوت بود). پیشازاین تصور میشد که داشتن تنها یک نسخه برای ایمنی کافی نیست، اما بهبودی این بیمار نشان داد که میتوان با شرایط ژنتیکی سادهتر نیز بدن را از بیماری پاک کرد.
یافتن اهداکنندهای که دو نسخه از ژن مقاوم را داشته باشد، تقریباً غیرممکن است (کمتر از یک درصد مردم اروپا). اما تعداد افرادی که یک نسخه از این ژن را دارند، بسیار بیشتر هستند. این کشف دایره اهداکنندگان احتمالی را بهطرز چشمگیری گسترش میدهد. دانشمندان متوجه شدهاند که شاید لازم نباشد ورودی سلولها را ۱۰۰ درصد مسدود کنند؛ بلکه کاهش مخازن ویروسی (از طریق شیمیدرمانی قبل از پیوند) و سپس حمله سیستم ایمنی جدید به ویروسهای باقیمانده نیز میتواند برای درمان کافی باشد.
البته این روش هنوز بسیار خطرناک است. پیوند سلولهای بنیادی فرایندی تهاجمی، دردناک و پرهزینه است که خطر مرگومیر ناشی از عوارض پیوند را به همراه دارد. به همین دلیل، پزشکان این روش را فقط برای بیمارانی تجویز میکنند که همزمان به سرطانهای خون کشنده (مثل لوسمی) مبتلا هستند و چاره دیگری ندارند. برای اکثر بیماران HIV، داروهای ضدویروس فعلی که زندگی نرمال را فراهم میکنند، همچنان بهترین گزینهاند.
درکل اهمیت اصلی پرونده این بیمار در این است که مسیر را برای ژندرمانی هموار میکند. حالا که میدانیم برای مقابله با بیماری لزوماً نیازی به حذف کامل گیرندههای CCR5 نیست، دانشمندان میتوانند با استفاده از تکنولوژیهایی مثل CRISPR، سلولهای خود بیمار را طوری اصلاح کنند که شبیه به سلولهای این اهداکننده (با یک نسخه مقاوم) شوند. این کار ریسک پیوند از افراد غریبه را حذف میکند و میتواند در آینده به درمانی قابل دسترس برای عموم تبدیل شود.
یافتههای این پژوهش در ژورنال نیچر منتشر شده است.
